«Ήμουν ελεύθερος από την πρώτη ημέρα που μπήκα στη φυλακή, είπα στον εαυτό μου ότι έχω να δώσω πολλά στους άλλους, γιατί μια μέρα χωρίς αλληλεγγύη είναι μια χαμένη μέρα». Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια του Alberto Patishtán, του πιο εμβληματικού πολιτικού κρατούμενου στο Μεξικό, πριν λίγες ημέρες, όταν μετά από 13 χρόνια βγήκε από τα κολαστήρια των διαβόητων φυλακών Cerezo, γνωστών και ως «νεκροταφείο των ανθρώπων, αφού οι συνθήκες τους συγκρίνονται με αυτές των φυλακών της Κίνας.

Λίγες ώρες νωρίτερα, ο μεξικανός πρόεδρος Enrique Pena Nieto είχε ζητήσει δημόσια συγνώμη για την άδικη φυλάκιση, και έδινε χάρη στον δάσκαλο από την κοινότητα των ιθαγενών Tzotzil της El Bosque στην ορεινή περιοχή της Τσιάπας. Η απονομή χάριτος δόθηκε με βάση την πρόσφατη αλλαγή στο άρθρο 97 του ομοσπονδιακού ποινικού κώδικα για καταδικασθέντες που δεν αποτελούν κίνδυνο για την δημόσια ασφάλεια και που δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία εναντίον τους, η οποία έγινε κάτω από την πίεση των μεγάλου κινήματος αλληλεγγύης στον Alberto. Να σημειωθεί, ότι η τελευταία φορά που είχε δοθεί χάρη στο Μεξικό ήταν πριν 40 χρόνια από τον τότε πρόεδρο Adolfo Lopez Mateos στον διάσημο κομμουνιστή ζωγράφο David Alfaro Siqueiros, ο οποίος είχε καταδικαστεί λόγω της επαναστατικής του δράσης, σε αναγνώριση του έργου του. Ο Alberto Patishtán είχε κατηγορηθεί για συμμετοχή σε μια ενέδρα στην οποία σκοτώθηκαν επτά αστυνομικοί, και καταδικάστηκε σε 60 χρόνια φυλάκιση.

Το περιστατικό έγινε στην κοινότητα Las Limas της Τσιάπας στις 12 Ιουνίου του 2000, σε  μια χρονική στιγμή με μεγάλη ένταση λόγω της προεκλογικής περιόδου. Η επαναστατική επιτροπή του EZLN με ανακοίνωσή της είχε δηλώσει ότι «η επίθεση έγινε με την τακτική των εμπόρων ναρκωτικών, και των στρατιωτικών και παραστρατιωτικών οργανώσεων. Σε μια περιοχή γεμάτη από κυβερνητικά στρατεύματα θα ήταν πολύ δύσκολο για μια ένοπλη ομάδα να κινητοποιηθεί χωρίς να έχει εντοπιστεί και χωρίς τη συνενοχή των αρχών. Όλα δείχνουν ότι εκείνοι που πραγματοποίησαν την επίθεση είναι από την κυβέρνηση, δεδομένου ότι αυτό θα τους δώσει ένα πρόσχημα για την αύξηση της στρατιωτικοποίησης της Τσιάπας, και για να δικαιολογήσουν μια επίθεση σε κοινότητες των Ζαπατίστας και του EZLN».

 Ο βασικός μάρτυρας για την καταδίκη του ήταν ο γιός του τοπικού δημάρχου, που δήλωσε ότι οδηγώντας στην περιοχή άκουσε τη φωνή του δάσκαλου. Αργότερα  παραδέχθηκε ότι όταν μεθυσμένος και ότι έχει κατασκευάσει αυτήν την ιστορία με ανταλλάγματα από τον πατέρα του, που αντιπαθούσε τον Alberto γιατί τον είχε καταγγείλει για οικονομικά σκάνδαλα. Πολλοί μάρτυρες είχαν καταθέσει ότι την ώρα της επίθεσης ο Alberto ήταν στο σχολείο, ενώ κατά τη διάρκεια  της δίκης υπήρξαν σοβαρές παρατυπίες και οι αποδείξεις για την αθωότητά του δεν ελήφθησαν υπόψη. Μετά την δικαστική απόφαση εκατοντάδες άνθρωποι συγκρούστηκαν βίαια με τις δυνάμεις καταστολής, και κατέλαβαν το δημαρχείο.

 Ο Alberto θεώρησε την καταδίκη του ως ένα ακόμα περιστατικό κατάφωρης αδικίας από το μεξικανικό κράτος εναντίον των ιθαγενών, που λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασής τους συχνά αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην απονομή δικαιοσύνης. Για αυτό, μέσα στη φυλακή έκανε πολλούς αγώνες για την εκμάθηση ισπανικών στους αναλφάβητους αυτόχθονες που δεν μπορούσαν να διαβάσουν ούτε ένα έγγραφο, και για την οργάνωσή τους με στόχο να αρχίσουν να υπερασπίζονται τον εαυτό τους. Παράλληλα, συμμετείχε σε πολλές απεργίες πείνας για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των ιθαγενών κρατουμένων, και προσπάθησε να γίνει πράξη μέσα στις φυλακές η Έκτη Διακήρυξη της Ζούγκλας Λακαντόνα.

Τον Μάρτιο η Διεθνής Αμνηστία θεωρώντας ότι ο Alberto Patishtán δεν έχει πρόσβαση σε επαρκή άμυνα, αφού το σύστημα δικαιοσύνης στο Μεξικό αποτυγχάνει να εξασφαλίσει δικαιοσύνη και ισότητα στην διαδικασία -ειδικά όταν ο κατηγορούμενος είναι ιθαγενής, ζήτησε από το ανώτατο δικαστήριο να εκδικάσει ξανά την υπόθεσή του. Το ανώτατο δικαστήριο αρνήθηκε λέγοντας ότι θα μπορούσε να γίνει από ένα κατώτερο δικαστήριο, και στις 17 Απριλίου, την διεθνή ημέρα των πολιτικών κρατουμένων, περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι υπέγραψαν στην διαδικτυακή εκστρατεία για την απελευθέρωσή του. Παράλληλα, 4.686  ακτιβιστές από διάφορες χώρες του κόσμου έστειλαν επιστολές στον μεξικανό πρόεδρο ζητώντας να αποδοθεί επιτέλους δικαιοσύνη (σημ: ο αριθμός συμβόλιζε τις 4.686 ημέρες που ήταν κρατούμενος ως τότε). Μέσα στην φυλακή ο Alberto έχασε μεγάλο μέρος της όρασής του λόγω όγκου στον εγκέφαλο, μετά από την άρνηση των γιατρών να του χορηγήσουν κατάλληλη θεραπεία.

Ξαναβλέποντας τους συντρόφους του είπε «έχω χάσει το φως μου, αλλά βλέπω με τα μάτια του Μουμία Αμπού Τζαμάλ. Η δικαιοσύνη είναι απαραίτητη για την δημιουργία ενός άλλου κόσμου, ενός κόσμου όπου θα υπάρχει χώρος για όλους».