Είναι πράγματι δύσκολο να εστιάσεις σε μια πλευρά αυτής της αναγεννησιακής προσωπικότητας με την έννοια του «πολυδιάστατου καθολικού ανθρώπου», όπως τον είχε διεισδυτικά χαρακτηρίσει ο Λαοκράτης Βάσσης στην παρουσίαση του τελευταίου του βιβλίου Ακρωνύμια τον Ιούνιο του 2017 στην τιμητική εκδήλωση του από τις εκδόσεις της Βουλής.
Και γίνεται ακόμη πιο δύσκολο, όταν έχεις συμπορευτεί μαζί του σε καίριες πολιτικές ώρες επιλογών, συνεδριάσεων μα και διαδηλώσεων, αλλά και σε συζητήσεις με μαθητές λυκείων για την επέτειο του Πολυτεχνείου.
Να κατορθώσεις να σταθείς απέναντι στις εμμονές του, στο εφηβικό του πείσμα, μα και στην αγνότητα της καθάριας γαλανής κυκλαδίτικης ματιάς του -«τίμιο ξύλο» τον είχε χαρακτηρίσει ο άλλος θυμόσοφος γέροντας της προδικτατορικής Αριστεράς, ο Γιάννης Πασαλίδης- που θα σε συνοδεύει, ορθότερα θα σε εγκαλεί, όπως ο ίδιος συγκινησιακά φορτισμένος είχε πει στην εκδήλωση που προαναφέραμε:
«Κι αν πεθάνω θα σας κυνηγάει η ύπαρξή μου για να κάνετε αυτό που πρέπει να κάνετε. Μη νομίζετε ότι θα γλυτώσετε από μένα ποτέ».
Με αυτές τις δυσκολίες δεδομένες, θα επιχειρήσουμε απ’ αυτές τις στήλες κίνησης ιδεών και βιβλίων, να καταγράψουμε, ελπίζουμε με πληρότητα, τους τίτλους των βιβλίων που έχει δημόσια καταθέσει μέχρι σήμερα, μια που κάτι μου λέει πως στο αρχείο του αταξινόμητα θα υπάρχουν και πολλά ακόμη γραπτά του...
Η σχέση άλλωστε του Γλέζου με το βιβλίο, με την γραφή ευρύτερα, όπως και με όλα όσα καταπιάστηκε στην πολυτάραχη διαδρομή της ζωής του, ήταν σχέση πάντα βαθιά βιωματική από τα παιδικά του χρόνια μέχρι τα στερνά του. Άπειρες οι συνεντεύξεις του, η συμμετοχή του σε συλλογικούς τόμους, η δουλειά του ως διορθωτής κειμένων, ως δημοσιογράφος και διευθυντής της προδικτατορικής Αυγής, ως εκδότης με την ίδρυση στα χρόνια της Δικτατορίας του εκδοτικού οίκου «Βέγας» και του ομώνυμου βιβλιοπωλείου στην οδό Ιπποκράτους 4. Μια που, όπως έγραφε εισαγωγικά στο Ημερολόγιο του βιβλίου -άλλη μια σημαντική πρωτοβουλία του, αυτή η ετήσια έκδοση καταγραφής των βιβλίων κάθε χρονιάς από το 1972 μέχρι και το 1974 με το ψευδώνυμο για ευνόητους λόγους Γ. Μανώλης- «Το βιβλίο αποτελεί την καλύτερη επένδυση για το μέλλον του έθνους, γιατί σ’ αυτό φυλάσσεται η μνήμη του».
Και σ’ αυτή τη μνήμη οι καταθέσεις του πληθαίνουν όσο περνάνε τα χρόνια:
Από τη Δικτατορία στην Δημοκρατία, εκδόσεις Διάλογος ,1974
Η ιστορία του βιβλίου, εκδόσεις Βέγας, 1974
Το φαινόμενο της Αλλοτρίωσης στη Γλώσσα, εκδόσεις Βέγας, 1977
Η συνείδηση της πετραίας γης, εκδόσεις Τυπωθήτω, 1997
Βίγλα μνήμης, εκδόσεις Βέγας, 1981
‘Υδωρ, αύρα, νερά, εκδόσεις Καστανιώτης, 2001
Άνθρωπος και η Φύση, εκδόσεις Βέγας, 2002
Εθνική Αντίσταση, εκδόσεις Στοχαστής, τόμ. 2, 2006
Νίκος Νικ. Γλέζος, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, 2008
Το ζήτημα των γερμανικών πολεμικών επανορθώσεων στην Ελλάδα. Διεθνείς και εθνικές Διαστάσεις, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2012
Και ένα μάρκο να ήταν... Οι οφειλές της Γερμανίας στην Ελλάδα, εκδόσεις Α.Α. Λιβάνης, 2012
Νέκυαι Ωδαί, εκδόσεις Σοφία, 2013
Στα κυκλαδονήσια η αίσθηση στο φως, εκδόσεις Gutenberg, 2015
Ακρωνύμια, έκδοση Βουλής των Ελλήνων, 2017
Στην ίδια κατεύθυνση και η από καρδιάς πολύπλευρη κατάθεση του στο: Ρένας Δούρου, Μια κουβέντα με τον Γλέζο, εκδόσεις Α.Α. Λιβάνης, 2008
Αυτή η βιωματική σχέση ανάγκης γραπτής έκφρασης τον οδήγησε στα πρώτα χρόνια της Δικτατορίας και στο πάθος βαθέματος της μελέτης της γλώσσας. Η μαρτυρία του στην ανακήρυξη του σε επίτιμο διδάκτορα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στις 23 Ιανουαρίου 2008, είναι συγκλονιστικά αποκαλυπτική. Καταθέτουμε ένα απόσπασμα
«Οι έρευνές μου για την Ελληνική Γλώσσα συνεχίστηκαν κι έφτασαν σε εύρος και βάθος κατά την διάρκεια των φυλακίσεων μου, όταν με απομόνωσαν εντελώς...
Εκεί μέσα στο σκοτάδι [στο πειθαρχείο των φυλακών Ακροναυπλίας] ανάπλαθα στο νου μου παραστάσεις του έξω κόσμου. Έφερνα, μέσα στο σκοτεινό κελί μου, το φως του ήλιου, τα χρώματα της θάλασσας, τα σπίτια του χωριού μου, πρισματικές σταγόνες φως να μαρμαίρουν αγάπη κι αλήθεια. Αλλά δεν μπορούσα να σκεφτώ χωρίς τις λέξεις. Δεν μπορούσα να επεξεργαστώ το υλικό της μνήμης, τις παραστάσεις, χωρίς τη βοήθεια των λέξεων.
Εκεί, στο σκοτάδι μέσα, ανακάλυψα την αξία του λεκτικού συμβολισμού. Όχι μόνο γιατί επιβεβαίωνα την ύπαρξή μου με τα λόγια, αφού μπορούσα να σκεφτώ μόνο μ’ αυτά. Αλλά γιατί έφερνα μέσα μου με τις λέξεις όλο τον έξω κόσμο. Μπορούσα να σκεφτώ για το παρελθόν, για το παρόν, για το μέλλον μόνο με λέξεις.
Εκεί μέσα στο σκοτάδι του ‘ανθρώπου’ ανακάλυψα κι άλλη μια ιδιότητα του λεκτικού συμβολισμού. Ανακάλυψα πως μπορεί να διχαστεί το λεκτικό σύμβολο στο λεκτικό περίβλημά του και στο εννοιολογικό περιεχόμενό του. Πως μπορεί να υπάρξει διάσταση τους, αντιστροφή τους. Ανακάλυψα πως το άσπρο γίνεται μαύρο και το μαύρο άσπρο...».
Με τούτον τον κίνδυνο υπαρκτό γύρο μας και την έγνοια να μην χάσουν οι λέξεις το πραγματικό του νόημα κλείνουμε την μικρή αυτή συμβολή σε μια πλευρά αυτής της πολυδιάστατης προσωπικότητας του σύντροφου - με την πραγματική σημασία τούτης της λέξης - Μανώλη Γλέζου
