Νιώθω πως είναι μίζερο να προσπαθήσω να περιγράψω έπειτα από τόσα χρόνια τις μέρες Νοέμβρη του '73. Οι εξεγέρσεις, όπως και οι εκρήξεις των ηφαιστείων, είναι σύντομες και πυρακτωμένες. Καίνε τη γλώσσα. Να, όπως θα ήταν δύσκολο να περιγράψω με λόγια την ερωτική πράξη ή το ηλεκτροσόκ των βασανιστηρίων.
Παρ' όλα αυτά, γράφω. Μου το ζήτησε η ιστορική εφημερίδα της Αριστεράς. Δεν είμαι περιοδεύων αναλυτής της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ήθελα να μπορώ να αρνηθώ, αλλά ένιωθα αδύναμος. Πως να αρνηθώ το άρωμα των νεανικών μας χρόνων.
Οι μαγικές στιγμές είναι σπάνιες και ποτέ δεν είναι οι ίδιες. Οι μαγικές στιγμές στην πολιτική είναι σχεδόν αδύνατες. Η πιθανότητα να εκφράσει η "άγρια νεολαία", και μάλιστα με τρόπο παράλογο, έναν ολόκληρο λαό είναι μηδαμινή. Και όμως συνέβη.
Ας δούμε το σκηνικό μόνο με τίτλους.
Η μετεμφυλιακή πολιτική ζωή στην Ελλάδα είναι μακρινή από αυτή των χωρών της Δυτικής Ευρώπης (με εξαίρεση την Ισπανία και την Πορτογαλία). Είναι πιο κοντινή με αυτή των χωρών της Νότιας Αμερικής. Εξάρτηση, αμερικανική επικυριαρχία, αλλά και ύπαρξη ισχυρού πόλου που την αμφισβητεί, με σοβαρή παρουσία της Αριστεράς.
Δικτατορία. Τσάκισμα. Φυλακές και βασανιστήρια. Το καθεστώς δεν αποκτά τη συναίνεση του λαού, αλλά δεν υπάρχουν μαζικές αντιδράσεις. Τα πέντε πρώτα χρόνια είναι ηρωικός ο ρόλος των παράνομων οργανώσεων, αλλά χωρίς μαζικό κίνημα. Το καθεστώς, έχοντας την αίσθηση της παντοδυναμίας, αποπειράται περιορισμένα να αποκτήσει κάποια πολιτική νομιμότητα. Χαλαρώνει.
Σ' αυτές τις συνθήκες αναπτύσσεται το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, στα τέλη του '71 - αρχές του '72. Σχεδόν μαγικά. Την ίδια στιγμή εμφανίζονται σε όλες τις σχολές μορφές αυτοοργάνωσης ενωτικού χαρακτήρα, οι Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα, από αριστερούς φοιτητές όλων των ρευμάτων. Έτσι όπως μαγικά ανοίγουν το πρωί τα λουλούδια σε όλους τους κήπους. Οι πολιτικές οργανώσεις θα δράσουν περίπου έναν χρόνο αργότερα.
Οι μορφές αυτοοργάνωσης των φοιτητών και οι πολιτικές οργανώσεις βρίσκονται αποκλειστικά στον χώρο της Αριστεράς. Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στην περίοδο που ο κομμουνισμός δείχνει ότι πείθει ως εναλλακτική λύση στα προβλήματα του καπιταλισμού, δίνοντας μάλιστα την εντύπωση ότι ο καπιταλισμός αντικαθίσταται. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ, η Κούβα και ο Τσε είναι τα πρότυπα. Στη Δυτική Ευρώπη, οι εξεγέρσεις του Γαλλικού Μάη και οι αντίστοιχες στη Γερμανία και την Ιταλία ξαναβάζουν το ζήτημα στην επικαιρότητα.
Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα αμφισβητεί με επιμέρους μάχες πλευρές του καθεστώτος, επιλέγοντας ως κύριο πεδίο ανάπτυξής του το ζήτημα της δημοκρατίας και ελευθερίας στα πανεπιστήμια, που έχει σαν φόντο το ζήτημα της δημοκρατίας και ανεξαρτησίας της χώρας. Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, το φόντο της δημοκρατίας και ανεξαρτησίας της χώρας έρχεται σε πρώτο πλάνο και αντί για τις επιμέρους μάχες γίνεται η σύγκρουση και η ρήξη. Δεν σχεδιάστηκε. Απλώς έγινε. Κι αυτό μαγικά.
Δεν ήταν κάποια γενιά στο Πολυτεχνείο. Η γενιά μας είχε άλλα ενδιαφέροντα: ποδόσφαιρο, χαβαλές, Κόκκοτας, πολιτική σιωπή. Ήμασταν λίγοι. Μερικές χιλιάδες νέοι σε μια πόλη 3.000.000 κατοίκων. Αριστεροί. Κάθε είδους, αλλά αριστεροί. Με ολοκληρωτική απουσία του παραδοσιακού πολιτικού κόσμου. Με τη συμπάθεια (τελικά) όλου του ελληνικού λαού, αλλά χωρίς τον λαό. Η μυθοποίηση θα γίνει αργότερα, στη Μεταπολίτευση. Ήμασταν λίγοι. Ταυτόχρονα θαρραλέοι και φοβισμένοι. Ευτυχώς, τελικά, όχι ρεαλιστές. Σχεδόν τρελοί. Με το γκάζι στο τέρμα και χωρίς χώρο για να φρενάρουμε.
Είπα από την αρχή ότι είναι μίζερο να προσπαθήσω να περιγράψω μια εξέγερση. Καίει η γλώσσα. Δοκιμάζω αλλιώς:
Οδυσσέα Ελύτη
" Άνευ ορίων άνευ όρων"
Επειδή Κυρίες και Κύριοι
κείνο που μας προσάπτουνε τα χελιδόνια
- η άνοιξη που δεν φέραμε -
είναι ακριβώς η αγνότητά μας.
