to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Λογοκρισία χωρίς ισορροπία (του Nash)

Έψεξαν κάποιοι την κυβέρνηση για το κατέβασμα του έργου. Όμως, οι κρατικές σκηνές είναι αυτοδιοίκητες, οπότε άμεση ευθύνη δεν νομίζω πως υπάρχει.


Η παράσταση της πειραματικής σκηνής του Εθνικού με το έργο «Ισορροπία του Nash», που είχε προκαλέσει θόρυβο τις προηγούμενες μέρες επειδή χρησιμοποιούσε, παρέμβλητα  στο έργο του Καμύ «Οι δίκαιοι», αποσπάσματα από το βιβλίο του ισοβίτη δολοφόνου Σάββα Ξηρού, κατέβηκε τελικά τέσσερις μέρες πριν ολοκληρώσει τον, σύντομο έτσι κι αλλιώς, κύκλο της, με απόφαση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού, ο οποίος έκανε λόγο για απειλές που εκτοξεύτηκαν κατά της ζωής των συντελεστών της. Είχαν προηγηθεί εκτενή τρομοκρατικά ρεπορτάζ των ιδιωτικών καναλιών.

Το έργο δεν το έχω δει, όπως δεν το έχει δει και η συντριπτική πλειοψηφία των επικριτών του, κι έτσι δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη για την καλλιτεχνική του αξία, ούτε ξέρω αν ηρωοποιεί τον Σάββα Ξηρό, όπως κατάγγειλαν διάφοροι εκπρόσωποι του ακραίου κέντρου. Κάποιος που το είδε, μου είπε πως ήταν πολύ καλό, αλλά ας μην το πάρετε υπόψη σας -δεν θα κρίνουμε το έργο, θα κρίνουμε το γεγονός της απόσυρσής του.

Ο Σάββας Ξηρός, που επίτηδες τον ανέφερα άχρωμα «ισοβίτη δολοφόνο» πιο πάνω, περιγραφή που θα ταίριαζε π.χ. και στον Κοεμτζή, δεν είναι βέβαια απλώς ένας ισοβίτης, δεν σκότωσε από ερωτικό πάθος ή σε βρασμό ψυχής, υπήρξε μέλος της οργάνωσης 17 Νοέμβρη και πολιτικές δολοφονίες έκανε ως μέλος αυτής της αναγνωρισμένα τρομοκρατικής οργάνωσης. Σχεδόν ανάπηρος μετά τον τραυματισμό που οδήγησε στη σύλληψή του και στην εξάρθρωση της οργάνωσης, έχει γράψει μέσα στη φυλακή το χρονικό της ανάκρισής του, αλλά και διάφορα άλλα κείμενα που δεν έχουν πολιτικό χαρακτήρα (ένα βιβλίο για τους πρώτους αριθμούς, ας πούμε), ενώ πρόσφατα αρνήθηκε να αποφυλακιστεί με βραχιολάκι, επικαλούμενος λόγους θρησκευτικής συνείδησης. Αλλά δεν θα κάνω εδώ εκτίμηση της δράσης της 17 Νοέμβρη -είναι οργάνωση καταδικασμένη από τη δικαιοσύνη και απαξιωμένη στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων.

Στις πειραματικές σκηνές παίζονται έργα, το λέει τ’ όνομα, πειραματικά: τολμηρά στο περιεχόμενο ή/και στη μορφή, πρωτοποριακά, κάποτε δυσνόητα, πάντως αντιεμπορικά -γι’ αυτό άλλωστε και ο αριθμός των παραστάσεών τους συνήθως είναι μικρός. Τούτη η παράσταση χρησιμοποιούσε (ανάμεσα στ’ άλλα) τα γραφτά ενός καταδικασμένου ως τρομοκράτη. Πρόπερσι, το ΚΘΒΕ είχε ανεβάσει έργο γύρω από τη δράση του αναρχικού βομβιστή (και δολοφόνου, τελικά) Unabomber, αλλά ευτυχώς δεν το πήρε κανείς είδηση κι έτσι πέρασε απαρατήρητο. Η χτεσινή ματαίωση των υπόλοιπων παραστάσεων της «Ισορροπίας του Nash» είναι γεγονός πολύ θλιβερό επειδή στέλνει μήνυμα αυτολογοκρισίας.

Δηλαδή, στο εξής, αντί να ρισκάρει ο διευθυντής κάποιας κρατικής σκηνής να ανεβάσει ένα αμφιλεγόμενο έργο, με κίνδυνο μετά να εξαναγκαστεί να το κατεβάσει (που, παρεμπιπτόντως είναι και η χειρότερη τακτική, διότι χάνεις τους υποστηρικτές σου χωρίς ν’ αποκτάς νέους), απλώς θα ακολουθεί την πεπατημένη και θα ανεβάζει πράγματα ανώδυνα. Όπως το έθεσε στο Φέισμπουκ μία σχολιάστρια, υποστηρίκτρια αυτής της άποψης: «Κατά τη γνώμη μου, ένας φορέας που χρηματοδοτείται από φόρους οφείλει να μην πατάει τους κάλους των φορολογουμένων. Κοινώς, να παίζει βαρετές κλασικούρες που όσοι θίχτηκαν όταν βγήκαν έχουν πεθάνει. Οι πειραματισμοί και τα ρηξικέλευθα έργα που θα ταράξουν τα νερά θα έπρεπε να γίνονται ιδίοις εξόδοις«. Αλλά βέβαια, όλη η μεγάλη τέχνη, οι νυν κλασικούρες που τάραζαν τα νερά στον καιρό τους, με τη μια ή την άλλη μορφή επιδοτούμενες ήταν από τα χρήματα των φορολογουμένων -ξεκινώντας από τις χορηγίες και τα θεωρικά της αρχαίας Αθήνας. Η άποψη αυτή λοιπόν είναι, θαρρώ, τεχνοκτόνα.

Έψεξαν κάποιοι την κυβέρνηση για το κατέβασμα του έργου. Όμως, οι κρατικές σκηνές είναι αυτοδιοίκητες, οπότε άμεση ευθύνη δεν νομίζω πως υπάρχει. Υπάρχει ωστόσο έμμεση ευθύνη, διότι ηνηφάλια και σωστή τοποθέτηση του αρμόδιου Υπουργού κ. Μπαλτά δεν έπρεπε να βγει χτες και να εκφράζει τη θλίψη της για το κατέβασμα του έργου, αλλά προχτές ώστε να θωρακίσει τον βαλλόμενο καλλιτεχνικό διευθυντή. Δίκιο έχει ο Αρ. Μπαλτάς να ψέγει τις «τυφλές αντιδράσεις», και προτιμώ έναν υπουργό που εναντιώνεται στις τυφλές αντιδράσεις αντί να υποκλίνεται σ’ αυτές για να δρέψει ψηφαλάκια (όπως ο Ευ. Βενιζέλος την εποχή του Outlook), αλλά ακόμα περισσότερο προτιμώ την έγκαιρη εναντίωση που φέρνει αποτέλεσμα.

Από την άλλη, μου έκανε αλγεινή εντύπωση η αξιωματική αντιπολίτευση που σύνδεσε ευθέως το θεατρικό έργο του Εθνικού με τις υποτιθέμενες σχέσεις του κυβερνώντος κόμματος με τρομοκράτες με δηλώσεις του κ. Γκιουλέκα, υπεύθυνου πολιτισμού του κόμματος (ταιριαστή επιλογή να βάζεις υπεύθυνο πολιτισμού τον… νύκτορα Γκιουλέκα) αλλά και με προσωπική δήλωση του νέου αρχηγού της, του Κ. Μητσοτάκη, που δείχνει ότι η απόσταση από τον φιλελευθερισμό ως τον σκοταδισμό είναι πολύ μικρή.

Προβλήθηκε επίσης το επιχείρημα ότι με την ανάδειξη των κειμένων του Ξηρού προσβάλλεται η μνήμη των θυμάτων του. Δυσκολεύομαι να δω πώς γίνεται αυτό από μια παράσταση που τελείωνε με τη φράση «Καμιά ιδέα δεν μπορεί να δικαιολογήσει εγκλήματα εναντίον της ανθρώπινης ζωής». Περισσότερο θεωρώ ότι προσβάλλεται η μνήμη των θυμάτων όταν συσχετίζονται με λογοκριτικές παρεμβάσεις. (Για να μην πω ότι κάποιοι έχουν χτίσει πολιτικές σταδιοδρομίες πάνω στη μνήμη αυτή). Αν πάντως με την προβολή των κειμένων, γενικότερα των έργων ενός δολοφόνου θίγονται οι συγγενείς των θυμάτων του, πρέπει εξάπαντος να απαγορευτούν και τα τραγούδια του Άκη Πάνου -κι αυτός άνθρωπο είχε σκοτώσει.

Κατά σύμπτωση, τις ίδιες μέρες στην Ιταλία είχαμε ένα λογοκριτικό κρούσμα άλλου τύπου -οι αρμόδιοι έκρυψαν τα γυμνά αγάλματα σε κάποιο μουσείο της Ρώμης για να μην τα δει ο Ιρανός πρόεδρος και θιγεί. Είδα κάποιους να συσχετίζουν τα δύο γεγονότα, αλλά δεν νομίζω να είναι της ίδιας τάξης -το δεύτερο έχει περισσότερο να κάνει με τη διπλωματία.

Αν θέλουμε διεθνείς αντιστοιχίες, νομίζω πως πιο κοντινό αντίστοιχο (και σαφώς χειρότερο) παράδειγμα είχαμε στη Γαλλία το 2006, επί προεδρίας Σιράκ, όταν η Κομεντί Φρανσέζ ακύρωσε προγραμματισμένο ανέβασμα έργου του Πέτερ Χάντκε επειδή ο Αυστριακός θεατρικός συγγραφέας είχε τολμήσει να παρευρεθεί στην κηδεία του Μιλόσεβιτς. (Το παλαιότερο αυτό κρούσμα είναι σαφώς χειρότερο, αφού ο Χάντκε είναι διεθνώς αναγνωρισμένος συγγραφέας και τιμωρήθηκε όχι για το περιεχόμενο του έργου του αλλά για μια άσχετη πολιτική, ας πούμε, τοποθέτηση).

Και αν θέλαμε ένα αντιπαράδειγμα από τον διεθνή πάλι χώρο, μου λένε ότι στο Φράιμπουργκ ανέβηκε πρόπερσι και θα ανεβεί πάλι φέτος το «θεατρικό ντοκιμαντέρ» Σταμχάιμ, που δραματοποιεί τη δίκη των τεσσάρων της ΡΑΦ (Μπάαντερ, Μάινχοφ, Ράσπε και Ένσλιν) στη διαβόητη αυτή φυλακή της Στουτγάρδης -και ανέβηκε με χρηματοδότηση από το Υπουργείο Επιστημών, Έρευνας και Τέχνης, από τον πολιτιστικό οργανισμό του δήμου Φράιμπουργκ και από μια (κρατική αν δεν κάνω λάθος) τράπεζα.

Πολλά έγραψα και μάλλον μπερδεμένα, και ίσως παρέλειψα πτυχές του θέματος -αλλά στη συζήτηση που θα γίνει μπορεί να επανέλθω. Πάντως, αν σας ενόχλησε το κατέβασμα του έργου και θέλετε να διαμαρτυρηθείτε, σήμερα το βράδυ στις 19.30 γίνεται συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το Εθνικό Θέατρο, στην Αγίου Κωνσταντίνου. Θα πήγαινα, αν ήμουν στην Αθήνα.

ΥΓ Πολύ γούστο θα είχε πάντως να ανέβαινε το έργο τώρα, σε άλλο, μη κρατικό, θέατρο για να μην υπάρχει το επιχείρημα για τον κάλο των φορολογουμένων. Με τόση διαφήμιση που έχει γίνει, θα είχε εξασφαλισμένη εισπρακτική πορεία!

 
 

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)