Με τον Θοδωρή γνωριζόμαστε από το 1974, στο κλίμα της μαζικής ριζοσπαστικοποίησης αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας. Ο Θοδωρής ήταν από τότε ο ίδιος. Δουλευταράς και παιγνιώδης, περιπαικτικός και υποστηρικτικός. Είμαστε τότε και οι δύο μέλη της οργάνωσης Σοσιαλιστική Εργατική Πάλη (ΣΕΠ). Η ΣΕΠ ήταν οργάνωση στο χώρο της άκρας αριστεράς. Είχε ιδρυθεί στη διάρκεια της δικτατορίας και ήταν από τις λίγες οργανώσεις που είχε προσανατολισμό στην εργατική τάξη και ήδη από τη δικτατορία είχε οργανώσει αρκετούς εργάτες. Με την τότε πολιτική κατηγοριοποίηση ήταν μια οργάνωση πού πάλευε για την σοσιαλιστική επανάσταση, διαφοροποιούμενη από το τότε κυρίαρχο ρεύμα των μαοϊκών (Μ-Λ) οργανώσεων που επεδίωκαν τη Λαϊκή Δημοκρατία, αλλά και από τα ρεφορμιστικά ΚΚ. Η ΣΕΠ αμέσως μετά τη δικτατορία, επειδή είχε ήδη οργανωμένους πολλούς οικοδόμους , πρωτοστάτησε στην επανίδρυση των περισσότερων σωματείων οικοδόμων (μπετατζήδων, μαραμαράδων, πλακάδων, ηλεκτρολόγων, κλπ) και είχε ενεργό ρόλο στο κίνημα των εργοστασιακών σωματείων. Ο Θοδωρής ήταν από τους πιο ακούραστους οργανωτές και ακτιβιστές εκείνης της περιόδου.
Η υποχώρηση του κινήματος τα επόμενα χρόνια, ειδικά μετά το 1976, οδήγησε σε κρίση και διασπάσεις τις πολιτικά άπειρες οργανώσεις της άκρας αριστεράς. Η ΣΕΠ δεν απέφυγε την τύχη πολλών άλλων οργανώσεων, διασπάστηκε και ένα τμήμα της πήγε προς το ρεύμα των μαοϊκών (Μ-Λ) οργανώσεων, ενώ οι άλλοι ενωθήκαμε με την ΟΣΕ (το σημερινό ΣΕΚ). Ο Θοδωρής ήταν πιο κοντά στο ρεύμα των «σοσιαλεπαναστατών», αλλά δεν εντάχθηκε οργανωτικά στην ΟΣΕ. Τα επόμενα χρόνια ο Θοδωρής παρέμεινε ένας ενεργός ανεξάρτητος αριστερός, πάντα στον πολιτικό χώρο μεταξύ αυτού του πολιτικού ρεύματος και του ευρωκομουνιστικού ρεύματος.
Το 1980-81 ξεσπά η εργατική εξέγερση στην Πολωνία. Η «Αλληλεγγύη» και η Διεργοστασιακή Απεργιακή Επιτροπή (ΔΕΑ), είναι η ηγεσία της εργατικής εξέγερσης. Η «Αλληλεγγύη» έχει φτάσει να έχει δέκα εκατομμύρια μέλη. Τη συντριπτική πλειοψηφία τής εργατικής τάξης. Τίποτε δεν κουνιέται αν δεν το εγκρίνουν οι τοπικές επιτροπές της «Αλληλεγγύης». Οι ανταποκρίσεις μιλάνε για «δυαδική εξουσία».
Αναζητώντας την «Αλληλεγγύη»
Αποφασίσαμε με τον Θοδωρή και έναν άλλο σύντροφο να δούμε από κοντά αυτήν την απόπειρα της εργατικής τάξης να ανατρέψει τον κρατικό καπιταλισμό. Ο Θοδωρής τότε δούλευε στην «Αυγή». Ο Θοδωρής μας εξασφάλισε δημοσιογραφικές διαπιστεύσεις, ώστε να έχουμε πρόσβαση σε πηγές πληροφόρησης. Πήγαμε στην Πολωνία με το αυτοκίνητο του Θοδωρή, τέλος Αυγούστου του 1981, με την πρόθεση να μείνουμε μέχρι το συνέδριο της «Αλληλεγγύης», τον Σεπτέμβριο.
Μπήκαμε από την Κρακοβία. Η πρώτη εικόνα μας ήταν πέρα από ό,τι είχαμε φανταστεί. Όλη την πόλη την ήλεγχε η «Αλληλεγγύη». Η επιτροπή πόλης της «Αλληλεγγύης» μας έδωσε σήματά της ως στελεχών της, για να έχουμε πρόσβαση παντού και κάθε διευκόλυνση. Και πράγματι, το σήμα της «Αλληλεγγύης», μάς άνοιγε όλες τις πόρτες. Την επομένη αποφασίσαμε να πάμε στα γραφεία της επίσημης εφημερίδας του κυβερνητικού ΚΚ Πολωνίας, της «Τριμπούνα Λούντου», για να έχουμε την άποψή τους για την «Αλληλεγγύη». Για να μην προκαλέσουμε, βγάλαμε τα σήματα της «Αλληλεγγύης». Η έκπληξή μας ήταν τεράστια, όταν είδαμε δημοσιογράφους της κομματικής εφημερίδας να φοράνε το σήμα του στελέχους της «Αλληλεγγύης». Ήταν προφανές ότι η «Αλληλεγγύη» είχε κερδίσει την συντριπτική πλειοψηφία.
Ο Γιαρουζέλσκι αντεπιτίθεται
Στον επόμενο σταθμό που ήταν η Βαρσοβία, καταλάβαμε ότι η κατάσταση ήταν σοβαρή, το καθεστώς ετοιμαζόταν να αντεπιτεθεί. Εκεί συναντήσαμε υψηλόβαθμα στελέχη της «Αλληλεγγύης», που έβλεπαν τον κίνδυνο πραξικοπήματος, αλλά η «Αλληλεγγύη» δεν είχε στρατηγική πώς να το αντιμετωπίσει. Ήλπιζαν ότι το καθεστώς δεν θα το τολμήσει και θα συμβιβαστεί. Στη Βαρσοβία άρχισε να μας παρακολουθεί εμφανώς η αστυνομία.
Φτάσαμε στο Γκντάνσκ, ενώ είχε αρχίσει η προσυνεδριακή περίοδος της «Αλληλεγγύης». Συναντήσαμε πολλά από τα ηγετικά στελέχη, τον Λιτίνσκι, τον Μοντζαλέφσκι, κλπ. Όμως η πιο συγκλονιστική συνάντησή μας ήταν με την Άννα Βαλεντίνοβιτς, εργάτρια στα ναυπηγεία του Γκντάνσκ, από τους επικεφαλής της απεργίας στα ναυπηγεία όπου ξεκίνησε η εξέγερση, ηγετικό στέλεχος της «Αλληλεγγύης». Απλή, ανεπιτήδευτη, στην αριστερή πτέρυγα της «Αλληλεγγύης», με επίγνωση του τι διακυβεύεται. Η σύγκρουση με το καθεστώς ήταν προ των πυλών. Το καθεστώς οργάνωνε τις δυνάμεις του.
Η αστυνομία μάς παρακολουθούσε πια σταθερά, προκλητικά και συνεχώς. Μετά δύο μέρες μας συνέλαβαν. Μας χαρακτήρισαν ανεπιθύμητους, μας σφράγισαν τα διαβατήρια ως «persona non grata» και μας έδωσαν διορία μέχρι τις 12 μμ να εγκαταλείψουμε τη χώρα από το Στετίνο, αλλιώς θα μπαίναμε φυλακή.
Πήραμε όσα περισσότερα φυλλάδια, προκηρύξεις, αναλύσεις της «Αλληλεγγύης» μπορέσαμε και 12 παρά πέντε είμαστε στα σύνορα με την τότε Ανατολική Γερμανία, την οποία θα διασχίζαμε «τράνζιτ». Στο συνοριακό σταθμό της Πολωνίας μας έψαξαν μέχρι τις κάλτσες. Μας κράτησαν ότι είχαμε, εκτός από τα φυλλάδια της «Αλληλεγγύης», για τα οποία τους «απειλήσαμε», ότι θα διαμαρτυρηθούμε στην πρεσβεία μας, επειδή τα αγοράσαμε νόμιμα στην Πολωνία. Το συνοριακό φυλάκιο της Ανατολικής Γερμανίας ήταν δίπλα. Εκεί νέος έλεγχος, νέο ξεγύμνωμα και κυρίως μας κατάσχεσαν όλα τα φυλλάδια της «Αλληλεγγύης», επειδή η «Αλληλεγγύη», ήταν παράνομη στην Ανατολική Γερμανία!
Τον Δεκέμβριο του 1981 ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι επέβαλε πραξικόπημα, με εκατοντάδες νεκρούς, έβγαλε εκτός νόμου την «Αλληλεγγύη», συνέλαβε χιλιάδες και χιλιάδες αγωνιστές της «Αλληλεγγύης», πήραν το δρόμο της εξορίας.
Λίγα χρόνια μετά, το 1989, το καθεστώς κατέρρευσε. Η εργατική εξέγερση του 1980-81 στην Πολωνία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απονομιμοποίηση και την κατάρρευσή του.
Ήταν το πιο συγκλονιστικό ταξίδι που κάναμε με τον Θοδωρή. Καρπός αυτού του ταξιδιού ήταν το βιβλίο που κυκλοφόρησε τότε, τον Δεκέμβρη του 1981, «Η Πολωνία της εξέγερσης» από τις εκδόσεις «Παρουσία».
Άνθρωποι από τούβλο
«Το καταβεβλημένο πρόσωπο του Ευκλείδη Τσακαλώτου (τη Δευτέρα, στη Βουλή) έλεγε πολλά για το πόσο πικρό είναι το καταπότι της λιτότητας που η ελληνική κυβέρνηση δεν σταματά να πίνει».
Αυτό σημείωνε το ρεπορτάζ της «Ουμανιτέ». Και ο Δ. Ψυχογιός από τις στήλες της ναυαρχίδας του Μαρινάκη δεν έχασε την ευκαιρία να το αναπαράξει, αποδίδοντας το καταβεβλημένο πρόσωπο σε πολιτικούς λόγους, στην ψήφιση του πολυνομοσχεδίου.
Ο συντάκτης της «Ουμανιτέ» δεν όφειλε, βέβαια, να γνωρίζει ότι εκείνη τη μέρα ο Ευκλείδης αποχαιρετούσε στο Α’ Νεκροταφείο ένα φίλο, σύντροφο και στενότατο συνεργάτη. Ο Δ. Ψυχογιός, πάντως, δεν μπορεί, κάτι θα είχε ακούσει. Η στοχοπροσήλωσή του, όμως, δεν του επέτρεψε να διακρίνει ότι εκτός από τους ανθρώπους από τούβλο, υπάρχουν και κανονικοί άνθρωποι, που μπορεί να έχουν κι άλλους λόγους να είναι θλιμμένοι.
