Βίντεο-φωτογραφίες: Άγγελος Καλοδούκας, κείμενο: Τάσος Γιαννόπουλος
“Η εκλογή Τραμπ θα είναι μια αφύπνιση” είχε πει προκλητικά ο Σλ. Ζίζεκ πριν ακόμη ο πλανήτης “πέσει από τα σύννεφα” με το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ. Αντίστοιχες διαπιστώσεις, σίγουρα με λιγότερο προκλητικό τρόπο, κατέθεσαν οι Έλυ Ζαρέτσκι, καθηγητής Ιστορίας, New School for Social Research και Νάνσυ Φρέιζερ, καθηγήτρια Φιλοσοφίας και Πολιτικής Θεωρίας, New School for Social Research στην εκδήλωση του Ινστιτούτου “Νίκος Πουλαντζάς” για τις αιτίες τις εκλογής Τραμπ στον Λευκό Οίκο αλλά και τις πιθανές προοπτικές που δημιουργούνται για την Αριστερά.
Ο Έλυ Ζαρέτσκι σημείωσε ότι ο Τραμπ, ήδη δημιουργεί σοβαρές αντιδράσεις στον προοδευτικό κόσμο των ΗΠΑ και, ως εκ τούτου, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ανάπτυξης (εκ νέου) της Αριστεράς στο πλαίσιο του Δημοκρατικού Κόμματος. Δεν πρέπει να λησμονούμε, τονίζει ο Ζαρέτσκι, ότι αν η Χ. Κλίντον είχε επιλέξει τον Μπ. Σάντερς, εκφραστή της αριστερής πλευράς των Δημοκρατικών, ως αντιπρόεδρο, πιθανότατα θα είχε κερδίσει τις προεδρικές εκλογές. Δεν κατάφερε, όμως, ως βαθιά ενσωματωμένη στο σύστημα των ελίτ, να λάβει το μήνυμα των “από κάτω”. Κάτι που έκανε, από τη δική του σκοπιά, ο Ντ. Τραμπ: Βάσισε όλη την εκστρατεία του στις ιδέες του Σάντερς, υιοθέτησε την κριτική του Σάντερς προς την Χ. Κλίντον (την οποία ταύτισε με την Wall Street) και έδειξε ότι μπορεί να μιλήσει στους απλούς ανθρώπους. Στον αντίποδα, τα μεγάλα ΜΜΕ του “προοδευτικού” (liberal) χώρου, όπως οι New York Times, ζητωκραυγάζοντας υπέρ της Κλίντον, επιδόθηκαν σε παιδιάστικου τύπου δαιμονοποίηση του Τραμπ αφού πρώτα είχαν αντιμετωπίσει με τον ίδιο τρόπο τον Σάντερς. Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών ίσως ταρακουνήσει το αριστερό κομμάτι των Δημοκρατικών και, όπως προείπαμε, οδηγήσει σε επαναθεμελίωση της Αριστεράς “χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδος για το πολιτικό σύστημα και την κοινωνία των ΗΠΑ”.
Η Νάνσυ Φρέιζερ διέγνωσε επίσης δυνατότητες για τη δημιουργία μιας νέας Αριστεράς που θα έρθει σε ρήξη με τη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία και τη συναίνεση σε αυτήν των “προοδευτικών νεοφιλελεύθερων” που έχουν ως βασικό εκφραστή σήμερα τον “κλιντονισμό”. Είναι ξεκάθαρο, τονίζει η ίδια, ότι οι πολίτες απέρριψαν τον “προοδευτικό νεοφιλελευθερισμό” που εκφράζει το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο ενάντια στον κατασκευαστικό και τον βιομηχανικό τομέα της οικονομίας. Αυτού του είδους ο νεοφιλελευθερισμός είχε συνάψει μια ιδιότυπη συμμαχία με τα νέα (σ.σ.: ταυτοτικά) κοινωνικά κινήματα, όπως το φεμινιστικό και με προκάλυμμα αυτά επέφερε οδυνηρές επιπτώσεις στους ηττημένους της παγκοσμιοποίησης (τα λαϊκά στρώματα) στους οποίους έδωσε φωνή, απουσία της Αριστεράς, ο λαϊκισμός του Τραμπ.
Οι άνθρωποι ταύτισαν της φιλελεύθερες αξίες με τις δυνάμεις της (νεοφιλελεύθερης) καταστροφής και η απουσία μιας συνεκτικής αντικαπιταλιστικής αφήγησης (με εξαίρεση την καμπάνια του Μπ. Σάντερς) τους οδήγησε στην αγκαλιά του Τραμπ. Όπως προκρίνει η Φρέιζερ, πρέπει να πετύχουμε έναν διπλό διαχωρισμό προκειμένου να ανασυνταχθεί η αριστερά και να εκφράσει τα λαϊκά αιτήματα: Να διαχωρίσουμε την πλειοψηφία των πολιτών από τη μικρή μειοψηφία των πραγματικά ρατσιστών και μισαλλόδοξων και, από την άλλη πλευρά, να σπάσουμε την “ανίερη συμμαχία” με τον προοδευτικό νεοφιλελευθερισμό διαχωρίζοντας από αυτόν τους πραγματικούς οπαδούς του φεμινισμού και της πολυπολιτισμικότητας.
Από την πλευρά της, η Αθηνά Αθανασίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, συμφώνησε ότι “ο εναγκαλισμός των Δημοκρατικών με το νεοφιλελευθερισμό έδωσε τη νίκη στον Τραμπ”. Ωστόσο, σε αντίθεση, ίσως, με τους προηγούμενους ομιλητές, στάθηκε ιδιαίτερα στην κανονικοποίηση του ρατσισμού και την μετατροπή του σε mainstream θέση στις ΗΠΑ: Ο Τραμπ νίκησε εξ’ αιτίας (και) της πατριαρχικής και ρατσιστικής του δημαγωγίας.
Και αν η Χ. Κλίντον του “νεοφιλελεύθερου business as usual” δεν θα μπορούσε ποτέ να αποτελέσει αντίβαρο στον Τραμπ, οφείλει η Αριστερά να μεταμορφώσει τη ματαίωση που βιώνουν οι πολίτες σε μια δέσμευση για ισότητα και δικαιοσύνη. Πώς θα το πετύχει αυτό; Η Αθ. Αθανασίου επισημαίνει την ανάγκη για στροφή στον λαϊκισμό, όπως τον περιγράφει ο Ετιέν Μπαλιμπάρ, έναν λαϊκισμό που θα αντιπαρατεθεί με το “έθνος” του Τραμπ (τον λευκό μεσοαστό Αμερικανό) και θα προτάξει τον “δήμο” των πολλών, όπως, με ταξική σκοπιά και οραματικό πρόσημο, τον ξαναέφερε στο προσκήνιο ο Μπ. Σάντερς. Επιπλέον, υπογραμμίζει η Αθ. Αθανασίου, η Αριστερά και στις ΗΠΑ αλλά κυρίως στην Ευρώπη (και ενώ η ΕΕ αποδεικνύεται όλο και περισσότερο παράρτημα των πολυεθνικών) πρέπει να αντιπαλέψει τη συμμαχία των νεοφιλελεύθερων με τους εθνικιστές αναδεικνύοντας ότι αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
“Αν κάποιος με πει λαϊκιστή επειδή εκφράζω τα λαϊκά συμφέροντα κόντρα σε αυτά των ελίτ, τότε δεν έχω κανένα πρόβλημα”, σύμφωνησε και ο Κ. Δουζίνας, καθηγητής Νομικής, Κολλέγιο Birkbeck, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Διευθυντής του Birkbeck Institute for the Humanities και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ. Απέναντι στο “νεοφιλελεύθερο business as usual” και την πολιτική που περιφρονεί τους ανθρώπους πρέπει, όπως έκανε ο Σάντερς, να αντιπαραβάλουμε τον αριστερό λαϊκισμό. Όπως ο Σάντερς έγινε η ηχώ του “Occupy Wall Street”και ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα έγινε η φωνή των πλατειών (και με το δημοψήφισμα κατέστησε σαφή τον διαχωρισμό ανάμεσα στο λαϊκό “εμείς” και τις ελίτ), έτσι και η Αριστερά σε όλον τον κόσμο πρέπει να διαμορφώσει μια στρατηγική έκφρασης των λαϊκών τάξεων που να δίνει υπόσταση στη διαίρεση λαού και ελίτ και να συμβάλει στη συναισθηματική σύγκλιση της Αριστεράς με τον λαϊκό πόλο. Αυτό, εν ολίγοις, που περιγράφει το ρεύμα της λακανικής Αριστεράς με κύριο εκφραστή τον Γ. Σταυρακάκη (βλέπε σχετικά το βιβλίο “Η Λακανική αριστερά”, του Γιάννη Σταυρακάκη, εκδόσεις Σαββάλας, 2012). Στην Ελλάδα, συμπληρώνει Κ. Δουζίνας, ο πόλεμος ενάντια στη διαφθορά και τη διαπλοκή μπορεί να γίνει το εργαλείο ανάδειξης της σύγκρουσης με τις ελίτ και ταύτισης (ξανά) της Αριστεράς με τα συμφέροντα των πολλών, του λαού.
