Είναι καταγεγραμμένο πως κατά τη διάρκεια συγκρουσιακών κύκλων, αλλά και μετά από αυτούς, οικοδομούνται συμμαχίες «νόμου και τάξης» για να αντιπαρατεθούν πρακτικά και ιδεολογικά στην αυξημένη προοδευτική ριζοσπαστικότητα1. Έτσι, ακόμα και πριν από την κινηματική ύφεση μετά το 2014, η θεωρία των δύο άκρων άνοιγε τον δρόμο για τη δημιουργία μιας δευτερεύουσας κι ωστόσο κρίσιμης διαιρετικής τομής στο πολιτικό σύστημα σε σχέση με την (πολιτική και όχι μόνο) βία2. Γι’ αυτό η Νέα Δημοκρατία ανέδειξε ως μια από τις τρεις τις προεκλογικές αιχμές την ασφάλεια των πολιτών. Η Αρ. Πελώνη μάς πληροφορούσε πως το 2016 στην εσωκομματική διαβούλευση για το πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας ζητούνταν πλειοψηφικά η αυστηρή εφαρμογή του δόγματος «νόμος και τάξη»3.
Ο ρατσισμός των αισθήσεων
Το πρόσωπο, το σουλούπι του δολοφονηθέντος Νίκου Σαμπάνη ήταν αυτό που στον στρατό λένε ρατσιστικά «καμπανόφατσα». Σκληρά χαρακτηριστικά, εμφανώς αθίγγανος, βλέμμα θρασύ. Οι ακροδεξιοί ανεβάζουν φωτογραφίες του εδώ και μέρες στο Twitter σαν τεκμήριο πως καλό παιδί δεν ήταν, λες και το γράφει στο μέτωπο.
Ρατσισμοί εξ όψεως, μυρωδιάς ή χροιάς είναι από τους πιο συνηθισμένους, δηλωτικοί της διείσδυσής τους στον ψυχισμό των πολιτών. Έτσι συμβαίνει ακαριαία να αλλάζει η στάση πολλών, των περισσότερων, από τη διαφορετική μυρωδιά των μεταναστών στα λεωφορεία. Ή στη θέα των ρούχων, όπως αυτά που φορούν γυναίκες για να υποδηλώσουν τη μουσουλμανική σεμνοτυφία. «Όλοι οι Κινέζοι ίδιοι μου φαίνονται» είναι η φράση που ακούς από Έλληνες στο Μεταξουργείο. Στάσεις σώματος που κραυγάζουν δυσανεξία όταν δυο–τρεις Πακιστανοί μιλάνε τη γλώσσα τους και τους φαίνεται σα να φωνάζουν, λες και εμείς δεν κάνουμε ακριβώς το ίδιο. Τα ίδια συμβαίνουν με τοξικοεξαρτημένους, περισσότερο ευτραφείς και Ρομά.
Και αυτό τον εσωτερικευμένο ρατσισμό των αισθήσεων, την κατά κυριολεξία «αισθητικοποίηση της πολιτικής» του Μπένγιαμιν, σιγοντάρουν, αν δεν τον πυροδοτούν κιόλας, ο διάχυτος ποινικός λαϊκισμός («να επαναφέρουμε τη θανατική ποινή», «να σαπίζουν ισόβια στα μπουντρούμια»), η εναντίωση στη «θολοκουλτούρα», τον φεμινισμό και την πολιτική ορθότητα, ο θεσμικός ρατσισμός, o κοινωνικός δαρβινισμός των αρίστων και, εν προκειμένω, ο διάχυτος και παραδοσιακός αντιτσιγγανισμός μας.
Έτσι, καθόλου τυχαία δεν είναι τα αποτελέσματα που έδωσε στη δημοσιότητα το Pew Reearch Center πριν λίγες μέρες. Το ποσοστό των ελλήνων πολιτών που απαντούν πως «η ύπαρξη ανθρώπων πολλών εθνοτικών ομάδων, θρησκειών και φυλών κάνει την κοινωνία τους χειρότερο μέρος για να ζήσουν» φτάνει το ιλιγγιώδες 51%. Είμαστε η πλέον ρατσιστική χώρα ανάμεσα στις 17 προηγμένες που περιλαμβάνει η έρευνα4.
Τα παραπάνω είναι απλώς μέρος του ερμηνευτικού καμβά για τον ρατσισμό, έχει κι άλλο. Δύο «από τα πάνω κινήσεις» επιτρέπουν να εμπεδώνονται αυτές οι προκαταλήψεις: από τη μια, η μεροληψία των ψηφιακών πλατφορμών υπέρ των δεξιών και ακροδεξιών απόψεων κι από την άλλη, η κάκιστη και μονόπλευρη ελληνική δημοσιογραφία που επιδεινώθηκε περαιτέρω με τη λίστα Πέτσα.
Τα ΜΜΕ είναι μεροληπτικά και δυστυχώς και τα ΜΚΔ
Τα δεδομένα για τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) έχουν ως εξής: Πρώτον, σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το ίδιο το Twitter, επιβεβαιώθηκε η αίσθηση ότι ο αλγόριθμός του προωθεί περισσότερο δεξιά tweets σε σχέση με αυτά που έρχονται από τα αριστερά. Δεύτερον, όπως αποκαλύπτουν τα facebook papers, σύμφωνα με υπαλλήλους της εταιρείας, παρά το ότι η πλατφόρμα επέμενε ότι ήταν πολιτικά ουδέτερη, επέτρεπε σε πολιτικούς της δεξιάς πτέρυγας να παρακάμπτουν του κανόνες. Τρίτον, ο Ζούκερμπεργκ κατέθεσε πέρυσι στο αμερικάνικο Κογκρέσο ότι η εταιρεία αφαιρεί το 94% της ρητορικής μίσους που βρίσκει. Όμως, σε εσωτερικά έγγραφα, ερευνητές εκτιμούσαν ότι η εταιρεία αφαιρεί λιγότερο από το 5%. Τέταρτον, η Φράνσις Χάουγκεν, πρώην μηχανικός Πληροφορικής της Facebook, ερωτηθείσα πριν λίγες μέρες από τον πρόεδρο της επιτροπής του βρετανικού κοινοβουλίου, Ντέιμιαν Κόλινς, αν θεωρεί ότι το Facebook, αν και δεν το εφηύρε, εν τούτοις μεγεθύνει το μίσος, ήταν κατηγορηματική: «Αναμφίβολα».
Η A. LaFrance από το Atlantic βγάζει το εύλογο συμπέρασμα: «Αυτά τα έγγραφα (σσ. τα facebook papers) αφήνουν ελάχιστα περιθώρια αμφιβολίας σχετικά με τον κρίσιμο ρόλο του Facebook στην άνοδο του αυταρχισμού στην Αμερική και σε όλο τον κόσμο. Ο αυταρχισμός προηγείται φυσικά της ανόδου του Facebook. Αλλά το Facebook διευκολύνει πολύ τους αυταρχικούς να κερδίσουν»5.
Από την άλλη μεριά, τα παραδοσιακά μίντια δεν συνεχίζουν απλώς να αποτελούν μία από τις αιχμές της πλέγματος εξουσίας, όπως πριν το 2015, πλαισίωση που συχνά χρησιμοποιεί και ο Αλέξης Τσίπρας6. Στο σχήμα του «τριγώνου της διαπλοκής» ΠΑΣΟΚ και ΝΔ διαμεσολαβούσαν στις τράπεζες για την αθρόα δανειοδότηση των ΜΜΕ. Από το 2020 η οικονομική ενίσχυση των ΜΜΕ γίνεται με δημόσιο χρήμα που δεν χρειάζεται να επιστραφεί με ισχυρό κριτήριο για τη χρηματοδότησή τους τη στήριξη της παρούσας κυβέρνησης. Τα ΜΜΕ κρατικοποιούνται, γίνονται μίντια–καρτέλ στην υπηρεσία ενός κόμματος. Έτσι, δεν δαγκώνουν το χέρι που τα ταΐζει και προωθούν πτυχές της ατζέντας του.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, πάνω από το 90% των MME έχουν φανερή πολιτική προτίμηση, μιας και ελέγχονται από αυτήν ως προς τους τωρινούς και μελλοντικούς τους πόρους, ως προς την πρόσβαση στην πληροφορία. Η αμεροληψία τους δεν καταμετράται με ποιοτικούς και ποσοτικούς όρους από κανένα αρμόδιο κρατικό όργανο ή αρχή, η δεοντολογία δεν τηρείται ούτε και γίνεται η στοιχειώδης διασταύρωση. Ο δημόσιος χώρος που συνιστά η δημοσιογραφία λιγοστεύει και η ποιότητα της δημοκρατίας συρρικνώνεται.
Κάπως έτσι το #με_την_Αστυνομία είναι η πρώτη ψηφιακή μαζική προσπάθεια της Ακροδεξιάς να διατρανώσει με περηφάνια τον ρατσισμό της. Κάπως έτσι, όλα τα ΜΜΕ αναπαρήγαγαν πως «ένας σεσημασμένος 20χρονος οδηγός τραυμάτισε αστυνομικούς», με κάθε λέξη της είδησης να είναι ψέμα. Κάπως έτσι, η κυβέρνηση προωθεί την ατζέντα του νόμου και της τάξης.
«Με χαιρετάν σε γλώσσες που δεν ξέρω και μ' αρέσει»7
Η οικοδόμηση της δεξιάς αξιακής ηγεμονίας συμβαίνει και θα προσπαθεί να ισχυροποιηθεί. Εντούτοις η κοινωνία δεν είναι έρμαιο της κυβέρνησης, των ΜΜΕ και των πλατφορμών. Στην ίδια έρευνα του PRI που αναφέραμε πριν, το 45% απαντάει πως «η ύπαρξη ανθρώπων πολλών εθνοτικών ομάδων, θρησκειών και φυλών κάνει την κοινωνία τους καλύτερο μέρος». Πρόκειται για την εντυπωσιακότερη αύξηση ανάμεσα στις 17 χώρες από το 2017, όπου μόλις το 21% των συμπολιτών μας έδινε αυτή την απάντηση. Το παιχνίδι παίζεται, είναι στο χέρι μας να μη νικήσουν οι κανίβαλοι. Η εκλαϊκευτική αναπλαισίωση των προοδευτικών και ριζοσπαστικών αξιών είναι κλειδί για την περαιτέρω αύξηση της επικράτειάς τους και η αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών έχει να διδάξει πολλά σε αυτόν τον τομέα.
Σημειώσεις:
- D. della Porta & H. Reiter (1998). Policing Protest: The Control of Mass Demonstrations in Western Democracies.
- Βλέπε περισσότερα στο: https://www.epohi.gr/article/38014/poios-fovatai-apo-thn-politikh-via
- https://www.kathimerini.gr/politics/870769/to-dogma-nomos-kai-taxi-prokrinei-i-nea-dimokratia/
- Όλα τα στοιχεία στο: https://www.pewresearch.org/global/2021/10/13/diversity-and-division-in-advanced-economies/
- Βλέπε Adrienne LaFrance, ‘HISTORY WILL NOT JUDGE US KINDLY’. https://www.theatlantic.com./ideas/archive/2021/10/facebook-papers-democracy-election-zuckerberg/620478/
- Για το «τρίγωνο της διαπλοκής» βλέπε στο https://commonality.gr/plegma-tis-exousias-os-polygono-tis-diaplokis/#_ftn5
- Λεξ, τίποτα στον κόσμο. Διάσημο hip – hop τραγούδι που έχουν δει πάνω από 15 εκατομμύρια χρήστες στο youtube.
