Το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία εξέδωσε το 2009 στο πλαίσιο της σειράς «Προσωπικότητες της Πολιτικής και της Επιστήμης» τον τόμο «Αλέξανδρος Σβώλος, ο συνταγματολόγος, ο πολιτικός, ο οραματιστής».
Την επιστημονική επιμέλεια του σπουδαίου αυτού πονήματος είχαν οι ομότιμοι καθηγητές Γιώργος Κασιμάτης (Πανεπιστήμιο Αθηνών) και Γιώργος Αναστασιάδης (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης).
Ο Αλέξανδρος Σβώλος, τακτικός καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, διωχθείς από το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936, υπήρξε ο κορυφαίος ιδρυτής και θεμελιωτής της σύγχρονης νομικής, πολιτικής και κοινωνικής σκέψης στο Συνταγματικό Δίκαιο.
Τις επιστημονικές αλλά και κοινωνικοπολιτικές παρακαταθήκες του Αλέξανδρου Σβώλου συνέχισαν επαξίως οι καθηγητές Αριστόβουλος Μάνεσης, Δημήτρης Τσάτσος, Φαίδων Βεγλερής, Γιώργος Παπαδημητρίου και Γιώργος Κασιμάτης. Μεταξύ άλλων βεβαίως πιο νέων και πιο σύγχρονων.
Ο Αλέξανδρος Σβώλος στη διάρκεια της Κατοχής διετέλεσε πρόεδρος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) και ΕΑΜικός υπουργός της Κυβέρνησης της Απελευθέρωσης εθνικής ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Μετά την απελευθέρωση υπήρξε βουλευτής και πρόεδρος των κομμάτων «Σοσιαλιστικό Κόμμα – Ενωσις Λαϊκής Δημοκρατίας» (ΣΚΕΛΔ) και «Δημοκρατικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού» (ΔΚΕΛ).
Τα σχολιαζόμενα εδώ με αναφορές στο σήμερα αποσπάσματα κοινοβουλευτικών ομιλιών πάρθηκαν από την ενότητα Δ του τόμου «Ο Αλέξανδρος Σβώλος ως προσωπικότητα του δημόσιου βίου», κεφάλαιο 4 «Η κοινοβουλευτική παρουσία του Αλέξανδρου Σβώλου – ανιχνεύοντας τις αγορεύσεις του στη Βουλή (1950 – 1951)», Θαλής Μέλφος, σελ. 282 - 296.
Για το Κράτος Δικαίου:
«Το Κράτος Δικαίου είναι κατ’ εξοχήν το Κράτος που ανάγει εις τας σχέσεις του προς τους πολίτας εις κυρίαρχον το Δίκαιον και τας εγγυήσεις υπέρ του ατόμου και μάλιστα όχι μόνον απέναντι της εκτελεστικής εξουσίας αλλά και απέναντι της νομοθετικής, δια να εξασφαλίσει όσον ημπορεί περισσοτέρας εγγυήσεις υπέρ των ατόμων. Εάν δεν είμεθα εις θέσιν να το κάμωμεν αυτό, το Κράτος Δικαίου μένει κενός λόγος».
Οπως ακριβώς σήμερα, κενός λόγος με αποκλειστική ευθύνη όσων εγκαθιστούν αστυνομικές περιπόλους στα Πανεπιστήμια και νομοθετούν κατ’ εξακολούθηση τον περιορισμό και την κατάργηση δικαιωμάτων.
Για το δημοκρατικό πολίτευμα, το κοινοβουλευτικό σύστημα και το εκλογικό σύστημα:
«Νομίζω ότι η πληρότης και η γνησιότης της λειτουργίας της Δημοκρατίας εξυπηρετείται καλύτερα διά κυβερνήσεων συμμαχικών παρά ομοιογενών, διότι αι ομοιογενείς κυβερνήσεις αποβαίνουν πολλάκις τυραννικαί. Δι’ αυτό η προτίμησίς μου προς τας συμμαχικάς κυβερνήσεις έχει και το ηθικόν τούτο έρεισμα. [...] Το νομοσχέδιον [καθιέρωσης του συστήματος της ενισχυμένης αναλογικής] με τον τρόπον υπολογισμού των ψήφων αναιρεί βασικωτάτας αρχάς του πολιτεύματος. Καταστρέφει πρώτον την αρχήν της ισότητος, η οποία είναι η βάσις της καθολικής ψήφου. Διότι, μετά την πρώτην κατανομήν, η ψήφος διατίθεται όχι από τον εκλογέα, αλλά από τον νομοθέτη. Και ορθώς διά τούτο το νομοσχέδιον εχαρακτηρίσθη ως νόθον και ληστρικόν...... Διότι δημιουργεί τεχνητάς και κλοπιμαίας πλειοψηφίας».
Οπως ακριβώς σήμερα, όταν οι «ομοιογενείς» ολιγόνοες τυραννίσκοι κυβερνώντες καταργούν την απλή αναλογική για όλες τις εκλογικές διαδικασίες.
Για τα δημόσια νοσηλευτικά ιδρύματα:
«Πρέπει να γνωρίζωμεν ότι η υγεία του λαού δεν κρίνεται με κομματικά και πολιτικά κριτήρια. Είναι εντροπή να είναι εξηρτημένοι (οι διοικούντες αυτά) από την πολιτικήν επέμβασιν. Ας μετάσχουν λοιπόν εις τα Διοικητικά Συμβούλια άνθρωποι πραγματικοί, οι οποίοι έχουν ζώσαν επαφήν με την κοινωνίαν».
Οχι όπως σήμερα, όπου κομματάρχες ελεεινής μορφής διοικούν τα δημόσια νοσοκομεία και σχεδιάζουν ξεδιάντροπα παραβιάσεις της εμβολιαστικής τάξης προτεραιότητας.
Για τον δημοκρατικό σοσιαλισμό, τις διεθνείς σχέσεις και την Αριστερά:
«Διαρθρωτικές μεταβολές της οργανώσεως της οικονομίας, σχέδιον, έλεγχος του οργανωμένου κράτους, σοσιαλιστικαί λύσεις, ιδού η κλεις της πραγματικής βεβαιώσεως της οικονομίας. Ανασυγκρότησις υπέρ του λαού, όχι υπέρ της οικονομικής ολιγαρχίας».
«Ο σοσιαλισμός δεν μισεί τους λαούς, αλλ’ απεχθάνεται την βίαν και την ένοπλον επίθεσιν, απεχθάνεται την δυναμικήν αναμέτρησιν διά την ρύθμισιν των διεθνών σχέσεων, και διά να μην είναι κενή λέξις η ειρήνη, πρέπει να στηρίζεται εις την δημοκρατίαν, να προλαμβάνει την εξαθλίωσιν των ασθενεστέρων τάξεων και να προλαμβαίνει εγκαίρως την ανάφλεξιν».
«Διεμαρτυρήθηκαν οι συνάδελφοι, διότι διαιρούμεν την Βουλήν εις αριστεράν και δεξιάν, παρεμβάλλοντες αυτό που λέγεται κέντρον και που αποτελεί την κυβέρνησιν. Η διαίρεσις είναι μοιραία και αναπόφευκτος εις όλα τα μέρη του κόσμου, όπου δεν υπάρχει μονοκομματικόν κράτος και όπου εκδηλώνονται κοινωνικά ρεύματα, κοινωνικές ιδέες και τα υπό όλα αυτά κοινωνικά συμφέροντα».
Σκέψεις και λόγοι που μας επιτρέπουν σήμερα να συντηρούμε οράματα, κάτω από αντίξοες συνθήκες.
* ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου
