Ατάκα κλισέ και πολυφορεμένη: το σχολείο είναι η μικρογραφία και ο καθρέφτης της κοινωνίας μας. Αυτό μας έλεγαν από μικρή ηλικία. Βέβαια, το πρόβλημα με τις κλισέ ατάκες δεν είναι ότι τις συναντάμε συνέχεια, αλλά ότι από την πολλή χρήση χάνουν το νόημα και την ουσία τους. Αργότερα καθίσαμε στα θρανία και διαπιστώσαμε μόνο όταν φύγαμε ότι πράγματι το σχολείο ήταν ένα είδος «προσομοίωσης» της ενήλικης καθημερινότητάς μας. Ένα είδος παρόντος που σε μελλοντικό χρόνο θα μας θύμιζε τρομακτικά το παρελθόν μας. Κάθε παιδί, εκπαιδευτικός ή γονέας που συναντήσαμε στο σχολείο ήταν φιγούρες συμβόλων, ρόλων και συμπεριφορών. Τις ίδιες ή παρόμοιες φιγούρες συναντήσαμε και -σε εξελιγμένη πια μορφή- αργότερα στη ζωή μας.
Θυμόμαστε ακόμα τους εκπαιδευτικούς που μας ενέπνευσαν, που μας μάλωσαν, που μας θύμωσαν, που βαριόντουσαν (ναι, υπάρχουν κι αυτοί). Θυμόμαστε ακόμα τους γονείς μας ή τους γονείς των άλλων παιδιών να δίνουν χρήματα για να πραγματοποιηθεί μια εκδρομή, να μαζέψουμε χρήματα για τους άστεγους της πόλης ή να στείλουμε γάλα, μακαρόνια και ρύζι σε εμπόλεμες περιοχές. Πολύ καλά θυμόμαστε και τους αλλοδαπούς μας φίλους ή... εχθρούς για ορισμένους. Το Βασίλη από την Αλβανία που ενσωματώθηκε στο σχολείο ή τον Μάριο που καθόταν μόνος του στα πίσω θρανία και τα άλλα παιδιά τον κορόιδευαν για την προφορά του ή τον έσπρωχναν στα διαλείμματα. Ή γονείς που έλεγαν στα παιδιά τους να μην κάνουν παρέα με τη Μαρία από τη Βουλγαρία γιατί μπορεί να κολλήσουν ασθένειες.
Μικρόκοσμος ή καθρέφτης, το σχολείο -δώδεκα χρόνια είναι αυτά- καλλιεργεί αντιλήψεις και κουλτούρες, διαμορφώνει αξίες και στάσεις ζωής. Η εμπειρία του σχολείου δεν νοείται μόνο ως διαδικασία μάθησης και εκπαίδευσης. Οι μνήμες μας και οι αξίες μας χαράσσονται πέρα από την παράδοση του μαθήματος στην τάξη. Επομένως, τι άλλο διδασκόμαστε στα σχολεία πέρα «από τα γράμματα»; Η «Αυγή» παρουσιάζει ενδεικτικά τρία δημόσια σχολεία που αποτελούν φωτεινά παραδείγματα δημοκρατικών και ανθρώπινων σχολείων. Σχολεία που βάζουν το δικό τους λιθαράκι στην καλλιέργεια και την εμπέδωση της αλληλεγγύης, της ενσωμάτωσης, της συνύπαρξης, της δημοκρατίας.
5ο Δημοτικό Σχολείο Κερατσινίου
Κρατήσαμε την ελπίδα ζωντανή
Το 5ο Δημοτικό Κερατσινίου είναι ένα σχολείο που είναι ανοιχτό στην τοπική κοινότητα και στις ανάγκες της. Πριν εννέα χρόνια, κατά την έναρξη της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, διαπιστώθηκε η ανάγκη να στηριχθούν οι κοινωνικά ευάλωτες οικογένειες στην περιοχή του Κερατσινίου. Έτσι, σε συνεργασία με την Αλληλεγγύη για Όλους, την Αλληλεγγύη Πειραιά και το κέντρο διαχείρισης ειδών πρώτης ανάγκης της Εσπλανάδα, δημιουργήθηκε το Κοινωνικό Παντοπωλείο που στεγάζεται μέχρι και σήμερα εντός του σχολικού κτηρίου. «Η αρχική σκέψη ήταν να βοηθήσουμε ως σχολική κοινότητα πέντε οικογένειες της περιοχής με τρόφιμα. Αργότερα, το Κοινωνικό Παντοπωλείο παρείχε φάρμακα αλλά και ρούχα, τα οποία βρίσκονται ταξινομημένα σε αίθουσα του σχολείου» εξηγεί ο Στέλιος Φωκιανός, δάσκαλος του σχολείου. Το μικρό, αλλά θαυματουργό δίκτυο αλληλεγγύης στηρίζεται και στην ανταλλαγή προϊόντων: «Για να συνεισφέρουμε και εμείς στις δομές, φτιάχνουμε απορρυπαντικά και σαπούνια μαζί με μαθητές/τριες, γονείς και εκπαιδευτικούς προκειμένου να καλυφθούν τρέχουσες ανάγκες». Η δράση αυτή φαίνεται να απέδωσε καρπούς. «Το Κοινωνικό Παντοπωλείο έφτασε να στηρίζει μέχρι και 45 οικογένειες. Σήμερα, οι ωφελούμενες οικογένειες έχουν μειωθεί στις 29» δηλώνει αισιόδοξος ο Σ. Φωκιανός, αποδίδοντας τη μείωση αυτή σε μια σειρά πρωτοβουλιών της κυβέρνησης, όπως η διεύρυνση του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης, τα σχολικά γεύματα κ.ά., οι «οποίες βοήθησαν σημαντικά τον κόσμο. Εννέα χρόνια τώρα ενώσαμε τις δυνάμεις μας και με τη συνδρομή αλληλέγγυων συλλογικοτήτων προσφέραμε στήριξη, υλική αλλά και ψυχική. Σημαντικότερο όλων όμως είναι ότι κρατήσαμε την ελπίδα ζωντανή».
Το 5ο Δημοτικό Σχολείο Κερατσινίου ήταν επίσης από τα πρώτα σχολεία που άνοιξε την αγκαλιά του σε μετανάστες και προσφυγόπουλα. Στο σχολείο λειτουργεί ένα τμήμα ένταξης και το απόγευμα λειτουργεί από πέρυσι απογευματινό σχολείο για τα παιδιά των προσφύγων. «Το σχολείο μας δεν είναι ξεχωριστό ως προς την υποδοχή των μεταναστών και των προσφύγων, υπάρχουν πολλά σχολεία που τα αγκάλιασαν. Έτσι και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου μας αντιμετωπίζουν με ισότητα τα παιδιά και καταβάλλουν κάθε προσπάθεια να τα εντάξουν» επισημαίνει ο Σ. Φωκιανός. «Είναι αλήθεια πάντως ότι πέρυσι είχαμε ξενοφοβικές αντιδράσεις από ορισμένους γονείς. Φέτος δεν είχαμε τα ίδια φαινόμενα καθώς οι αντιλήψεις αυτές καταπολεμήθηκαν στην πράξη» σημειώνει, προσθέτοντας ότι σε κάθε τάξη έχει γίνει μια προσπάθεια να κατανοηθούν οι έννοιες της αλληλεγγύης, της κοινωνικοποίησης, της συνύπαρξης.
132ο Δημοτικό Σχολείο Γκράβας
Ένα πολυπολιτισμικό εκπαιδευτικό κύτταρο
Το 132ο Δημοτικό Γκράβας αποτελεί ένα σχολείο κοινωνικής και πολιτιστικής συνύπαρξης μαθητών από διαφορετικές χώρες. Σήμερα, το ποσοστό παιδιών προσφύγων και μεταναστών που φοιτούν στο σχολείο φτάνει το 80%-82% και ανήκουν σε 23 διαφορετικές εθνότητες. Το εγχείρημα για την ομαλή ένταξη των παιδιών αλλά και την ισότιμη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία δεν ήταν απλή υπόθεση. Μιλώντας σε εκδήλωση των Αλληλέγγυων Σχολείων με θέμα «Τα Αλληλέγγυα Σχολεία ως κοινότητες συμμετοχικής δράσης και δημοκρατίας» ο διευθυντής του σχολείου Πέτρος Χαραβιτσίδης εξήγησε ότι στόχος ενός δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου δεν είναι μόνο η ένταξη των παιδιών αυτών μέσα στο σχολείο. «Χρειάζονταν παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα» είπε, τονίζοντας ότι η διαπολιτισμική εκπαίδευση αφορά και την ισότιμη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε τα παιδιά των προσφύγων και μεταναστών να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που παρουσιάζονται κυρίως στον γνωστικό τομέα και να μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα σε σχέση με τα παιδιά που βρίσκονται σε πιο προνομιακό περιβάλλον.
Οι δυσκολίες ήταν πολλές. Το 1999, όταν ανέλαβε τη διεύθυνση του σχολείου η εκπαιδευτικός Στέλλα Πρωτονοτάριου, η κατάσταση ήταν έκρυθμη, με το ποσοστό των παιδιών από άλλες εθνότητες να είναι ήδη στο 60%. Σύλλογος γονέων δεν υπήρχε, σχέσεις με τους γονείς δεν υπήρχαν, ο σύλλογος διδασκόντων ήταν διχασμένος, ενώ υπήρχαν κρούσματα βίας μεταξύ των μαθητών. Σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου ανέλαβαν δράση: έγιναν παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση βιοποριστικών και άλλων βασικών αναγκών των μαθητών (συσσίτια, χαριστικά - ανταλλακτικά παζάρια), γεφυρώθηκε η επικοινωνία εκπαιδευτικών και γονέων, δημιουργήθηκε σύλλογος γονέων στον οποίο συμμετέχουν μέχρι και σήμερα ισότιμα μετανάστες και Έλληνες γονείς, διευρύνθηκαν οι εθνικές και θρησκευτικές εκδηλώσεις με επίκεντρο τις ανθρωπιστικές αξίες, ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος προσβολής της εθνικής ή θρησκευτικής ταυτότητας των παιδιών, εκτός ωραρίου του σχολείου οι αλλοδαποί μαθητές μάθαιναν τη μητρική τους γλώσσα, ενώ πραγματοποιήθηκαν προγράμματα πρόληψης και Υγείας.
Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί κατάφεραν να αποκτήσουν γνώσεις και νέα μεθοδολογικά εργαλεία ώστε να διαχειριστούν κατάλληλα και δημιουργικά την ετερογένεια του μαθητικών πληθυσμού. Για να επιτευχθεί αυτό, «έπρεπε να επαναπροσδιοριστούν η λειτουργία και η πολιτική του σχολείου. Δηλαδή πώς το σχολείο θα μπορέσει να δουλέψει ώστε τα παιδιά αυτά να εντάσσονται με σεβασμό απέναντι στις ανάγκες και στον πολιτισμό τους. Την ίδια ώρα, έπρεπε να δούμε πώς θα διαμορφωθεί το αναλυτικό πρόγραμμα ώστε το σχολείο να γίνεται ελκυστικό και να μάθουν τα παιδιά αυτά που είναι απαραίτητα για τη ζωή τους». Αυτό το έργο συνεχίζει μέχρι και σήμερα με μεράκι ο Πέτρος Χαραβιτσίδης, ο οποίος ήταν ήδη δάσκαλος στο σχολείο για δεκαοκτώ χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι και ο ρόλος του διευθυντή αποδεικνύεται εξαιρετικά σημαντικός, πάντοτε με την πολύτιμη συνδρομή των εκπαιδευτικών.
Ωστόσο, «η πολυπολιτισμική και αντιρατσιστική εκπαίδευση δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη ομάδα μαθητών» εξηγεί ο Π. Χαραβιτσίδης, υποστηρίζοντας ότι μια τέτοια αντίληψη δημιουργεί πολλαπλά προβλήματα. Από τη μία μεριά γιατί «μπαίνουμε σε μια διαδικασία να σκεφτούμε ότι τα παιδιά αυτά θέλουν μια πολύ ειδική εκπαίδευση και από την άλλη δημιουργείται η αίσθηση στους Έλληνες γονείς ότι τα δικά τους παιδιά αδικούνται». Αυτό είναι κάτι που πρέπει να καταπολεμηθεί, σημειώνει, καθώς, σύμφωνα με την εκπαιδευτική έρευνα, όταν σε ένα τέτοιο περιβάλλον υπάρχουν οι κατάλληλες και ανάλογες παιδαγωγικές οι οποίες αξιοποιούν τον πολιτισμό, υπάρχουν καλύτερα παιδαγωγικά αποτελέσματα. «Από ένα πολυπολιτισμικό σχολείο έχουν να κερδίσουν οι πάντες - και τα παιδιά των Ελλήνων και τα παιδιά των μεταναστών» υπογραμμίζει.
144ο Δημοτικό Σχολείο Σεπολίων
Είπαν όχι στον ρατσισμό
και στην ξενοφοβία
Ακραία φαινόμενα ρατσισμού και μισαλλοδοξίας έχουν ζήσει εκπαιδευτικοί, γονείς και κάτοικοι της περιοχής στα Σεπόλια με θύματα όχι μόνο μέλη της πακιστανικής κοινότητας, αλλά και ξυλοδαρμούς γονέων από άλλους... «αγανακτισμένους γονείς». Αιτία; Η παραχώρηση του 144ου Δημοτικού Σχολείου από τον Δήμο Αθηναίων για κυριακάτικα μαθήματα γλώσσας στα παιδιά της πακιστανικής κοινότητας και... η παρουσία τους σε σχολικές γιορτές. Ήταν Νοέμβρης όταν, πριν την έναρξη των κυριακάτικων μαθημάτων, οργανωμένες ομάδες ακροδεξιών -στις οποίες πρωτοστατούσαν και μέλη της Χρυσής Αυγής- αντέδρασαν με βίαιο τρόπο στην πραγματοποίησή τους. Ήταν τότε που διέδιδαν πως υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών από τους «βρόμικους» Πακιστανούς, πως το σχολείο θα μετατραπεί σε τζαμί και θα γίνει ορμητήριο τζιχαντιστών - συμπαρασύροντας και πολλούς γονείς του σχολείου. Παρ' όλα αυτά, δόθηκε ένα ισχυρό μήνυμα αλληλεγγύης ενάντια στον ρατσισμό και στην ξενοφοβία τόσο από την πλειονότητα του συλλόγου γονέων του σχολείου, τους εκπαιδευτικούς και τους κατοίκους, όσο και από αντιρατσιστικές οργανώσεις και συλλογικότητες. Αποτέλεσμα; Τα μαθήματα να ξεκινήσουν κανονικά και να δημιουργηθούν δεσμοί ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής και στα μέλη της πακιστανικής κοινότητας.
Πριν λίγες ημέρες συνέβη ωστόσο νέο ρατσιστικό περιστατικό, με τον ξυλοδαρμό των γονέων Θύμιου Χριστοδούλου και Θανάση Νασιόπουλου από άλλους γονείς -μπροστά στα παιδιά του σχολείου- επειδή μέλη της πακιστανικής κοινότητας παραβρέθηκαν και βοήθησαν στην καθιερωμένη γιορτή στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Οι δύο γονείς κατέληξαν με κατάγματα και μώλωπες στο νοσοκομείο, με τα παιδιά του σχολείου να κλαίνε και να έχουν τρομοκρατηθεί από τη βιαιότητα.
«Κοινή συνισταμένη όλου του Δ.Σ. του συλλόγου γονέων του σχολείου είναι ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν τα ίδια δικαιώματα και πολύ περισσότερο τα παιδιά όλης της Γης, ανεξαρτήτως θρησκείας ή φυλής. Αυτό διεκδικούμε για τα παιδιά μας και τα παιδιά όλου του κόσμου, να μπορούν να ζουν, να μπορούν να μορφώνονται». Αυτό δήλωσε στην «Αυγή» ο Θύμιος Χριστοδούλου, από τον σύλλογο γονέων του σχολείου, καταλήγοντας ότι «το μήνυμα του ανθρωπισμού είναι αυτό που βάζει τους ρατσιστές στη γωνία».
