Εν αρχή ην το Σικάγο
Ο πρώτος σπόρος έπεσε στις 5 Σεπτεμβρίου του 1882. Την ημέρα εκείνη οι Ιππότες της Εργασίας (Knights of Labor), το πιο σημαντικό συνδικάτο στα τέλη του 19ου αιώνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, διοργάνωσε μια διαδήλωση υπέρ των δικαιωμάτων των εργαζομένων στη Νέα Υόρκη, με βασική διεκδίκηση τη θέσπιση του οκτάωρου. Δυο χρόνια αργότερα, και σε μια ανάλογη διαδήλωση, οι «Ιππότες» εξέδωσαν ένα ψήφισμα βάσει του οποίου η διαδήλωση θα γινόταν σε ετήσια βάση. Άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι οποίες ήταν πιο κοντά στο σοσιαλιστικό και αναρχικό κίνημα, πρότειναν ως ημερομηνία της διαδήλωσης την 1η Μαΐου. Η Ιστορία, όμως, θα μπορούσε να είχε γραφτεί διαφορετικά εάν τις πρώτες ημέρες του Μαΐου του 1886 δεν είχαν βαφτεί στο αίμα οι εργατικές διαδηλώσεις στο Σικάγο.
Ήταν στις 3 Μαΐου του 1886 όταν οι απεργοί εργάτες συγκεντρώθηκαν στην είσοδο του εργοστασίου κατασκευής των αγροτικών μηχανημάτων McCormick στο Σικάγο των ΗΠΑ. Η διεύθυνση του εργοστασίου κάλεσε την αστυνομία, με τους αστυνομικούς να επιχειρούν να διαλύσουν το πλήθος με τη χρήση όπλων. Το αποτέλεσμα ήταν να χάσουν τη ζωή τους δυο διαδηλωτές και να τραυματιστούν πολλοί ακόμη. Η απάντηση δεν άργησε να έρθει με μια νέα συγκέντρωση διαμαρτυρίας στις 4 Μαΐου στην πλατεία Χέιμαρκετ - ήταν το μέρος όπου φιλοξενούνταν η αγορά των αγροτικών μηχανημάτων. Τίποτε δεν προμήνυε αυτό που θα ακολουθούσε. Η συγκέντρωση ήταν τόσο ειρηνική ώστε ο δήμαρχος Κάρτερ Χάρισον, ο οποίος έχει περάσει από εκεί για να ελέγξει την κατάσταση, σκέφτηκε να φύγει για το σπίτι του. Το κλίμα οξύνθηκε, όμως, όταν οι αστυνομικοί άρχισαν να προσεγγίζουν το βήμα των ομιλητών, ένα ξύλινο κάρο, σε σχηματισμό. Ήταν σε εκείνο το σημείο όταν από την πλευρά των διαδηλωτών εκτοξεύθηκε μια βόμβα. Η αστυνομία απάντησε πυροβολώντας αδιακρίτως. Κι αν δεν έγινε ποτέ γνωστός ο δράστης της βομβιστικής επίθεσης, δεν έγινε γνωστός ούτε ο ακριβής αριθμός των θυμάτων των διαδηλωτών - πολλοί από τους τραυματίες απέφυγαν να πάνε στο νοσοκομείο από τον φόβο ότι θα συλληφθούν.
-
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μάιος 1936: Η απεργία των καπνεργατών πνίγεται στο αίμα
Οι ποινές για τους συλληφθέντες διαδηλωτές θα γίνονταν γνωστές στις 20 Αυγούστου του 1887. Και ήταν κάτι περισσότερο από βαριές: Οι Όγκουστ Σπάισις, Μάικλ Σβάμπ, Σάμιουελ Φίλντεν, Αλμπερτ Ρ. Πάρσονς, Άντολφ Φίσερ, Τζορτζ Ένγκελ και Λούις Λινγ καταδικάστηκαν σε θάνατο μολονότι για κανέναν τους δεν αποδείχθηκε η σχέση του με την ρήψη της βόμβας, ενώ η ποινή των δυο από αυτούς θα μετατρεπόταν σε ισόβια έπειτα από διεθνείς πιέσεις που ασκήθηκαν. Οι υπόλοιποι θα οδηγούνταν στην αγχόνη στις 11 Νοεμβρίου του 1887. Και η Ιστορία θα κατέγραφε την τελευταία φράση του καθενός από αυτούς:
«Θα έρθει η μέρα που η σιωπή μας θα είναι πιο δυνατή από τις φωνές που σήμερα πνίγεται με τον θάνατο» φώναξε ο Σπάισις. Ο Φίσερ άφησε την τελευταία πνοή με το σύνθημα «Hoch die Anarchie» (Ζήτω η αναρχία) στα γερμανικά (το ίδιο και ο Ένγκελ), ενώ ο Πάρσονς κατάφερε μόλις και με δυσκολία να πει «αφήστε να ακουστεί η φωνή του λαού». Ο λόγος ήταν ότι ο δήμιος είχε σφίξει πάρα πολύ το σκοινί γύρω από τον λαιμό του οδηγώντας τον σε έναν αγωνιώδη θάνατο.
Ο διεθνής αντίκτυπος ήταν τεράστιος - είναι χαρακτηριστικό ότι στη Γερμανία ο καγκελάριος Ότο Φον Μπίσμαρκ απαγόρευσε τις διαδηλώσεις υπέρ των κατηγορουμένων του Χέιμαρκετ παρά το γεγονός ότι κάποιοι από αυτούς ήταν μετανάστες γερμανικής καταγωγής. Η Β' Διεθνής, πάντως, θα ανακήρυσσε το 1889, από το Παρίσι, την 1η Μαΐου ημέρα απεργίας. Σήμερα γιορτάζεται σε πολλές χώρες, είτε ως απεργία, είτε ως επίσημη αργία. Όχι όμως και στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου για ευνόητους λόγους, αντί της 1ης Μαΐου, προτιμήθηκε η πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου.
Από τους αγώνες για το 8ωρο στο σήμερα
131 χρόνια μετά, οι αγώνες της εργατικής τάξης για κοινωνική δικαιοσύνη παραμένουν επίκαιροι. Η φράση να μοιάζει κλισέ για το νεοφιλελεύθερο newspeak το οποίο δεν αναγνωρίζει ταξικές συγκρούσεις και μας καλεί όλους και όλες να αφήσουμε στο παρελθόν τις «αριστερές ιδεοληψίες» προκειμένου να δούμε την οικονομία να ευημερεί. Όπου «οικονομία», ένα ουδέτερο μέγεθος χωρίς συστατικό στοιχείο την κύρια αντίθεση Κεφαλαίου - Εργασίας, χωρίς το απαραίτητο και σήμερα πρόταγμα αναδιανομής πλούτου και ισχύος από το πρώτο στη δεύτερη.
Σήμερα, όμως, που η κυριαρχία των αγορών και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές επιτίθενται με μεγαλύτερη σφοδρότητα από ποτέ στα εργασιακά δικαιώματα ακυρώνοντας στην πράξη κατακτήσεις ενός ολόκληρου αιώνα, η Εργατική Πρωτομαγιά αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Σε μια εποχή που οι εξελίξεις της σύγχρονης τεχνολογίας παρέχουν τη δυνατότητα για καλύτερους όρους και συνθήκες εργασίας για όλους (δυνανατότητα η οποία συνυπάρχει με την μεγάλη ανησυχία ότι η επέλαση των ρομπότ θα μειώσει της θέσεις εργασίας για τους ανθρώπους, αλλά εδώ χωράει τεράστια συζήτηση), οι κυρίαρχες ελίτ προσπαθούν να διαλύσουν εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα με στόχο τη βίαιη αναδιανομή του παραγόμενου πλούτου προς όφελός τους, διευρύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες. Κάτι που αποκρύπτουν οι «αναλυτές» που παπαγαλίζουν την ανάγκη (ο «αντισυστημικός» Τραμπ ήδη το έκανε πράξη) να ενισχύσουμε τις μεγάλες επιχειρήσεις με νέες φοροαπαλλαγές και ακόμα μεγαλύτερη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας.
Αύξηση ωρών εργασίας, πλήρης ελαστικοποίηση εργασιακών σχέσεων, μείωση αποδοχών, περιορισμός των δικαιωμάτων σε περίπτωση απόλυσης, κατάργηση συλλογικών διαπραγματεύσεων και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, επιδείνωση των συνθηκών υγείας και ασφάλειας στην εργασία δρομολογούνται ή έχουν ήδη γίνει πραγματικότητα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
(Η 1η Μαΐου στην Ελλάδα, μέχρι πέρυσι ήταν υποχρεωτική αργία, εφόσον την κήρυσσε ως τέτοια ο εκάστοτε υπουργός Απασχόλησης, διαφορετικά θεωρούνταν προαιρετική αργία. Από φέτος όμως, και ύστερα από τροπολογία που ψηφίστηκε από τη Βουλή, καθιερώνεται με νόμο αντί με υπουργική απόφαση, η Πρωτομαγιά ως ημέρα υποχρεωτικής αργίας)
-
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τα καλέσματα για τα συλλαλητήρια της Πρωτομαγιάς - Πώς θα κινηθούν τα Μέσα Μεταφοράς
Ιστορικό πισωγύρισμα: Η Ελλάδα της λιτότητας και η προσπάθεια επαναφοράς της κανονικότητας
Στα χρόνια της ακραίας λιτότητας και των μνημονίων, η ολοκληρωτικά μαύρη εργασία ξεπερνάει συνολικά το 10% στους κλάδους της ελληνικής οικονομίας, ενώ σε κάποιους συγκεκριμένους κλάδους μπορεί να ξεπερνάει και το 30%-40%. Η στέρηση εσόδων από αδήλωτη εργασία για το ελληνικό δημόσιο είναι πάνω από 2,6 δισ. ευρώ ενώ με την κατάρρευση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας έχει οξυνθεί η εργοδοτική αυθαιρεσία και έχουν πολλαπλασιαστεί τα πεδία της παραβατικότητας.
Οι σημερινοί νέοι και νέες δεν γνώρισαν ποτέ τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, αλλά είναι γεγονός ότι η κατάργηση τους το 2012 οδήγησε σε μειώσεις μισθών μέχρι και 40%. Ένα μέτρο που, σύμφωνα με τους νεοφιλελεύθερους μύθους, θα μείωνε την ανεργία, ενώ αυτή έσπασε κάθε ρεκόρ στην Ελλάδα της ακραίας λιτότητας.
Όπως σημειώνει ο Σάββας Ρομπόλης, καθηγητής στο Πάντειο, σε συνέντευξή του στην Αυγή της Κυριακής, «αντίθετα από τους ισχυρισμούς της νεοφιλελεύθερης άποψης, η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και η γενικευμένη ευελιξία των μορφών απασχόλησης, όπως προκύπτει από την έρευνα, δεν συμβάλλουν στη μείωση της ανεργίας και στη δημιουργία σταθερών και αμειβόμενων νέων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων και των συλλογικών συμβάσεων αλλά στην απόκρυψη του υψηλού, στην πραγματικότητα, επιπέδου της ανεργίας. Στην Ελλάδα του 2017 το 57% περίπου των νέων θέσεων εργασίας καταγράφεται με δηλωμένο εβδομαδιαίο ωράριο κάτω των 20 ωρών (μερική και εκ περιτροπής απασχόληση) και από αυτούς το 48,4% έχουν μηνιαίες μεικτές αποδοχές κάτω των 500 ευρώ».
Παράλληλα, τις τελευταίες δεκαετίες, οξύνθηκε η κρίση του συνδικαλιστικού κινήματος το οποίο, χωρίς την ορμητική είσοδο στο προσκήνιο της αόρατης εργασίας, των μη συνδικαλισμένων, των πολλαπλά αποκλεισμένων από τα παλιά προνόμια, δύσκολα θα έχει περιθώρια σοβαρής ανασυγκρότησης, πόσο μάλλον όσο κυριαρχούν οι σημερινές ανυπόληπτες και απαξιωμένες γραφειοκρατικές ηγεσίες.
Όπως επισημαίνει στην Αυγή της Κυριακής ο Καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων, Γ. Κουζής, «προβλήματα όπως ο οργανωτικός πολυκερματισμός, η παραταξιοποίηση, η έλλειψη παντελούς προγραμματισμού για την προσέλκυση νέων μελών αλλά, κυρίως, η κρίση των τελευταίων ετών και οι καταστροφικοί όροι διαχείρισής της, οδήγησε στην ύπαρξη συνδικάτων εντελώς απροετοίμαστων και, ως επακόλουθο, σε μια καθολική ήττα του συνδικαλιστικού κινήματος».
Ως εκ τούτου, η Πρωτομαγιά και ό,τι αυτή συμβολίζει όχι μόνο δεν πρέπει να μοιάζει σαν ρουτινιάρικη επανάληψη αλλά, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι οφείλουν να της δώσουν ξανά περιεχόμενο που να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες.
Αποκύημα της ανάγκης για «από τα κάτω» ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος στον 21ο αιώνα αποτελούν αρκετά πρωτοβάθμια σωματεία τα οποία πετυχαίνουν μικρές και μεγάλες νίκες. Σε αυτή την κατεύθυνση, η νεανική συλλογικότητα Reworkers κάνει αισθητή την παρουσία της σε χώρους δουλειάς (δείτε εδώ μία από τις παρεμβάσεις της) ενάντια στην εργοδοτική αυθαιρεσία και με κύρια διεκδίκηση την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Στο κάλεσμά τους για την φετινή πορεία της Πρωτομαγιάς, τονίζουν:
«Είμαστε μόνιμα μεταξύ ανεργίας και εργασίας, οι Κυριακές μας είναι εργάσιμες και οι νύχτες μας «λευκές», πληρωνόμαστε με εξευτελιστικούς μισθούς, εργαζόμαστε σε γαλέρες, το 8ώρο δεν υφίσταται, οι υπερωρίες μένουν απλήρωτες, οι συνθήκες εργασίας είναι οι χειρότερες, η εκμετάλλευση ολοένα και αυξάνεται, αναγκαζόμαστε στην «επιλογή» της μετανάστευσης, δεν έχουμε (σοβαρή) συνδικαλιστική εκπροσώπηση. Αλλά δεν πτοούμαστε. Διότι έχουμε καταγράψει μικρές νίκες. Είμαστε πεπεισμένοι πως τα πράγματα αλλάζουν. Αναγκαία προϋπόθεση είναι ο συντονισμός και η οργάνωσης των εργαζομένων».
-
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: «Ποινές και ποινολόγιο στην εργοδοτική αυθαιρεσία»: Συγκέντρωση των Reworkers στα κεντρικά του ΟΑΕΔ
Στο εργατικό κίνημα του 21ου αιώνα θα πρέπει να δοθεί ένα πιο διευρυμένο περιεχόμενο ώστε να φτάσει ακόμη και στα όρια αυτού που λέμε «εργατικό δυναμικό». Όπως αναφέρει ο ιστορικός και διευθυντής των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) Κωστής Καρπόζηλος, στο ΑΠΕ - ΜΠΕ: «από τη μία χρειαζόμαστε μία διεύρυνση της οπτικής μας, προκειμένου να δούμε αυτούς που εργάζονται αφανώς, αλλά αφετέρου θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι μέσα στον ίδιο τον κόσμο της μισθωτής εργασίας υπάρχουν αντιθέσεις. Μπορεί κανείς να συγκρίνει τον μετανάστη εργάτη γης στη Μανωλάδα ή έναν νεαρό εργαζόμενο στα τηλεφωνικά κέντρα, με έναν δημόσιο υπάλληλο με κατοχυρωμένη μονιμότητα ή έναν προϊστάμενο σε μία εταιρεία κινητής τηλεφωνίας; Το θέμα είναι εάν μπορεί να υπάρξει ένα εργατικό κίνημα τέτοιο, που να ξεκινάει από εκείνους που έχουν τα λιγότερα δικαιώματα και να ενσωματώνει τους υπόλοιπους. Αλλιώς, ο άτυπος εμφύλιος που ήδη διεξάγεται, απλά θα γενικευτεί».
Η κανονικότητα επιστρέφει
Παράλληλα, η ελληνική κυβέρνηση έδωσε και δίνει μια τεράστια μάχη σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την επαναφορά εργασιακών δικαιωμάτων για την ύπαρξη και τη διεύρυνση του ευρωπαϊκού κοινωνικού κεκτημένου στην Ελλάδα.
Υπό αυτό το πρίσμα, η καθιέρωση με νόμο της Πρωτομαγιάς σαν αργίας (η οποία διέγειρε τα αντιδραστικά αντανακλαστικά του κόμματος της αστικής τάξης), το νέο πλαίσιο εντατικοποίησης των ελέγχων ενάντια στην αδήλωτη εργασία, με πρόβλεψη για κατοχύρωση των προστίμων στον ΕΦΚΑ-από όπου κλέβονται οι εισφορές και η επαναφορά της ισχύος των συλλογικών διαπραγματεύσεων από 1.9.2018 αποτελούν σημαντικά βήματα για την επιστροφή σε μια κανονικότητα στην αγορά εργασίας και μια αντιστροφή της πορείας για πλήρη απορρύθμισή της στην εποχή των μνημονίων.
Την ίδια στιγμή, η ενίσχυση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, στο οποίο μπορούν να απευθύνονται οι εργαζόμενοι μέσω του αριθμού 15512 για ανώνυμες καταγγελίες με τα στοιχεία της επιχείρησης που θέλουν να δεχτεί έλεγχο, αποτελεί ένα ακόμα βήμα στην πάταξη της μαύρης εργασίας και, γενικότερα, της εργοδοτικής ασυδοσίας.
-
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 28/4, Παγκόσμια Ημέρα για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία: Δράσεις που θα αναλάβει άμεσα το υπουργείο Εργασίας
Όπως επισημαίνει για την παρούσα συγκυρία η υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου, σε σημερινή της συνένετυξη σε κυριακάτικη εφημερίδα:
«Όλα τα προγράμματα λιτότητας που εφαρμόστηκαν έθεταν ως βασικό στόχο την εσωτερική υποτίμηση, την απορρύθμιση της εργασίας, την κατάργηση των εργασιακών δικαιωμάτων, την απόλυτη αυθαιρεσία στους χώρους δουλειάς. Οι δανειστές και κυρίως το ΔΝΤ προσήλθαν στη διαπραγμάτευση για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης ζητώντας περαιτέρω απορρύθμιση, όπως ο διπλασιασμός του ορίου των ομαδικών απολύσεων και η θέσπιση της εργοδοτικής ανταπεργίας, ενώ το ζήτημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων δεν δέχονταν καν να τεθεί στη συζήτηση».
«Με αυτά τα δεδομένα, η συμφωνία για τα εργασιακά βάζει φρένο στις παράλογες απαιτήσεις για περαιτέρω απορρύθμιση της εργασίας και προετοιμάζει το έδαφος για την επαναφορά σε θεσμική κανονικότητα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, δεν θα αυξηθεί το όριο των ομαδικών απολύσεων. Αυτό δεν ήταν δεδομένο. Δεν θα θεσμοθετηθεί η ανταπεργία. Ούτε αυτό ήταν δεδομένο», τονίζει και συμπληρώνει: «Με τη λήξη του προγράμματος θα επανισχύσουν οι βασικές αρχές της ευνοϊκότερης ρύθμισης και της επεκτασιμότητας των κλαδικών ΣΣΕ. Ούτε αυτά ήταν δεδομένα».
«Το σημαντικότερο όμως που κατορθώσαμε την προηγούμενη περίοδο ήταν να καταστήσουμε το θέμα των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα κεντρικό σημείο της συζήτησης για το μέλλον της Ευρώπης», είχε τονίσε πρόσφατα στην Εφημερίδα των Συντακτών η υπουργός Εργασίας. «Οι προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις και η πλειονότητα των ευρωπαϊκών συνδικάτων στηρίζουν την προσπάθειά μας. Γνωρίζουμε ότι έχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας για να αντιστρέψουμε τις αρνητικές εξελίξεις των μνημονιακών χρόνων στα εργασιακά. Αυτή την προσπάθεια θα συνεχίσουμε με επιμονή και το επόμενο διάστημα».
Με ορόσημο την Εργατική Πρωτομαγιά, οι μάχες συνεχίζονται σε κοινωνικό, συνδικαλιστικό και θεσμικό επίπεδο και σίγουρα το παιχνίδι δεν έχει χαθεί για τον κόσμο της Εργασίας. Η ιστορία δεν έχει τελειώσει ακόμα και, σε πείσμα των νεοφιλελεύθερων ελίτ, ο 21ος αιώνας μπορεί και πρέπει να γίνει ο αιώνας της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης!
