Γραμμόφωνα, παλιές φωτογραφικές μηχανές και ζυγαριές, φωτιστικά ακόμη και εντολείς για μηχανοστάσιο πλοίου θα ανακαλύψετε ψάχνοντας στο «Γιουσουρούμ» | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης
Στις αρχές του 20ού αιώνα το Μοναστηράκι αποτελούσε στην ουσία το σημείο έλευσης χιλιάδων Ελλήνων από την επαρχία που έρχονταν είτε για δουλειές είτε για να εγκατασταθούν μόνιμα, ενώ λίγες εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα, στου Ψυρρή, βρίσκονταν πολλές αθηναϊκές βιοτεχνίες που κατασκεύαζαν κυρίως παπούτσια, δερμάτινα είδη αλλά και μπακιρένια (ορειχάλκινα) σκεύη.
Στη διάρκεια της βασιλείας του Οθωνα (1834-1862) πολύ κοντά στην ιστορική συνοικία υπήρχαν στρατώνες, γι' αυτό και τότε η πλατεία Μοναστηρακίου ονομαζόταν πλατεία της Παλιάς Στρατώνας.
Αλλη επωνυμία της περιοχής ήταν «Τζιερτζίδικα», από τη λέξη τζιέρι που σημαίνει στα τούρκικα συκώτι καθώς οι μικρές ταβέρνες έψηναν συκωταριές και σήμερα έχουν αντικατασταθεί από σουβλατζίδικα.
Στην πλατεία δεσπόζει το επιβλητικό μουσουλμανικό τζαμί που χτίστηκε το 1759 και στεγάζει το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης.
Εκεί, σε μία από τις τρύπες που έχει στο ισόγειό του το αιωνόβιο τζαμί στην οδό Αρεως, βρίσκεται και ένα από τα παλαιότερα κουτούκια της Αθήνας.
Ολα γίνονται σε ένα μεγάλο τηγάνι που δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ μαζί με ένα τσουκάλι που φτιάχνει σχεδόν καθημερινά παραδοσιακή φασολάδα και αποτελεί στέκι όχι μόνο των παλαιών κατοίκων και των τουριστών, αλλά και της νεολαίας.
Κοιτάζω γύρω μου αναπολώντας τα παιδικά μου χρόνια και τις τότε παραστάσεις προσπαθώντας να διακρίνω τι έχει αλλάξει και διαπιστώνω ότι η υπέροχη αυτή γειτονιά έχει αντέξει στον χρόνο.
Ναι, σίγουρα δεν είναι ακριβώς αυτό που ήταν στις δεκαετίες του '70 και του '80.
Και ναι, ίσως έχει απολέσει ένα μικρό τμήμα της γοητείας του. Μεταμορφώνεται σιγά σιγά σε κάτι νεωτερικότερο, το οποίο ωστόσο κρατά ακόμη καλά το παλιό, το γραφικό.
Λίγο παρακάτω το παζάρι, το γνωστό μας Γιουσουρούμ, σφύζει από ζωή.
Το παζάρι στο Μοναστηράκι που υπάρχει εδώ και έναν και πλέον αιώνα πήρε την ονομασία αυτή από τον πρώτο έμπορο μεταχειρισμένων, τον Ελία ή Νώε Γιουσουρούμ ή Γιεσουρούμ, Εβραίο από τη Σμύρνη, που εγκαταστάθηκε στην περιοχή έναν χρόνο μετά την απομάκρυνση του Οθωνα.
«Το βινίλιο στις δόξες του»
Στρίβοντας σ' ένα στενάκι της Ηφαίστου μπαίνουμε σ' ένα από τα λίγα καταστήματα που πωλούν μεταχειρισμένους δίσκους.
Οι δυο φίλοι που έχουν το μαγαζί μάς χαμογελούν και μας δείχνουν προς μεγάλη μας χαρά την εφημερίδα μας της οποίας δηλώνουν φανατικοί αναγνώστες από την πρώτη ημέρα της έκδοσής της, πριν από τρία χρόνια.
«Το μαγαζί μας ο “Μίστερ Βινύλιος” αντιστάθηκε ακόμη και πριν από αρκετά χρόνια όταν το CD ήταν στην παντοκρατορία του. Σήμερα το βινίλιο όχι μόνο παραμένει ζωντανό, αλλά οι πωλήσεις αυξάνονται και όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά διεθνώς», λέει ο ιδιοκτήτης Γιάννης Μαύρος.
«Σας λέω χαρακτηριστικά ότι σήμερα στις ΗΠΑ το 60% καταλαμβάνουν οι πωλήσεις δίσκων και το 40% τα CD και τα άλλα μέσα, όταν πριν από λίγα χρόνια ο δίσκος εκπροσωπούσε μόλις το 10% των αγοραστών. Κι αυτό είναι λογικό, αφού ο ήχος του καλύτερου CD δεν μπορεί να συγκριθεί με τον πλέον “κακό” δίσκο.
»Αλλωστε γιατί να αγοράσεις σήμερα CD, αφού μπορείς να κατεβάσεις από το Internet ό,τι θέλεις και μάλιστα να έχεις και την εικόνας. Φυσικά η κρίση μάς έχει αγγίξει όλους. Εγώ ωστόσο είμαι αισιόδοξος», λέει και δείχνοντας τον συνάδελφό του Δημήτρη Ψυχογιό προσθέτει γελώντας: «Κι αυτός είναι ο απαισιόδοξος!».
Το καλό βιβλίο έχει περιορισμένες πωλήσεις
Στην οδό Αστιγγος συναντάμε τον βιβλιοπώλη Δημήτρη Ρέτσα. Τριάντα και πλέον χρόνια βρίσκεται εκεί και το βιβλιοπωλείο του είναι ένα πραγματικό διαμάντι μεταχειρισμένων βιβλίων.
Από Στρατή Τσίρκα μέχρι τον Θησαυρό των Παιδιών, αλλά και σπάνιες ελληνικές και γαλλικές υπέροχα βιβλιοδετημένες εκδόσεις.
«Το καλό βιβλίο με την έννοια του ποιοτικού έχει μειωθεί πολύ. Πλέον οι πλανόδιοι βιβλιοπώλες με καρότσια πωλούν βίπερ και αστυνομικά μυθιστορήματα με ένα ή δύο ευρώ», λέει. Ωστόσο στην ερώτησή μας αν έχει αλλάξει ουσιαστικά ο χαρακτήρας αυτής της μοναδικής αθηναϊκής γειτονιάς μάς απαντά: «Λίγο».
Ως προς τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο Μοναστηράκι από τη δεκαετία του 1980, ίσως η πιο σημαντική είναι ότι η ιστορική αυτή γειτονιά έχει κυριολεκτικά «πνιγεί» στα τραπεζοκαθίσματα, τα οποία καταλαμβάνουν τον χώρο που προορίζεται για τους πεζούς.
Εχουν πολλαπλασιαστεί, σε βάρος άλλων μαγαζιών, οι κάθε λογής καφετέριες, εστιατόρια ταχυφαγεία κ.λπ.
Σ' ό,τι αφορά τα τελευταία χρόνια που η Ελλάδα δοκιμάζεται από την κρίση, στο Μοναστηράκι ο Δημήτρης Ρέτσας είναι κατηγορηματικός:
«Δεν κλείνουν μαγαζιά. Μόνο αν ο ιδιοκτήτης του αποβιώσει. Αλλά ακόμη και σ' αυτή την περίπτωση σε λίγα 24ωρα ανοίγει, αφού όλα τα μαγαζιά στην περιοχή είναι περιζήτητα και λόγω των τουριστών που συρρέουν στη γειτονιά».
80 χρόνια «Ορειβάτης»
Εκατόν πενήντα μέτρα από την πλατεία Μοναστηρακίου, στην οδό Πανδρόσου, βρίσκεται ο «Ορειβάτης», ένα κατάστημα με σανδάλια και παπούτσια που σε λίγους μήνες συμπληρώνει 80 χρόνια παρουσίας στη γειτονιά.
Ο ιδιοκτήτης του, Γιάννης Πανές, είναι η τρίτη γενιά που το δουλεύει. Είναι ο εγγονός τού Κ. Λαμπρόπουλου που άνοιξε το μαγαζί το 1936.
«Μέχρι πριν από 30 χρόνια φτιάχναμε ορειβατικά άρβυλα στο χέρι. Τώρα πια δεν συμφέρει. Ολοι αγοράζουν βιομηχανοποιημένα που είναι πιο φτηνά. Και κυρίως δεν ζουν οι τεχνίτες, όπως ο παππούς μου, που με πολύ μεράκι δούλευαν πάνω σ' ένα ζευγάρι άρβυλα έως και δύο μερόνυχτα. Οσο για τα σανδάλια που αγοράζουν μαζικά οι τουρίστες, έχουν πλέον λαστιχένια σόλα και πολλά από τα υλικά τους είναι κατασκευασμένα βιομηχανικά, ωστόσο ορισμένα γίνονται ακόμη στο χέρι».
