Μια διαπραγμάτευση, που κρατήθηκε ηθελημένα, ως μηχανισμός άσκησης πίεσης, για μακρό διάστημα, που πέρασε από σαράντα κύματα, ακόμη και εν μέσω απειλών, τέλειωσε ικανοποιητικά για την ελληνική πλευρά. Το ότι ολοκληρώνεται η αξιολόγηση είναι θετικό αυτό καθ’ εαυτό. Δύο χαρακτηριστικά της, όμως, πρέπει να προσεχθούν, ιδιαίτερα. Από κοινού οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι δανειστές έχουν αποδεχθεί, έχουν καταλήξει –με ταλαντεύσεις και ενδεχομένως διαφωνίες– ότι η σημερινή κυβέρνηση, με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι μια πραγματικότητα. Η ψηφοφορία και η έγκριση με 153 ψήφους δυο δύσκολων, με επαχθή μέτρα, νομοσχεδίων, ενίσχυσε αυτή την πεποίθηση. Μ’ άλλα λόγια δεν προέκυψε παρένθεση, όπως πολλοί επιθυμούσαν ή και εργάζονταν να συμβεί. Αυτή είναι, λοιπόν, η κυβέρνηση που πρέπει να συνεννοηθούν για ένα ικανό διάστημα, εφόσον έχει εγκαταλειφθεί η σκέψη του Grexit.
Τα δύο σημεία
Δυο σημεία της συμφωνίας επιβεβαιώνουν αυτό το συμπέρασμα. Το ένα, είναι η υπόσχεση – και διεκδίκηση από την ελληνική πλευρά – ότι εκτός από τη δόση που εκκρεμούσε, θα δοθούν και επιπλέον χρήματα για να πληρωθούν ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του κράτους. Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι μάλλον θα υπάρξουν και βραχυπρόθεσμα oφέλη από τη ρύθμιση του χρέους, σημαίνει ότι οι δανειστές δεν είναι αδιάφοροι για το πώς θα πάει η οικονομία, για το αν, δηλαδή, απομακρυνθεί από την πιο επικίνδυνη περιοχή της κρίσης η Ελλάδα ή θα παραμένει καρφωμένη στην αβεβαιότητα, υπό απειλή.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό, ως ένα είδος αντίρροπου στο προηγούμενο, είναι η θεσμοθέτηση αυστηρών και, μάλλον, με ικανή διάρκεια περιορισμών, μέσω επιτήρησης και ελέγχων τόσο των αποτελεσμάτων της ασκούμενης πολιτικής, όσο της πολιτικής αυτής καθ’ εαυτής. Είναι ασαφές ακόμη πότε τελειώνει αυτός ο μηχανισμός επιτήρησης και ειδικά ο δημοσιονομικός διορθωτής. Π.χ., με το τέλος του προγράμματος το 2018, όπως ισχυρίζονται αξιωματούχοι της κυβέρνησης, ή θα συνεχίσει να λειτουργεί και μετά; Επίσης, είναι ασαφές αν ο μηχανισμός επιτήρησης και προϋποθέσεων συνδέεται με τα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, στη συνέχεια. Πάντως, η πρακτική των τελευταίων μηνών αυτό δείχνει: οι δανειστές έχουν χίλιους τρόπους, θεσμοθετημένους ή όχι να παρεμβαίνουν και να επιβάλλουν την άποψή τους, και όχι μόνο διότι για μακρύ διάστημα θα εκκρεμεί μια δόση ή μια ελάφρυνση του χρέους. Και αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, το μείζον πρόβλημα της κυβέρνησης όταν σχεδιάζει την πολιτική της.
Θύμα των δανειστών
Το πιο επιφανές θύμα της απόφασης των δανειστών και του σκεπτικού της είναι η Νέα Δημοκρατία και ο κ. Κ. Μητσοτάκης προσωπικά, ο οποίος, εκών άκων, είχε στοιχηματίσει στην προοπτική της «παρένθεσης». Τώρα, πρέπει να βρει νέα στρατηγική γιατί το να επαναλαμβάνει την ανάγκη άμεσης προσφυγής στις κάλπες, διότι καταστρέφεται η χώρα κ.τ.λ, δεν πείθει. Η ως τώρα «σιωπηλή», αλλά υπαρκτή αντιπολίτευση στο εσωτερικό της ΝΔ δεν θα μείνει σιωπηλή –βοηθούντος και του κ. Βενιζέλου – ιδίως όταν τα πρώτα δείγματα της νέας στρατηγικής Μητσοτάκη είναι αιτία πολέμου. Ένα δείγμα, είναι η ανοικτή επίθεση προς τους δανειστές –δηλαδή το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα– διότι δήθεν χαρίστηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ! Το άλλο, είναι η κινδυνολογία με άξονα την οικονομία, όχι απλώς καταστροφολογία. Θα αντιδράσουν βαθμιαία και οι επιχειρηματίες σ’ αυτή τη γραμμή –δηλαδή, τα κοινωνικά στηρίγματα του κ. Μητσοτάκη– διότι επικρίνουν κι αυτοί τα μέτρα της κυβέρνησης –το είδαμε προχθές στους επιχειρηματίες του Τουρισμού– αλλά το κάνουν για να αποτρέψουν κάτι ή να αποσπάσουν ένα «κίνητρο». Δεν θέλουν αβεβαιότητα στην οικονομία, δεν κερδίζουν μ’ αυτή, δεν μπορεί να ακολουθούν τη λογική του κ. Γεωργιάδη.
Αισθητό βάρος
Η κυβέρνηση έχει, ασφαλώς, λόγους να είναι ικανοποιημένη από το τέλος της αξιολόγησης, ιδιαίτερα από το ότι απέτρεψε το μείζον πολιτικό πρόβλημα των προληπτικών μέτρων με τον τρόπο που σχεδιάστηκαν από ΔΝΤ – Σόιμπλε. Και ναι μεν προέκυψε «κόφτης», αλλά δεν είναι και η «λίστα». Πράγματι, ο κ. Σόιμπλε δήλωσε προχθές ότι διαφωνεί με τη συμφωνία, αλλά δέχθηκε την άποψη της Καγκελαρίου! Επαληθεύθηκε, δηλαδή, εν μέρει, η προσδοκία της κυβέρνησης ότι το πολιτικό κλίμα θα βελτιωθεί και θα αποκτήσει, βαθμιαία, κάποιους συμμάχους. Ότι θα γίνει αποδεκτό πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ΕΕ επιβαρύνονται από το ελληνικό πρόβλημα.
Σωστά όλα αυτά, όμως η Κυβέρνηση δεν πρέπει να ξεχνά ότι τα μέτρα που ψηφίστηκαν και θα ψηφιστούν ρίχνουν αισθητό βάρος πάνω και στα κοινωνικά στρώματα όπου στηρίχθηκε. Μπορεί να έγινε μεγάλη προσπάθεια να έχουν μια ταξικότητα, να περισωθούν καίριες δεσμεύσεις της. Είναι, αλήθεια, αλά επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα προηγούμενα μνημονιακά μέτρα, που παίρνονται από το 2010 και μετά συνιστούν έναν ενεργό και αδυσώπητο μνημονιακό κορμό. Και ότι όσο και λίγα και προσεκτικά επιλεγμένα και κατανεμημένα και αν είναι τα μέτρα της περιόδου 2016-18, προστίθενται σε ήδη πολύ βαριά φορτωμένο κοινωνικό σώμα
Γι’ αυτό δεν πρέπει να παραλείπεται να λέγεται, κάτι που κατά τη συζήτηση στη Βουλή το ξέχναγαν πάρα πολλοί εκ των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και υπουργών, ότι δεν υλοποιούμε τη δική μας πολιτική, αλλά το αποτέλεσμα ενός συμβιβασμού, ύστερα από ήττα που μας επέβαλε μνημονιακούς καταναγκασμούς. Ήττα την οποία όμως δεν παραδεχθήκαμε και γι’ αυτό από την πρώτη στιγμή, κατά τη διαπραγμάτευση, επιχειρούμε να αμβλύνουμε τις συνέπειες της, είτε κατά την υλοποίηση της συμφωνίας είτε με παράλληλες δράσεις που προστατεύουν τα ακραία θύματα αυτής της πολιτικής.
Η εικόνα της υπεράσπισης μιας πολιτικής κοινωνικά άδικης και, συχνά, επιστημονικά ανορθολογικής ως σωστής και δικής μας πολιτικής είτε διότι τη χτυπά λυσσωδώς η δεξιά, είτε λόγω αντίληψης, είτε λόγω ανεπάρκειας είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Διότι υπάρχει κίνδυνος να περάσει στην κοινωνία ότι η μνημονιακή εξαναγκαστική πολιτική είναι δική μας πολιτική. Αντίθετα, πρέπει να υπενθυμίζονται οι στόχοι της πολιτικής μας στο τέλος της τετραετίας.
Να υπερβούμε το φόβο
Όμως τώρα αρχίζουν οι μεγάλες υποχρεώσεις και ευθύνες της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς οδεύουμε στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης και διαμορφώνονται ευνοϊκότεροι όροι άσκησης πολιτικής, ώστε η κυβέρνηση να κυβερνήσει. Εάν δεν πραγματοποιηθεί μια μεγάλη επιστράτευση δυνάμεων και αναδιάταξή τους σε θέση μάχης, με εμβάθυνση και προβλήματα, προτεραιότητες και αριστερή αντίληψη στις λύσεις που θα επιλέγονται, τότε θα αποτύχουμε. Η ως τώρα επίδοση της κυβέρνησης δεν ενθαρρύνει και όλοι γνωρίζουμε ότι δεν ήταν μόνο η περίσπαση της διαπραγμάτευσης. Δεν υπάρχει ούτε μια ώρα για χάσιμο, κανένα περιθώριο λάθους ιδίως γι’ αυτά που προέρχονται από ερασιτεχνισμό και παλαιοκομματικές αντιλήψεις.
Οι περιορισμοί που τίθενται από την παρουσία του κουαρτέτου, η οποία θα αμβλυνθεί την επόμενη περίοδο, αλλά θα παραμένει πολύ στενή, χρειάζεται για να υπερνικηθούν, τουλάχιστον ως ένα βαθμό, την ενεργοποίηση ολόκληρου του κόμματος και του κινήματος. Πρέπει να ανακαλύψουμε ξανά τον τρόπο συμμετοχής τους, σε αυτές τις συνθήκες. Χρειάζεται όμως να υπερβούμε και το φόβο που μας παρακολουθεί, να δοκιμάσουμε, να τολμήσουμε να φέρουμε νομοσχέδια με την ουσία της πολιτικής μας, να βρούμε ποικίλες παράλληλες δράσεις. Αν πήραμε μια ανάσα, που θα ολοκληρωθεί στις 24 Μαΐου είναι ακριβώς για να κινηθούμε έτσι. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα ολοκληρωτικό πόλεμο που όλο και θα οξύνεται. Ο μόνος αποτελεσματικός σύμμαχος της Δεξιάς και κυριότερα της συντηρητικής παράταξης, θα είναι, αν υπάρξει, ο εαυτός μας.
