"Κανείς δεν είπε ότι δεν θέλουμε να κάνουμε έναν ειλικρινή διάλογο. Aπλά, κατά πρώτον, δεν θέλουμε να πέσουμε πάλι θύματα της κυβέρνησης σε επικοινωνιακά παιχνίδια και, δεύτερον, μήπως θα ήταν καλύτερα να μιλήσουμε με την τρόικα;" αναρωτήθηκε ο αγρότης Γιώργος Κισσαμιτάκης κατά τη διάρκεια αντιπαράθεσης με τον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Νίκο Παπαδόπουλο στον τηλεοπτικό σταθμό Μega. Η φράση αυτή, που ειπώθηκε περίπου 10 μέρες πριν από τη συνάντηση αντιπροσωπείας των αγροτών με τον πρωθυπουργό, έχει τη σημασία της, ανεξάρτητα από την πραγματοποίηση της συνάντησης και τα αποτελέσματα που αυτή επέφερε.
Η φράση αυτή έχει τη σημασία της ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτηση του συγκεκριμένου αγρότη, αλλά και από τη συγκεκριμένη συγκυρία κατά την οποία εκτυλίσσεται η αντιπαράθεση των αγροτών με την κυβέρνηση για το ζήτημα του ασφαλιστικού. Η σημασία της φράσης, προφανώς, δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη κυβέρνηση και τα κόμματα που τη στηρίζουν, αλλά το σύνολο του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Αυτό που χρειάζεται να εξεταστεί, λοιπόν, δεν έχει να κάνει ούτε με την πολιτική τοποθέτηση του Γ. Κισσαμιτάκη, ούτε με τα αιτήματα του αγροτικού κόσμου, ούτε και με τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος. Έχει να κάνει με τη γενικότερη κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το θεσμικό οικοδόμημα της χώρας τα τελευταία έξι χρόνια, με την υπαγωγή της στον μηχανισμό «στήριξης» της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ, δηλαδή στο καθεστώς των Μνημονίων.
Σύμφωνα με την έννοια της ορθολογικής κυριαρχίας του Μαξ Βέμπερ*, το βασικό γνώρισμα των σύγχρονων δυτικών δημοκρατικών κρατών είναι η κυριαρχία του νόμου, η οποία στηρίζεται στην εξουσία ενός απρόσωπου και αφηρημένου δικαίου. Από αυτό προκύπτει πως ο νόμος και οι θεσμοί είναι υπεράνω προσώπων και, κατ' επέκταση, παράγεται ένα είδος έλλογης νομικό - γραφειοκρατικής εξουσίας. Η γραφειοκρατική διοίκηση του κράτους είναι η δικαιότερη και αποτελεσματικότερη, επισημαίνει ο Βέμπερ, αφού η εξουσία θεμελιώνεται στην αρμοδιότητα και όχι στο έθιμο ή στη δύναμη.
Ωστόσο, ιδίως τα τελευταία χρόνια, με την υπαγωγή της χώρας στο ιδιότυπο καθεστώς της τρόικας, που πλέον αντικαταστάθηκε από το κουαρτέτο, η παραπάνω συνθήκη έχει δεχτεί συντριπτικά χτυπήματα. Το προβληματικό στοιχείο λοιπόν δεν έχει να κάνει με τον αγρότη ή τους αγρότες που επιθυμούσαν ή επιθυμούν να έρθουν σε διάλογο με την κυβέρνηση. Είναι πως το κύρος του θεσμού, λόγω της υπαγωγής στον μηχανισμό «στήριξης», έχει φθαρεί. Το πλήγμα αυτό κλονίζει όχι μόνο την αξιοπιστία του ελληνικού πολιτικού συστήματος εν συνόλω, αλλά πλήττει ευθέως το μοντέλο της δημοκρατικής εκπροσώπησης. Για ποιο λόγο οι πολίτες να εμπιστευθούν μια οποιαδήποτε εκλεγμένη κυβέρνηση όταν γνωρίζουν πως μια σειρά κομβικών αποφάσεων εξαρτώνται από την έγκριση του κουαρτέτου, το οποίο μάλιστα δεν εκλέγεται από κάποιο σώμα;
Υπό «κανονικές συνθήκες», η συγκεκριμένη θεσμική δυσλειτουργία θα όφειλε να απασχολεί το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων που δρουν στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό. Ωστόσο, το πρόταγμα του νεοφιλελευθερισμού δεν αφήνει περιθώρια για τέτοιες «πολυτέλειες». Ο περίφημος «κεντρώος» χώρος, ανεξάρτητα από το αν φέρει το πρόθεμα «δεξιός» ή αριστερός», δεν σταμάτησε ποτέ να υμνεί την τρόικα για τις «μεταρρυθμίσεις» που επέβαλε. Επιπλέον, το τελευταίο διάστημα, παρατηρείται ένας ιδιότυπος διαγκωνισμός των «κεντρώων» για τον σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης με το επιχείρημα ότι «είναι προτιμότερη από τους ξένους». Ανεξάρτητα από τα πολιτικά κίνητρα και επιδιώξεις που υπάρχουν πίσω από τις διατυπώσεις αυτές, το πλήγμα στο κύρος των θεσμών και στην ικανότητά τους να επιλύουν τα κοινωνικά ζητήματα, είναι βαρύτατο.
* Μαξ Βέμπερ, Οικονομία και Κοινωνία, 5ος τόμος, εκδ. Σάββαλας.
