Τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από την Ερευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών (SILC), έτους 2019 που αναφέρονται στο οικονομικό έτος 2018 επιβεβαιώνουν αυτό που αναμέναμε: παρά τον παρατεταμένο οικονομικό στραγγαλισμό, τους εκβιασμούς εκτός χώρας και τη λυσσαλέα αντίσταση εντός, η έμφαση στη μείωση της ανεργίας και της εργασιακής επισφάλειας μαζί με τη θεμελίωση του κοινωνικού κράτους και την επιμονή στην ανάταξη της Κοινωνικής Πρόνοιας την περίοδο 2015-2019, οδήγησαν στη συνεχή μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Στον παρατιθέμενο πίνακα φαίνονται οι διαδοχικές μειώσεις σε κρίσιμους δείκτες, μαζί με στοιχεία για την εξέλιξη της ανεργίας ενώ αναδεικνύεται η συνάφεια των μειώσεων με την αύξηση των προϋπολογισμών του τομέα της Κοινωνικής Πρόνοιας/Αλληλεγγύης στο υπουργείο Εργασίας. Τα ίδια δεδομένα συνηγορούν πως στην ίδια κατεύθυνση θα κινηθούν οι δείκτες και το 2019. Αλλά τώρα ξέρουμε πως εκεί θα σταματήσει η καλή πορεία!
Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ πως η προστασία των κοινωνικών δικαιωμάτων αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας όπως και η ελεύθερη πρόσβαση του συνόλου του πληθυσμού σε ένα καθολικής κάλυψης, αποτελεσματικό κοινωνικό κράτος αποτελούν στοιχεία μιας κατεξοχήν αντι-νεοφιλελεύθερης ιδεολογικοπολιτικής ταυτότητας. Δηλαδή, καμιά σχέση με τη Νέα Δημοκρατία, τους κεντροδεξιούς φίλους της και όσους κεντροαριστερούς γλυκοκοιτάζουν προς τα εκεί – κυρίως, όμως, καμιά σχέση με τους άρχοντες της κοινωνίας, όπως ο ΣΕΒ, οι τραπεζίτες, οι τρόικες, τα κουαρτέτα και κάθε λογής «ιερές συμμαχίες». Οι οποίοι ακόμα και μετά την υγειονομική κρίση της Covid-19 επιμένουν στην «αυτορρυθμιστική» παντοδυναμία της αγοράς υπό την προϋπόθεση το «επάρατο κράτος» να μοιράζει όπου και όπως βολεύει τους «επενδυτές» – και τους μαφιόζους.
Η ίδια αντίληψη καθολικότητας στον τομέα της Πρόνοιας έγινε προσπάθεια να υπηρετηθεί με την εισαγωγή του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης (σήμερα «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα»), την επιδότηση ενοικίου, τον διπλασιασμό του προϋπολογισμού για τη στήριξη των παιδιών (επιδόματα, σχολικά γεύματα, αύξηση των δωρεάν θέσεων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς) και πολλά άλλα που οδήγησαν στα αποτελέσματα του πίνακα.
Ολα καλά λοιπόν με ΣΥΡΙΖΑ και φρικώδη με Ν.Δ.; Φυσικά και όχι. Κατ’ αρχάς, διότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν έχει τολμήσει να ακουμπήσει ακόμα το πλαίσιο των προνοιακών πολιτικών που παρέλαβε, πέραν της προσπάθειας να μειώσει τον αριθμό των δικαιούχων. Υποθέτουμε και για λόγους εκλογικών σκοπιμοτήτων, αλλά και για να ισχυρίζεται ότι στηρίζει τους πιο αδύναμους την ώρα που ξεθεμελιώνει άλλους πυλώνες του κοινωνικού κράτους (Παιδεία, Υγεία).
Το κυριότερο, όμως, πρέπει να αναζητηθεί βαθύτερα. Από την εποχή της θατσερικής αντεπανάστασης ενάντια στο κοινωνικό κράτος (αυτό που περιέγραφε ο εμπνευστής του, λόρδος Μπέβεριτζ, το 1943 ως «ένα οικοδόμημα κοινωνικής προστασίας από την κούνια μέχρι τον τάφο») το 25% έως το 35% του πληθυσμού των αναπτυγμένων δυτικών κοινωνιών (χωρίς καν Αφρική, Ασία και Λ. Αμερική) βρίσκεται στο εφιαλτικό κατώφλι της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Και σε περιόδους κρίσεων (οικονομικής, κοινωνικής, ανθρωπιστικής, υγειονομικής) αυτά τα ποσοστά αυξάνονται δραματικά. Με κάθε είδους κυβερνήσεις: φιλελεύθερες, νεοφιλελεύθερες, σοσιαλφιλελεύθερες, σοσιαλδημοκρατικές.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ κοινωνικό κράτος, είναι η κάλυψη των ουσιαστικών αναγκών και κινδύνων των ανθρώπων με την παροχή δημόσιων υπηρεσιών προς όποιον/α τις χρειάζεται και οι οποίες χρηματοδοτούνται από ένα προοδευτικό, έντιμο και αποτελεσματικό σύστημα φορολόγησης. Το εξ αυτού σύστημα κοινωνικής προστασίας αποτελεί το βασικό στοιχείο καταπολέμησης του φόβου απέναντι στην ανεργία, την αρρώστια, την ανημπόρια, την αναπηρία, τη φτώχεια. Και, με την απαραίτητη ενσυναίσθηση των εντεταλμένων δημόσιων λειτουργών, καταπολεμά και τη μοναξιά…
Εχει φανεί ότι ένα τέτοιο σύστημα δεν είναι συμβατό όχι μόνο με τις τρέχουσες νεοφιλελεύθερες αλλά και τις βασικές παραδοχές περί το καπιταλιστικό σύστημα: δεν λειτουργεί με κριτήριο το κέρδος, δεν αποτιμάται με όρους οικονομικής απόδοσης. Ετσι, οποιαδήποτε κυβέρνηση δεν λαμβάνει υπόψη το αντικαπιταλιστικό στοιχείο του κοινωνικού κράτους, κινδυνεύει να παλεύει για τη μείωση του ποσοστού κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού κατά 2, 3, 6 εκατοστιαίες μονάδες, για να το δει να παίρνει πάλι την ανιούσα με την επόμενη κυβέρνηση ή με την πρώτη κρίση – όπως θα συμβεί σήμερα. Ενώ η απαίτηση είναι να μηδενίσουμε το ποσοστό.
* Τέως γεν. γραμματέας Πρόνοιας/Κοινωνικής Αλληλεγγύης
