Περνάμε μια μεγάλη κρίση, η οποία αθροίζεται με τις άλλες: την οικονομική κρίση, η οποία μεταβολίζεται σε κρίση χρέους, την προσφυγική και την κλιματική κρίση, οπότε είναι φυσικό να υποθέτουμε ότι η επιδημιολογική κρίση θα αποδειχθεί ένα σημείο καμπής στη σύγχρονη ιστορία. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο κόσμος θα είναι ουσιαστικά διαφορετικός την επόμενη μέρα. Θα δείξει.
Υπάρχουν όμως μερικά πράγματα που μπορούμε να μάθουμε από τον κορονοϊό.
Το πρώτο: Θα συνειδητοποιήσουμε πόσο είμαστε διασυνδεδεμένοι σε παγκόσμιο επίπεδο, πολύ περισσότερο από ό,τι πιστεύαμε. Το παράδειγμα της κλιματικής αλλαγής: Οταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ρυπαίνουν, ο υπόλοιπος κόσμος υποφέρει, εάν η Κίνα δεν διαθέτει καλό σύστημα δημόσιας υγείας, ο ιός μπορεί να αρρωστήσει τον υπόλοιπο κόσμο.
Πρέπει να συνεργαστούμε για την παγκόσμια υγεία, το παγκόσμιο περιβάλλον, τις παγκόσμιες γνώσεις και έρευνες. Ζούμε σε έναν μικρό πλανήτη, αυτό που συμβαίνει σε μια περιοχή έχει επιπτώσεις στις υπόλοιπες. Το άλλο είναι η συλλογική δράση. Θα συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να δράσουμε από κοινού, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε μόνοι μας, αλλιώς θα έχουμε και πάλι τη μαύρη πανούκλα.
Η φιλελεύθερη δεξιά ιδεολογία τού «Αφήστε να τα ρυθμίσει η αγορά » θα αποδειχθεί ανεπαρκής για την πρόκληση. Πρέπει να επωφεληθούμε από την αναστάτωση της επιδημίας και να εργαστούμε για την παράσταση των νέων πολιτικών πεδίων αντιπαράθεσης απέναντι στον παλιό κόσμο.
Πρέπει επίσης, μέσα από ένα κριτικό αναστοχασμό, να απαλλαγούμε από κάθε ιδέα σύμφωνα με την οποία, φαινόμενα όπως μια επιδημία ανοίγουν τον δρόμο αυτόματα σε οποιονδήποτε πολιτικό νεωτερισμό. Στη νέα περίοδο θα διατηρήσουν την πολιτική τους δύναμη μόνον οι νέες διακηρύξεις και πεποιθήσεις που αφορούν τα νοσοκομεία και τη δημόσια υγεία, τα σχολεία και την ισότητα στην παιδεία, την περίθαλψη των ηλικιωμένων, την ευάλωτη θέση των γυναικών. Είναι τα ζητήματα στα οποία πρέπει να αρθρώσουμε τις μεγάλες αδυναμίες, τους νέους κινδύνους που ανέδειξε η επιδημία, κατανοώντας ταυτόχρονα τις νέες και παλιότερες απειλές.
Τα συγκροτήματα του Τύπου, τα κανάλια, οι διανοούμενοι του κράτους επαναλαμβάνουν το κλισέ «Ο κορονοϊός φέρεται σε όλους το ίδιο», σε πλούσιους και φτωχούς… Χρειάζεται να επισημαίνουμε διαρκώς ότι η υγειονομική και η συνεπακόλουθη οικονομική κρίση αναδεικνύουν χρόνιες παθογένειες του συστήματος, πλήττουν κυρίως και με σφοδρότητα τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα, οξύνοντας τις ανισότητες. Πίσω από τις πόρτες των νοικοκυριών σε καραντίνα, στις γραμμές των συσσιτίων, στις φυλακές και τις φτωχογειτονιές, στις συνοικίες των Ρομά, στα καμπ των προσφύγων –όπου ο κόσμος περνούσε δύσκολα, πολύ δύσκολα, ακόμη και πριν από την επιδημία– συσσωρεύονται τραγωδίες και τραύματα.
Η κοινωνικο-οικονομική ανασφάλεια μπορεί επίσης να βοηθήσει στην προετοιμασία του εδάφους για τις συντηρητικές ακόμα και για τις ακροδεξιές ιδεολογίες. Η απελπισία και η δυσαρέσκεια που μπορεί να γεννήσει η απώλεια του οικονομικού status μπορεί να γίνουν βαθιές, οι άνθρωποι συχνά αντιλαμβάνονται την οικονομική δυσπραγία «περισσότερο ως απώλεια ταυτότητας παρά ως απώλεια πόρων». Οσοι αυτοπροσδιορίζονται ως κομμάτι της μεσαίας τάξης, αλλά φοβούνται ότι μπορεί να βγουν από αυτήν ως αποτέλεσμα της ανεργίας, της κατάσχεσης του σπιτιού τους, της πτώχευσης ή της ασθένειας, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε τέτοια συναισθήματα
Ενα ακόμα μάθημα αφορά την επικοινωνία, τον επικοινωνιακό ακτιβισμό, μάθαμε ότι τα δίκτυα της κοινωνίας, οι νέοι πρώτοι από όλους, βρίσκουν τρόπους να κοινοποιούν το μήνυμά τους ανεξάρτητα από τις επιθυμίες και την επιβολή της εξουσίας, από την παραποίηση και τη συσκότιση των καναλιών και των συγκροτημάτων του Τύπου. Γνωρίζαμε την ισχύ της κοινωνικής διαμαρτυρίας, όταν υπάρχει η αίσθηση δικαίου, από το δημοψήφισμα του 2015, τη διαπιστώσαμε και στις μέρες μας με αφορμή τα vouchers, τις κάμερες στα σχολεία, την αλληλεγγύη στους ανθρώπους του πολιτισμού, τη δίκη των βιαστών δολοφόνων της Ελένης Τοπαλούδη.
Την ίδια στιγμή μάθαμε να μη θεοποιούμε τα social media. Τα κοινωνικά μέσα e-δικτύωσης είναι χρήσιμα, ιδιαίτερα απέναντι στα μονοπώλια της είδησης, απομονώνουν όμως ταυτόχρονα τους χρήστες.
Οι μεγάλες εταιρείες της πληροφορικής και του διαδικτύου σχεδιάζουν πλατφόρμες που απομονώνουν τους χρήστες σε ομάδες ομότιμων ομάδων, όπου συνδέονται μόνο με τους ομοϊδεάτες τους και εκείνους που μοιράζονται τις βασικές ταυτότητές τους, δημιουργώντας μια παγίδα κλειστής ανατροφοδότησης, η οποία πολώνει πολιτικά και υπονομεύει την επικοινωνία και τη συνάρθρωση των ταυτοτήτων μέσω της κοινωνίας. Το θέμα είναι ότι ο ακτιβισμός, η δράση, όταν γίνεται αποκλειστικά διά μέσου των social media, δημιουργεί μια «αγενή κοινωνία» που είναι πιο άξεστη, πιο ανελαστική και πιο ανταγωνιστική. Οι ταυτότητες γίνονται άκαμπτες.
