Λέγονται Σίσσυ, Γιούλη, Σαιμίρ, Μαχμούτ, Νικολίνα, Γιώργος, Μόσχος, Άλικ, Γιουσέφ… και έχουν γράψει αυτοβιογραφικά διηγήματα, μικρές ιστορίες και ποιήματα μέσα στη Φυλακή Διαβατών. Το βιβλίο τους, με τίτλο Κλειδιά Ελευθερίας (εκδ. Ενδυμίων), ένα βιβλίο λυρικό, σπαρακτικό, και αναστοχαστικό με 22 συνολικά υπογραφές, είναι καρπός των μαθημάτων δημιουργικής γραφής που έγιναν στο 3ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης, και αποτελεί την καλύτερη απόδειξη ότι η εκπαίδευση μπορεί να οργανωθεί σε παράγοντα κοινωνικού μετασχηματισμού. Ως τέτοιο, θα παρουσιαστεί αύριο Τρίτη 15 Δεκέμβρη στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης (Αίθουσα Μανόλης Αναγνωστάκης, 7μ.μ.), με τη συμμετοχή ηθοποιών αλλά και πρόσφατα αποφυλακισμένων, που θα διαβάσουν κάποιες σελίδες του.
Τα Κλειδιά Ελευθερίας είναι καρπός της συνεργασίας που τρέχει για τρίτη συνεχόμενη χρονιά ανάμεσα στο 3ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης που διευθύνει ο Θοδωρής Καραγιαννίδης, και στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας, το οποίο εμψυχώνουν στη συγκεκριμένη εκπαιδευτική δράση ο συγγραφέας Αστέρης Μαυρουδής και ο ποιητής Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος, ενώ στη φιλολογική και λογοτεχνική επιμέλεια της έκδοσης συμμετείχε και η Εύα Μπαλαή. Ως εγχείρημα, αυτή η τολμηρή πρωτοβουλία αντιστρατεύεται την αποδόμηση του κράτους πρόνοιας και τη λογική της οικονομικής αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης, και υπηρετεί τη συγκρότηση μιας ριζοσπαστικής παιδαγωγικής που καλλιεργεί την κριτική σκέψη ως μοχλό ανάταξης της κοινωνίας. Για όλα αυτά μιλούν οι εμπνευστές αυτής της συνεργασίας στα εισαγωγικά και προλογικά σημειώματα της έκδοσης. Έχει ενδιαφέρον πάντως, ότι πριν έναν περίπου μήνα, όταν ο Αλέξης Τσίπρας επισκέφθηκε τις Φυλακές Διαβατών, επισκέφθηκε και αυτό ακριβώς το σχολείο που, όπως αποδεικνύουν και τα Κλειδιά Ελευθερίας, κάνει πράξη την έννοια της δεύτερης ευκαιρίας.
Τα ποιήματα και τα διηγήματα που συγκροτούν αυτό το ξεχωριστό βιβλίο γεννήθηκαν πίσω από τα σίδερα κατά το εκπαιδευτικό έτος που πέρασε, και πάλλονται από τα βιώματα των δημιουργών τους. Πρόκειται για δεκαέξι άντρες και έξι γυναίκες από 24 έως 40 χρονών, που κουβαλούν ποινές φυλάκισης από οκτώ έως δεκαπέντε χρόνια, και που μεταξύ τους έχουν διαφορετική γεωγραφική και κοινωνική καταγωγή, διαφορετικές αξίες και διαφορετικές αγωνίες. Όλοι και όλες όμως, μέσα από αυτά τα μαθήματα που γίνονταν σε εβδομαδιαία βάση, κατάφεραν να καταθέσουν στο χαρτί μια αλήθεια που ξεπηδά από τον μύχιο εαυτό τους κι όμως αφορά ολόκληρη την κοινωνία σε μια κρίσιμη στιγμή της.
Όπως γράφει η Σίσσυ στην εισαγωγική μικροϊστορία με τίτλο «Η παρηγοριά μου»: «(…) Πιο σημαντικό είναι ότι για λίγο ξεχνάς πού βρίσκεσαι και αφήνεις στην άκρη τον πόνο, τα θλιβερά συναισθήματα, και τις δύσκολες στιγμές. Απλά, το μυαλό μου είναι γεμάτο με άλλες σκέψεις αν δηλαδή πετύχεις να πάρεις το μέγιστο από τη γνώση…». Απ’ τη μεριά της, στον «Καθρέφτη», η Νικολίνα σημειώνει: «Ήρθα στην Ελλάδα για μια καλύτερη τύχη και βρέθηκα στη φυλακή. Άφησα την οικογένειά μου. (…) Εδώ κλεισμένη, χωρίς κινήσεις, χωρίς δυνατότητες επιλογής. Μόνο η λέξη υπομονή αλλά ως πότε; Για ένα μικρό αδίκημα χάνεις την ελευθερία. Εδώ κατάλαβα και οραματίζομαι τον κόσμο έξω. Πρέπει να απελπιστείς, για να αναζητήσεις ελπίδα. Πρέπει να ζητήσεις τη γνώση για να σου δοθεί. Πρέπει να δίνεις αγάπη κι ας μην πάρεις από κανέναν. (…) Ο καθρέφτης μου αυτός, μου φέρνει πολλές αντανακλάσεις, αντανακλάσεις από τη χώρα μου, από την οικογένειά μου, που περνούν γρήγορα σαν ασπρόμαυρο φιλμ μιας ξεχασμένης μηχανής. Αλήθεια ποιος έφταιξε και φτάσαμε ως εδώ;» Δίπλα τους, ο Γιουσέφ, δραπέτης από ένα στρατόπεδο μαζί με έναν φίλο του, υπογραμμίζει στο «Απρόοπτο ταξίδι»: «Περίπου τρεις μέρες για να φτάσουμε στην Αθήνα με πολλή ταλαιπωρία και φόβο της αστυνομίας. Αυτές οι τρεις μέρες οι πιο άσχημες μέρες της ζωής μου. Περπατούσαμε βράδυ και τη μέρα κρυβόμασταν. Κλέβαμε φρούτα και τρώγαμε. Ο Καρίμ μετά από ένα μήνα έφυγε με πλαστά χαρτιά στη Γερμανία. Εγώ αποφάσισα να ζήσω στην Ελλάδα. Γιατί δεν ήθελα να ταξιδεύω ξανά παράνομα».
Οι βιωματικές ιστορίες κυριαρχούν στο βιβλίο, σαν λυπητερό τραγούδι. Υπάρχουν όμως και ποιήματα, τα περισσότερα λυρικά, αλλά και πολύ ενδιαφέρουσες σπουδές για χαϊκού, που μάλιστα προέκυψαν από ομαδική εργασία των ανδρών και λειτουργούν σαν ηλεκτρικές εκκενώσεις. Παράδειγμα το: «Καλός ο καιρός / Έτοιμος να μας βρέξει / Τσάμπα κόπος»
Όπως τονίζει ο Θ. Καραγιαννίδης στο Σημείωμά του, το 3ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στη Θεσσαλονίκη, «επιχειρεί στην πράξη να υπερβεί τόσο την κατηγοριοποίηση και ταξινόμηση των μαθητών του όσο και την μη εμπλοκή του εκπαιδευτικού στην επιλογή της ύλης που θα κληθεί να διδάξει, επιλέγοντας να προχωρήσει με δράσεις και εκδηλώσεις ομαδικές και συνεργατικές. Στόχος του, οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές να μετεξελιχθούν σε παραγωγούς περιεχομένου που να αντανακλά τις δικές τους αξίες και προτεραιότητες». Τα Κλειδιά Ελευθερίας δείχνουν ότι αυτό το όραμα μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
