«Ποτέ η επιδίωξις της καταργήσεως ενός νόμου δεν αποτελεί παράβασην του νόμου».

Ηλίας Ηλιού

Τι θα έλεγες άραγε, μεγάλε απόστολε της ισότητας, βλέποντας ένα δεδομένο ρατσιστή πρόεδρο της χώρας σου (ΗΠΑ), βλέποντας τους ναζιστές στην Κυβέρνηση της χώρας της μουσικής (Αυστρία), βλέποντας τους ναζιστές να προσβάλλουν κατ’ εξακολούθηση τη Βουλή στη χώρα, που λίκνισε τη δημοκρατία (Ελλάδα).

Η παναμερικανική αλλά και παγκόσμια ημέρα τιμής και μνήμης για τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, η τρίτη Δευτέρα κάθε χρόνου, επίσημη αργία στις ΗΠΑ, καθιερώθηκε μετά από κινητοποίηση εκατομμυρίων Αμερικανών, οι οποίοι με τις υπογραφές τους άσκησαν κοινωνική πίεση στον ακροδεξιό Ρόναλντ Ρήγκαν, στο Κογκρέσο και στα πολιτειακά νομοθετικά σώματα, κυρίως των Πολιτειών του νότου με τα έντονα φιλορατσιστικά ρεύματα. Η θεσμική κατοχύρωση και της κινηματικής δράσης των πολιτών στις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες παραμένει, πάντα ένα ζητούμενο.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ υπήρξε μέγας ρήτορας. Είχε «την τέχνη να πείθει με τους λόγους του» όπως θα έλεγε και θα έγραφε ο Ηλίας Ηλιού, ο οποίος, ως γνωστόν, ανέλαβε τη μετάφραση και τον σχολιασμό της Ρητορικής του Αριστοτέλη (βλ. Ηλία Νικολακόπουλου, Ηλίας Ηλιού, Αθήνα 2017, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία, σελ. 31). Η γνωστή ομιλία του «έχω ένα όνειρο» έπεισε σε όλο τον κόσμο και όχι μόνον στην Αμερική, εκατομμύρια θύματα του ρατσισμού και των διακρίσεων. Ίσως όχι τόσο γνωστή αλλά εξίσου εμβληματική υπήρξε και η ομιλία του στο Μέμφις του Τενεσί ενώπιον χιλιάδων εργατών της καθαριότητας του δήμου, με την οποίαν «πρόβλεψε» τη δολοφονία του από λευκό ρατσιστή (3-4 Απριλίου 1968). «Αλλά πραγματικά δεν έχει σημασία για μένα τώρα, γιατί έχω ανέβει στην κορυφή του βουνού, έχω δει τη Γη της Επαγγελίας. Μπορεί να μην πάω εκεί μαζί σας».

Στα είκοσι έξι χρόνια του ο ηγέτης του αφροαμερικανικού κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα ήταν διδάκτωρ θεολογίας και πάστορας σε εκκλησία Βαπτιστών στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα. Να λοιπόν που ένας εκκλησιαστικός λειτουργός θυσιάζει τη ζωή του στην υπηρεσία των δικαιωματικών και κοινωνικών αιτημάτων των μειονοτήτων, των ανίσχυρων και των αδύναμων. Αντιθέτως με λύπη πρέπει να επισημανθεί ότι στον τόπο μας τα πλέον φανατικά, μισαλλόδοξα, ομοφοβικά και ρατσιστικά κείμενα και απόψεις προέρχονται από ιεράρχες της Εκκλησίας.

Ο Λούθερ Κινγκ υπήρξε περισσότερο ακτιβιστής και λιγότερο πολιτικός. Υπήρξε ακτιβιστής της μη βίας με πρότυπό του τον ειρηνιστή ηγέτη της ανεξαρτησίας των Ινδιών Μαχάτμα Γκάντι. Ο ακτιβισμός και της μη βίας ενσωματώνει συνήθως την αντίθεση και ειρηνική αντίσταση απέναντι στα κελεύσματα της κάθε εξουσίας, εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής, οικονομικής, μιντιακής, εκκλησιαστικής κλπ., ώστε οι εξουσιαστικές πράξεις της να στερηθούν της λαϊκής ουσιαστικής νομιμοποίησης, παραμένουνσαι απλώς υπό την ενδεχόμενη «τυπική νομιμότητα και νομιμοποίησή τους». Προκειμένου δια της βραχυπρόθεσμης ή μεσοπρόθεσμης μεταβολής των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών να καταργηθούν ή να τροποποιηθούν.

Η αφροαμερικανίδα Ρόζα Παρκς, αρνούμενη να μετακινηθεί στις προοριζόμενες μόνο για τους μαύρους θέσεις στο λεωφορείο της, παραβίασε το νόμο, τον ψηφισμένο από τα πολιτειακά όργανα της Αλαμπάμα και πάντως μέχρι εκείνη τη στιγμή «ισχύοντα».

Ο ακτιβισμός του κινήματος των αφροαμερικανών είχε, δια της μεταβολής των συνθηκών, πανηγυρικά αποτελέσματα. Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ με δημοκρατική και προοδευτική πλειοψηφία δικαστικής σύνθεσης, ως αποτέλεσμα της προεδρίας Τζων Κένεντι, κήρυξε αντισυνταγματικούς τους ρατσιστικούς νόμους των νότιων Πολιτειών και το 1965 το Κογκρέσο ψήφισε και ο Λίντον Τζόνσον κύρωσε την «Πράξη πολιτικών δικαιωμάτων» για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες των ΗΠΑ.

Κατά τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ο αγώνας κατά του ρατσισμού έχει ευρύτερο περιεχόμενο και καλύπτει κάθε κατηγορίας μειονότητα θρησκευτική, φυλετική, ερωτική κλπ. συνδεόμενος άρρηκτα με τους κοινωνικούς αγώνες για την ισότητα και τους αγώνες κατά του εθνικισμού και υπέρ της ειρήνης. Γι’ αυτό και αντιτάχθηκε σθεναρά στον πόλεμο του Βιετνάμ, τιμηθείς το 1964 με το Νόμπελ ειρήνης. Γι’ αυτό και κατέστη πρώτος στόχος του οικονομικού κατεστημένου και των φιλοπόλεμων εθνικιστικών κύκλων. Πράγμα που πλήρωσε τελικά με τη ζωή του.

Υ.Γ. Το κείμενο αυτό αποτελεί τμήμα της εισήγησης του υπογράφοντα στη Γενική Συνέλευση των μελών της Αντιρατσιστικής Κίνησης Πολιτών, την οποία συγκάλεσε και στην οποία προήδρευσε ο ιδρυτής της κίνησης Παναγιώτης Τριγάζης, προκειμένου να τιμηθεί η ημέρα Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ (Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, 16.1.2018).

* Ο Κώστας Ζώρας είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου