Η μονοφωνία των ΜΜΕ και η απροκάλυπτη προσπάθεια υποβάθμισης της σοβαρότατης υπόθεση των παρακολουθήσεων δείχνουν πως το έλλειμμα δημοκρατίας μπορεί να οδηγήσει σε εκτροπές που ούτε φανταζόμασταν μετά τη μεταπολίτευση. Είναι φανερό ότι η διαχείριση της κατάστασης ευνοεί τους λίγους και βλάπτει την κοινωνική πλειοψηφία. Σε αυτό το πλαίσιο η απάντηση των δυνάμεων που αντιστρατεύονται αυτήν την πολιτική δεν μπορεί να είναι διαφορετική από την προσπάθεια οικοδόμησης ενός προοδευτικού πολιτικού και κοινωνικού μετώπου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στους χώρους εργασίας, στα πανεπιστήμια, στη νεολαία, στα κινήματα. Απέναντι στον πολιτικό καιροσκοπισμό των αντιπάλων είναι ζωτικής σημασίας να δοθεί μία προοδευτική απάντηση για τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Το 2023 είναι χρονιά εθνικών και αυτοδιοικητικών εκλογών. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να είναι ένα προνομιακό πεδίο για τις προοδευτικές δυνάμεις της χώρας. Είναι ο θεσμός που βρίσκεται εγγύτερα στους πολίτες, οι οποίοι προσδοκούν από τους αιρετούς α' και β' βαθμού να επιλύσουν ζητήματα που άπτονται της καθημερινότητάς τους. Ωστόσο, οι παρατάξεις που πρόσκεινται στη Νέα Δημοκρατία έχουν δημιουργήσει διαχρονικά έναν πανίσχυρο πελατειακό μηχανισμό που σε συνδυασμό με τη μεγάλη αποχή αποτελούν παράγοντες της επικράτησής τους στους Δήμους και στις Περιφέρειες της χώρας. Το γεγονός αυτό αποτυπώθηκε τόσο σε επίπεδο Δήμων, με τις περισσότερες Δημοτικές Αρχές μετά τις εκλογές του 2019 να διάκεινται θετικά στη Νέα Δημοκρατία, όσο και σε επίπεδο Περιφερειών, με την κυβέρνηση να κατέχει τις 12 από τις 13 Περιφέρειες της χώρας. Ακόμα και την περίοδο 2014-2015 που ο ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ κέρδιζε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις (συμπεριλαμβανομένου και του δημοψηφίσματος) η κατάσταση δεν ήταν πολύ διαφορετική με τους Δήμους να βρίσκονται κυρίως σε δεξιούς ή κεντροαριστερούς συνδυασμούς που δεν συνεργαζόμασταν και με το κόμμα να έχει στηρίξει μόλις 2 παρατάξεις που κατάφεραν να γίνουν Περιφερειακές Αρχές.
Είναι αναγκαίος ένας στρατηγικός σχεδιασμός που θα αποσκοπεί στην ανασύνθεση του τοπίου προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες συγκλίσεις και να έρθει η επιδιωκόμενη πολιτική αλλαγή. Επιβάλλεται ένα μεγαλύτερο άνοιγμα σε κοινωνικές ομάδες που έχουν βρεθεί στο περιθώριο ή απέχουν συνειδητά από κάθε πολιτική δράση. Βρισκόμαστε στην τελική ευθεία προς τις εθνικές και αυτοδιοικητικές εκλογές και είναι αυτονόητο πως χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη εγρήγορση από την πλευρά μας για να κινητοποιήσουμε τους ανθρώπους που είναι μεν κοντά μας, αλλά παραμένουν δύσπιστοι στο κατά πόσον είναι εφικτή μία πραγματική αλλαγή προς όφελος του κόσμου της εργασίας και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Είναι απαραίτητη μια νέα προσέγγιση σε έντιμους πολίτες που είτε από πεποίθηση -λόγω της αναλγησίας των σημερινών κυβερνώντων- είτε λόγω απογοήτευσης από την πολιτική γενικότερα, έχουν εγκαταλείψει κάθε ιδέα ενασχόλησης με τα κοινά.
Η ενεργός συμμετοχή του συνόλου των μελών μας, παλαιών και νέων, είναι σε θέση να δώσει την αναγκαία ώθηση για να αλλάξει το χρώμα του αυτοδιοικητικού χάρτη. Ο τριπλασιασμός των μελών του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ θέτει ενώπιόν μας νέα καθήκοντα για τη μαζική μας παρουσία στα ζωντανά και παραγωγικά τμήματα της κοινωνίας. Οι εσωκομματικές εκλογές στις 15 Μαΐου για την ανάδειξη της Κεντρικής Επιτροπής και της ηγεσίας του κόμματος έφεραν στις τάξεις μας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που είναι απογοητευμένοι από την υφιστάμενη κατάσταση σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Σε αυτή τη διαδικασία είδαν μία προσπάθεια εξωστρέφειας του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ και άμεσα την αγκάλιασαν δείχνοντας πως είναι πολλοί πλέον παρούσες και παρόντες για να δώσουν τη μάχη κατά της πιο νεοφιλελεύθερης και αυταρχικής κυβέρνησης μετά την μεταπολίτευση. Είναι άνθρωποι που βιώνουν την άδικη και ταξική φύση των πολιτικών της κυβέρνησης και ζητούν περισσότερο κοινωνικό κράτος, διαφάνεια, δικαιώματα και δημοκρατία. Η σημαντική διεύρυνση του κόμματος μας απέδειξε πως η εξωστρέφεια και οι ανοιχτές δημοκρατικές διαδικασίες φέρνουν τους πολίτες κοντά μας. Την ίδια συνταγή πρέπει να ακολουθήσουμε και κατά τη διαδικασία συγκρότησης των αυτοδιοικητικών μας σχημάτων.
Είναι επιτακτική ανάγκη να αποκτήσουμε αυτοδιοικητική αυτοπεποίθηση για να έχουμε νικηφόρες παρατάξεις κι όχι απλώς την καταγραφή των κομματικών μας δυνάμεων. Η ριζική ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι μία εύκολη υπόθεση. Οι πολίτες θέλουν να δουν αυτοδιοικητικές παρατάξεις που θα έχουν αφενός συγκεκριμένο προγραμματικό πλαίσιο κι αφετέρου θα είναι ανοιχτές σε κάθε προοδευτικό πολίτη που συμφωνεί στους βασικούς άξονες και στο πλαίσιο αρχών μας. Να μην διστάσουμε να έχουμε ως επικεφαλής των παρατάξεών μας πρόσωπα ευρείας αποδοχής των τοπικών κοινωνιών που αποδέχονται το προγραμματικό πλαίσιο, ακόμα κι αν δεν είναι κομματικά μας μέλη. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να στηριχθούν πρόσωπα με θολό και αχαρτογράφητο προσανατολισμό, αλλά άνθρωποι που έχουν τη δυναμική να αλλάξουν το -για την ώρα- μονόχρωμο αυτοδιοικητικό χάρτη και βρίσκονται κοντά στις ιδεολογικές και πολιτικές αρχές μας.
Το μοντέλο διοίκησης ενός Δήμου ή μίας Περιφέρειας απεικονίζει στην πράξη τη διαφορά κουλτούρας μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ και της Νέας Δημοκρατίας. Το κόμμα μας έδειξε στην πράξη πως επιδιώκει τη συναίνεση των πολιτικών δυνάμεων σε βασικούς άξονες θεσπίζοντας την απλή αναλογική στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Απέναντι στη δημοκρατικότερη λειτουργία του Κλεισθένη προκρίθηκε από την κυβέρνηση ένα συγκεντρωτικό σύστημα διοίκησης που παρέχει απλόχερα στον εκάστοτε Δήμαρχο ή Περιφερειάρχη υπερεξουσίες αναντίστοιχες με το εκλογικό ποσοστό του και τη δύναμη της παράταξής του στο Δημοτικό/Περιφερειακό Συμβούλιο. Αξίζει να σημειωθεί πως η ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε πως οι νόμοι της κυβέρνησης για την τοπική αυτοδιοίκηση (4625/2019, 4623/2022) είναι αντισυνταγματικοί και ότι αλλοίωσαν τους εκλογικούς συσχετισμούς της απλής αναλογικής. Συν τοις άλλοις, οι Δήμοι δικαιούνται η κατανομή των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να καλύπτονται οι λειτουργικές τους ανάγκες κι όχι να τους μεταφέρονται αρμοδιότητες χωρίς πόρους. Η υποχρηματοδότηση και η υποστελέχωση των Δήμων αποτελούν την κερκόπορτα για την εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων εις βάρος των κοινωνικών αναγκών και της ποιότητας ζωής των πολιτών.
Το προγραμματικό μας πλαίσιο για τις δημοτικές παρατάξεις που στηρίζει ο ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ είναι επιβεβλημένο να περιλαμβάνει τη λειτουργία Δήμων ανοιχτών στον τρόπο διοίκησής τους, που θα πρωτοστατούν στην κοινωνική αλληλεγγύη και θα δρουν με απόλυτη διαφάνεια. Είναι σημαντικό να αντιληφθούν οι πολίτες πως όσα λέμε δεν αποτελούν απλώς διακηρύξεις που θα ξεχαστούν μετά τις εκλογές, αλλά είναι ένα κάλεσμα δημοκρατίας με την υιοθέτηση νέων πρακτικών και την καθιέρωση νέων θεσμών ενεργοποίησης τους. Είναι επιτακτική ανάγκη για την πατρίδα μας και τους κατοίκους της να ξαναχτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης. Κι αυτή η σχέση μπορεί μόνο να ξεκινήσει και να ακμάσει σε τοπικό επίπεδο.
Οι Δήμοι χρειάζονται τη φωνή των πολιτών. Λόγου χάρη, η διαμόρφωση συμμετοχικού προϋπολογισμού και η διενέργεια τοπικών δημοψηφισμάτων είναι εργαλεία άμεσης δημοκρατίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με σκοπό οι πολίτες να διατυπώνουν τις προτάσεις τους, αλλά και να εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους. Η εμβάθυνση της δημοκρατικής λειτουργίας των διοικήσεων των Δήμων και των Περιφερειών με την ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής θα συμβάλλει στην υλοποίηση αναπτυξιακών σχεδιασμών για τους πολλούς κι όχι για τους κάθε λογής «ημετέρους». Θα δώσει το δικαίωμα σε όλους να συμμετέχουν ενεργά και να διαμορφώνουν το πλαίσιο που ορίζει την καθημερινότητα τους.
Συμπερασματικά, είναι επιβεβλημένο να αποκατασταθεί ο δημοκρατικός τρόπος λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κάτι που θα έρθει μόνο με τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ στις επερχόμενες εκλογές. Παράλληλα, είναι αναγκαίο να επικρατήσουν στις δημοτικές/περιφερειακές εκλογές προοδευτικά σχήματα, τα οποία θα συγκροτηθούν σε προγραμματικό σχέδιο επί τη βάσει των αρχών και των αξιών μας, για να υπηρετήσουν τη ριζοσπαστική προοδευτική μεταρρύθμιση της νέας κυβέρνησης. Ας μην λησμονούμε πως παρατάξεις που συσπειρώνουν ανθρώπους από διαφορετικούς χώρους σε προγραμματική βάση έχουν τη δυναμική να προσελκύσουν τους πολίτες που επιθυμούν την πολιτική αλλαγή και σε τοπικό επίπεδο. Αντίθετα, όταν οι συμπολίτες μας διαπιστώνουν πως τα σχήματά μας είναι αυτοαναφορικά και περιχαρακώνονται σε ένα στενό πλαίσιο, δεν τα θεωρούν ελκυστικά και δεν τα στηρίζουν. Κι αυτό γιατί παρά το γεγονός πως απαρτίζονται από έντιμους ανθρώπους, πιστεύουν πως δεν γνωρίζουν σε βάθος τα τοπικά ζητήματα, ενώ πολλές φορές δεν τους συναντούν σε μαζικούς χώρους. Ο εξωστρεφής προσανατολισμός των συνδυασμών μας αποτελεί εκ των ων ου άνευ προϋπόθεση για να προσεγγιστούν οι πολίτες που ασφυκτιούν εξαιτίας της υπάρχουσας κατάστασης.
Χωρίς την κινητοποίηση των τοπικών κοινωνιών είναι δύσκολο να αλλάξουμε τους «αρμούς της εξουσίας», που λειτουργούν κάτω από αδιαφανείς διαδικασίες και προωθούν τα συμφέροντα των ιδιωτών εις βάρος της κοινωνίας. Ήρθε η ώρα να εμπνεύσουμε τους πολίτες και να εμπνευστούμε από τη συλλογική τους δράση και τα οράματά τους για να γίνει κατορθωτή η πολιτική επανάσταση σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Να γίνουμε ο σπόρος της ελευθερίας που θα ξεριζώσει τα πλοκάμια της διαφθοράς που μας πνίγουν, που θα δώσει ξανά την ελπίδα στην μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων, οι οποίοι επιθυμούν όσο τίποτε άλλο την υπεράσπιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους και μία κοινωνία βασισμένη στη δικαιοσύνη, στην αλληλεγγύη και στην αξιοπρέπεια.
* Ο Δημήτρης Πετράς είναι Φιλόλογος, MSc Τοπική και Περιφερειακή Ανάπτυξη & Αυτοδιοίκηση, μέλος του συντονιστικού της Νομαρχιακής Επιτροπής ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ Πειραιά
