to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Μια κατάδυση στα γραπτά του εγκλεισμού

Ανάλυση της Eλένης Γεωργίου, MSc Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο – Το κείμενο περιλαμβάνεται στην έκδοση «Ας μιλήσουμε για τα ΜΜΕ #3» που δημοσιεύει η ομάδα Media Jokers σε συνεργασία με το ΕΝΑ.


Ανάλυση της Eλένης Γεωργίου, MSc Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο – Το κείμενο περιλαμβάνεται στην έκδοση «Ας μιλήσουμε για τα ΜΜΕ #3» που δημοσιεύει η ομάδα Media Jokers σε συνεργασία με το ΕΝΑ.

Το 2020 ήταν χωρίς αμφιβολία η χρονιά της πανδημίας. Και αν σήμερα, οδεύοντας προς τη λήξη της χρονιάς αυτής, οι αλλαγές που επήλθαν στη ζωή μας τείνουν να λάβουν διαστάσεις «νοσηρής κανονικότητας», κανείς δεν περίμενε έναν χρόνο πριν ότι ο πλανήτης μας θα μπορούσε να βιώσει τέτοιες πρωτόγνωρες καταστάσεις. Ίσως επειδή ο άνθρωπος, ιδιαίτερα στον δυτικό κόσμο, θεωρεί ότι η ευαλωτότητα είναι μία άγνωστη πτυχή της ζωής και ότι έχει καταφέρει να καθυποτάξει οτιδήποτε μπορεί να του εναντιωθεί.

Με αυτή την παραδοχή ως δεδομένο συνεπώς, είναι δικαιολογημένη και κατά έναν τρόπο φυσιολογική η έκπληκτη αντίδραση της πλειονότητας του πληθυσμού μπροστά στο άγνωστο και στο αναπάντεχο. Επόμενο ήταν πως οι πρώτοι που θα σήκωναν το βάρος της ενημέρωσης και της ανάλυσης του φαινομένου να είναι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στα πρώτα, τόσο έντυπα όσο και ηλεκτρονικά, παρακολουθήσαμε μια σειρά έγκριτων επιστημονικών αναλύσεων, άρθρων γνώμης και συνεντεύξεων που ανέλυαν, συνέθεταν και προέβλεπαν την εξέλιξη της πανδημίας. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από την άλλη, παρουσιάστηκε ένα «κύμα» γραπτού αναβρασμού, σε μία προσπάθεια των χρηστών να αφουγκραστούν, να αποδεχτούν και στη συνέχεια να ξορκίσουν την πρωτόγνωρη αυτή κατάσταση. Μέσα από αυτή την έκρηξη του γραπτού λόγου, που σε συνθήκες κοινωνικής απομόνωσης έγινε πεδίο έκφρασης για κάθε άτομο, αναδύθηκε μια νέα μορφή, τόσο οικεία στους αναγνώστες της λογοτεχνίας και τόσο αναγκαία -όπως φάνηκε- σε περίοδο εγκλεισμού. Το διήγημα. Αυτό το είδος γραπτού λόγου που αποδίδει συμπυκνωμένα συναισθήματα, σκέψεις και επιθυμίες. Πολλές και πολλοί γραφιάδες γεννήθηκαν σε μια δύσκολη συνθήκη και μόνο ως ανάσα ελευθερίας μπορούμε να τους υποδεχτούμε.

Στο παρόν κείμενο θα αναλύσουμε δύο από τα πολλά αξιόλογα κείμενα που πέρασαν από τις οθόνες μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Σπουδή στον χώρο και τον χρόνο

Το πρώτο που μπορούμε να αντλήσουμε από τα διηγήματα αυτά είναι η παρατήρηση του χώρου. Ίσως είναι η πρώτη φορά που είμαστε αναγκασμένοι να μείνουμε για ένα τέτοιο διάστημα σε έναν συγκεκριμένο χώρο, κατά συνέπεια το μέγεθος του κρεβατιού, η ένταση του φωτισμού ή μία ρωγμή στον τοίχο, πέραν του ότι ακτινογραφούνται κατά μία έννοια, αρχίζουν να λαμβάνουν συναισθηματικές υποδηλώσεις για κάθε άτομο ξεχωριστά. Επιπλέον, η σύντομη και υπό προϋποθέσεις μετακίνηση, μόνο για τα αναγκαία, μας εξοικείωσε με τον χώρο της γειτονιάς. Μια βόλτα στο super market, η ανταλλαγή μιας κουβέντας με τους υπαλλήλους που σε άλλες συνθήκες ήταν «αόρατοι», οι καρποί ενός δέντρου που πέφτουν στον κήπο του σπιτιού. Υπό κανονικές συνθήκες, όλες αυτές οι λεπτομέρειες λειτουργούν ως σκηνικό της ταινίας της ζωής μας, αλλά σε περιόδους εγκλεισμού ανάγονται σε πρωταγωνιστές. Οι διηγηματογράφοι της καραντίνας φαίνεται να το έχουν λάβει υπόψη από πολύ νωρίς και εξυμνούν τον περιβάλλοντα χώρο, του δίνουν μια διάσταση σχεδόν μαγική. Αντιλαμβάνονται τον χώρο ως εκείνο το πεδίο έκφρασης συναισθημάτων που συχνά υποτιμάται σε περιόδους κανονικότητας. Ο χώρος είναι ιερός. Και μέσα από τον χώρο εξυψώνεται και ο χρόνος. Χρόνος για ενδοσκόπηση, χρόνος για αργές, νωχελικές κινήσεις που τα διηγήματα δείχνουν να αντιλαμβάνονται και να του δίνουν τον χώρο που του αξίζει. Οι συγγραφείς γοητευμένοι ίσως από τον Προυστ και το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» και αναγκαστικά εγκλεισμένοι, γεμίζουν τα χαρτιά ή τις σελίδες του υπολογιστή τους με νοσταλγικές λέξεις και σκέψεις.

Ωδή στον έρωτα και τη μοναξιά

Έρωτας και εγκλεισμός. Πώς μπορούν αυτές οι δύο έννοιες να συνδυαστούν όταν ο έρωτας υπαγορεύει τη συναναστροφή; Κι όμως. Μέσα από τα διηγήματα του εγκλεισμού παίρνουμε μια απάντηση. Ίσως δεν είναι η απάντηση που θέλουμε, αλλά σίγουρα ταιριάζει με την περίοδο που ζούμε. Εδώ, η σωματική διάσταση του έρωτα περιγράφεται με όμορφες, αέρινες λέξεις, στις λέξεις μπερδεύονται ήχοι, χρώματα και μυρωδιές. Ο έρωτας είναι ταυτόχρονα ένα παιχνίδι και μία πνοή ζωής. Κι έπειτα η αναμενόμενη ερώτηση: υπάρχει έρωτας χωρίς άγγιγμα; Να κάτι που φαίνεται να απασχολεί πολύ τους διηγηματογράφους. Προσπαθούν να βρουν την απάντηση σε τούτη τη ρητορική ερώτηση. Σίγουρα δεν το πετυχαίνουν πάντα, όμως καταφέρνουν κάτι πρωτόγνωρο. Να συνδέσουν τον έρωτα με τη μοναξιά. Φαίνεται να παραδέχονται την πολυπλοκότητα αυτής της σύνδεσης, παρ’ όλα αυτά, μέσα από τη μοναξιά του χώρου τους περιγράφουν με μεγάλη διαύγεια το συναίσθημα που απορρέει από τον έρωτα. Υπάρχουν βέβαια και οι πιο απαισιόδοξοι που βλέπουν ότι ο εγκλεισμός έχει την υπογραφή της μοναξιάς. Θυμούνται τις στιγμές που βίωσαν το συναίσθημα του έρωτα στην ολότητά του και τώρα αισθάνονται αδύναμοι και μόνοι. Αυτές οι περιγραφές είναι τόσο ρεαλιστικές και τόσο ανθρώπινες που λειτουργούν ως καθρέφτης στην ψυχή των αναγνωστών.

Τα διηγήματα του εγκλεισμού είναι μια πρωτόλεια μορφή τέχνης που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα υπόλοιπα λογοτεχνικά είδη. Λειτουργούν αναμφίβολα ως κατάθεση των πιο μύχιων συναισθημάτων του συγγραφέα, αλλά και ως δίαυλος επικοινωνίας με τον αναγνώστη. Σε αυτή τη δύσκολη στιγμή για την ανθρωπότητα, η Τέχνη σε όλες της τις μορφές λειτουργεί ξανά ως καταλύτης υπενθυμίζοντας την αναγκαιότητά της. Και επειδή έχουν χυθεί τόνοι μελανιού για τη διάψευση αυτής της αναγκαιότητας, η ανάδειξη και η ανάλυση για την Τέχνη είναι το όπλο μας απέναντι στους αμφισβητίες της.

 

Διηγήματα

Μέχρι να προσφέρουμε ξανά όλα τα λουλούδια αυτού του κόσμου, Κωνσταντίνα Γκασδράνη, https://bit.ly/34tURs4

Το φως μέσα στο σπίτι, Δημήτρης Βαρδαβάς, https://bit.ly/2WyPCmB

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)