Στην πρώτη δημόσια συνέντευξή του, μία βδομάδα μετά την κατάληψη της εξουσίας, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος περιέγραψε ως γνωστόν το πρόγραμμα της βαθιάς θεσμικής παρέμβασής του στους θεσμούς με βάση ένα σχήμα δανεισμένο από την ιατρική.
Η ελληνική κοινωνία έπρεπε «να προσδεθεί επί της χειρουργικής κλίνης» προκειμένου ν’ απαλλαγεί ακίνδυνα από τις κακές έξεις που της είχε κληροδοτήσει το φαύλο παρελθόν: την «κακοδιοίκηση», τη «συναλλαγή εις όλας τας σχέσεις των ατόμων και των ομάδων», κυρίως όμως «μίαν αναρχικήν αντίληψιν η οποία είχεν επιβληθεί σχεδόν εις όλα τα άτομα της κοινωνίας», κάνοντάς τα να ξεχνούν ότι στην έννοια της δημοκρατίας «ενυπάρχει η έννοια της πειθαρχίας, της τάξεως, της ιεραρχίας, του σεβασμού προς τον νόμον». Στην αμέσως επόμενη συνέντευξη, η λίστα των συμπτωμάτων της ασθένειας διευρύνθηκε για να περιλάβει και την «πληθώρα» των δημοσίων υπαλλήλων μιας «υπερανεπτυγμένης Κρατικής μηχανής» («Το Πιστεύω μου», τ.Α’, Αθήναι 1968, σ.10-18).
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν έχει βέβαια καμία σχέση με το αντικοινοβουλευτικό διάβημα που γέννησε τις παραπάνω διακηρύξεις. Αν έχει κάτι δανειστεί απευθείας από την εθνοσωτήριο, ωστόσο, αυτό είναι η ιεραποστολική επαγγελία μιας συλλογικής εγχείρησης διά ροπάλου, προκειμένου ν’ απαλλαγεί ριζικά η ελληνική κοινωνία από τον κακό της εαυτό ‒ αυτόν που της κληροδότησε η επάρατη Μεταπολίτευση, η θεσμική δηλαδή ανοχή και κρατική «υποχωρητικότητα» απέναντι σε κάθε λογής κοινωνικά κινήματα.
Ζούμε, άλλωστε, σε μια εποχή όπου κυρίαρχα διεθνή υποδείγματα για παρόμοιες βίαιες αναδιαρθρώσεις δεν είναι οι «εκσυγχρονιστές» στρατοκράτες του Σάμιουελ Χάντινγκτον αλλά πολιτικοί όπως ο Πούτιν, ο Ορμπαν και -γιατί όχι;- ο Ερντογάν· πολιτικοί που ηγούνται κοινοβουλευτικότατων καθεστώτων, στηρίζονται στις όχι και τόσο δημοκρατικές διαθέσεις μιας μερίδας των τοπικών κοινωνιών και παραμένουν στην εξουσία μ’ έναν συνδυασμό κρατικής βίας και ξετσίπωτης διασπάθισης του κρατικού κορβανά. Κάτι σαν την «κυβερνώσα και ουχί κυβερνωμένη δημοκρατία» που οραματίστηκε κάποτε ο εθνάρχης Καραμανλής, αλλά απέτυχε να εφαρμόσει χάρη στις αντιστάσεις (και την ιστορικά κληροδοτημένη «αναρχικήν αντίληψιν») του λαού που του έλαχε να κυβερνήσει.
Μισόν αιώνα μετά, ο καταιγισμός των αντιδημοκρατικών «μεταρρυθμίσεων» που εξαγγέλλει, θεσπίζει κι επιβάλλει η κυβέρνηση της Ν.Δ. θα μπορούσε ενδεχομένως να ερμηνευθεί με ψυχαναλυτικούς όρους ‒ σαν μια μεταχρονολογημένη, προσωπική εκδίκηση των πάλαι ποτέ ΟΝΝΕΔιτών για την κοινωνική και πολιτική περιθωριοποίηση που υπέστησαν στα ελληνικά ΑΕΙ και άλλους κοινωνικούς χώρους την πρώτη δεκαετία μετά τη Μεταπολίτευση.
Η άρτι εξαγγελθείσα, λ.χ., κατάργηση των φοιτητικών παρατάξεων, σε μια συγκυρία κατά την οποία οι φοιτητικές εκλογές και τα Δ.Σ. των συλλόγων αποτελούν σκιά του παλιού εαυτού τους, παραπέμπει σε ρεβάνς για την πρώτη ιστορική ήττα που η μεταπολιτευτική κυβέρνηση Καραμανλή -του 54%- υπέστη στο πεζοδρόμιο: την εσπευσμένη απόσυρση του νομοσχεδίου για τον φοιτητικό συνδικαλισμό που κατατέθηκε τον Ιούλιο του 1975 στη Βουλή και μετέτρεπε την ΕΦΕΕ και τους συλλόγους σε ΝΠΔΔ υποκείμενα σε δικαστικό (δηλαδή κυβερνητικό) έλεγχο, όταν το κέντρο της Αθήνας πλημμύρισε κατακαλόκαιρο από χιλιάδες διαδηλωτές.
Πολύ πιθανότερο είναι ωστόσο ν’ αποτελεί μιαν ακόμη κίνηση προληπτικής καταστολής, μαζί με το υπό ίδρυση νέο «Σπουδαστικό», εν όψει των οξύτατων συγκρούσεων που η κυβέρνηση γνωρίζει πως η πολιτική της θα προκαλέσει στους πανεπιστημιακούς χώρους: επιβολή διδάκτρων, κλείσιμο σχολών, κατάργηση των εκλεγμένων πανεπιστημιακών οργάνων κι επαναφορά των «Συμβουλίων» έμμεσης ιδιωτικοποίησης που ο Νόμος Διαμαντοπούλου είχε προικίσει με σχεδόν δικτατορικές εξουσίες.
Υπενθυμίζουμε, για όσους έχουν αδύνατη μνήμη, ότι σύμφωνα μ’ αυτόν τον τελευταίο νόμο (άρθρο 8§16.γ), οι πρυτάνεις των ΑΕΙ δεν εκλέγονταν μεταξύ ελεύθερων υποψηφιοτήτων, αλλά μεταξύ τριών μόνο υποψηφίων που είχε προεπιλέξει το (εξωπανεπιστημιακό) «Συμβούλιο Ιδρύματος» ‒ κι ότι, κατά την πρακτική εφαρμογή του, αποκλείονταν συγκεκριμένοι (αριστεροί) υποψήφιοι με το επίσημο αιτιολογικό πως είχαν ταχθεί δημόσια κατά της ψήφισής του!
Αν οι προθέσεις είναι ορατές, αυτό δεν σημαίνει ωστόσο πως ορατή είναι και η έκβαση της επερχόμενης αναμέτρησης. Η υπερβολική δόση αυταρχισμού που αποπνέει η κυβερνητική έφοδος στον χώρο της Παιδείας θα λέγαμε ότι μάλλον προδιαγράφει το αντίθετο. Ακόμη κι επί χούντας, κοτζάμ διορισμένη ΕΦΕΕ αποδείχθηκε παντελώς ανίσχυρη απέναντι σε άτυπες αλλά αντιπροσωπευτικές μορφές οργάνωσης του κινήματος από τα κάτω, τις Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα...
