Με τη συνέχιση της δίκης Τοπαλούδη (η νέα δικάσιμος της οποίας είχε προσδιοριστεί για χτες με δεδομένη την επικείμενη συμπλήρωση του 18μήνου της προφυλάκισης των δύο κατηγορουμένων), αλλά και με τη συγκρότηση των μικτών ορκωτών δικαστηρίων του Μαϊου (βλ. άρθρο 4 παρ. 2 περ. δ’ της ως άνω ΚΥΑ), η χτεσινή ημέρα ήταν το πραγματικό crash-test για την επανέναρξη της δικαιοσύνης. Και η εικόνα ήταν απογοητευτική.
Η εκφώνηση των ενόρκων δεν μπορούσε φυσικά να γίνει ούτε στις αίθουσες 1 και 2 (98 τετραγωνικά μέτρα η καθεμία) ούτε στον εσωτερικό χώρο έξω από τις αίθουσες, η δε διεξαγωγή δίκης στη λιλιπούτεια αίθουσα 3 δεν συζητείται ούτε ως ανέκδοτο. Η εκφώνηση έγινε τελικά στον προαύλιο χώρο του Νεόδμητου κτιρίου του Ειρηνοδικείου, με την ηρωική προσπάθεια των ευσυνείδητων γραμματέων του ΜΟΔ Αθηνών.
Όσο για τη διεξαγωγή της πολύκροτης υπόθεσης Τοπαλούδη, αυτή συνεχίστηκε στην αίθουσα 1, αλλά εκεί είναι που φάνηκε και το ανεφάρμοστο των μέτρων. Πώς γίνεται σε αίθουσα που χωράει μάξιμουμ 10 άτομα, αν ακολουθηθούν πιστά οι διατάξεις της ΚΥΑ, να συνεδριάσει Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο; Και μόνον οι 7 δικαστές, η εισαγγελική λειτουργός, η γραμματέας και οι δύο κατηγορούμενοι υπερβαίνουν τον νόμιμο αριθμό, χωρίς να υπολογίσει κανείς συνηγόρους, μάρτυρες, διάδικους και αστυνομικούς. Όσο δε για κοινό και δημοσιογράφους, δηλαδή για τους ενεργητικούς φορείς της δημοσιότητας της δίκης, ούτε λόγος! Εν τέλει, τα άτομα που παρευρίσκονταν στη δικαστική αίθουσα ήταν πάνω από 25.
Κάπου εδώ πρέπει να καταλάβουμε πώς η έκτακτη συνθήκη του κορονοϊού και η λήψη έκτακτων μέτρων έρχονται να συναντήσουν παλιές συζητήσεις και να λειτουργήσουν σαν “κόφτες” με πολύ συγκεκριμένο πρόσημο. Ας δώσω εδώ δύο παραδείγματα για το τι εννοώ:
Στην από 29/4/2020 εγκύκλιό του προς τους δικαστές, ο προϊστάμενος του Πρωτοδικείου Αθηνών κύριος Γ. Γρίβας έδωσε εντολή να “κατέλθουν” οι ένορκοι από την έδρα και να καθίσουν στα έδρανα των δικηγόρων, προκειμένου να τηρηθεί η φυσική απόσταση του 1,5 μέτρου μεταξύ των δικαστών. Με δεδομένη την υπάρχουσα κτιριακή υποδομή, η κατεύθυνση αυτή μοιάζει – αν μη τι άλλο – λογική. Ωστόσο, ας είμαστε ειλικρινείς: η “κάθοδος” σύσσωμων των ενόρκων στα έδρανα των συνηγόρων, σε αντίθεση με την διατήρηση σύσσωμων των τακτικών δικαστών στην έδρα, αντιστοιχεί στην εδραιωμένη πεποίθηση εντός του δικαστικού σώματος που αντιμετωπίζει τους λαϊκούς δικαστές ως δικαστές δεύτερης κατηγορίας, σε αντίθεση με την πανηγυρικά διατυπωμένη ισοτιμία τακτικών και λαϊκών δικαστών στο άρθρο 410 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.
Παρομοίως, στην εγκύκλιό του ο κ. Προϊστάμενος εφιστά την προσοχή “για την παραμονή εντός της αίθουσας συνεδριάσεων ΜΟΝΟ των αναγκαίων για την εκδίκαση της κάθε υπόθεσης προσώπων”. Πόσο εύκολα, αλήθεια, η κατεύθυνση αυτή του κυρίου προέδρου σήμανε την απαγόρευση εισόδου σε κοινό και δημοσιογράφους, η παρουσία των οποίων εν προκειμένω θα αποτελούσε το εχέγγυο της δημοσιότητας της δίκης, την ίδια στιγμή που εντός της αίθουσας βρίσκονταν αρκετοί αστυνομικοί; Η στάθμιση της δημοσιότητας και της δημόσιας τάξης αποβαίνει συχνά σε βάρος της πρώτης, που κινδυνεύει, ειδικά σε συνθήκες έκτακτων μέτρων, να εξελιχθεί σε “μία ξένη φορτική”, για να χρησιμοποιήσουμε τις λέξεις του ποιητή. Τελικά, κατόπιν απεύθυνσης του Δικηγορικού Συλλόγου, ενδιαφέροντος της εισαγγελικής λειτουργού της έδρας και απόφασης της Προέδρου, επιτράπηκε η είσοδος σε εκπρόσωπο του τύπου.
Στην περίοδο αυτή που ανοίγεται μπροστά μας, χρειάζεται να εξασφαλίσουμε την επαναλειτουργία της δικαιοσύνης – η πρόσβαση στην οποία είναι όρος της ύπαρξης ενός κράτους δικαίου – σε συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας, χωρίς όμως να κάνουμε “σκόντο” σε όσα με κόπο κατακτήθηκαν από τον νομικό μας πολιτισμό.
Προσωπική μου πεποίθηση είναι ότι η κυβέρνηση έχασε πολύτιμο χρόνο: σπατάλησε τους δύο μήνες που της έδωσαν οι πολίτες με την υπευθυνότητά τους και δεν εκπόνησε ένα οργανωμένο σχέδιο για την “ζωή μετά”. Θα περίμενε κανείς πως έξω από τις δικαστικές αίθουσες, στις μεγάλες σάλες του Εφετείου ή έξω από τα κτίρια της Ευελπίδων και του Ειρηνοδικείου, θα είχαν ήδη εγκατασταθεί ηλεκτρονικοί πίνακες, σε σύνδεση με τις αίθουσες, που να ενημερώνουν τους διαδίκους για τον αριθμό του πινακίου που εκδικάζεται. Βλέπει κανείς κάτι τέτοιο; Μακάρι να διαψευστούμε όσες και όσοι θέτουμε τέτοια “ενοχλητικά” ερωτήματα.
* Ο Θανάσης Καμπαγιάννης είναι σύμβουλος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών με την “Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή”.
