Αναμφίβολα η χώρα, η Ευρώπη και ο κόσμος όλος βρίσκεται μέσα στην δίνη μιας άνευ προηγουμένου υγειονομικής κρίσης. Τουλάχιστον, μετά το τέλος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου η ανθρωπότητα, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν γνώρισε μια ανθρωπιστική κρίση., τέτοιου μεγέθους. Πολλά μέτρα παίρνονται, άλλα σωστά, άλλα σε λάθος κατεύθυνση και ακόμα, ίσως περισσότερα, να χρειάζεται να παρθούν. Πολλά έχουν δημοσιευθεί και, βέβαια, πολλά πρέπει να γραφτούν στο εγγύς μέλλον.
Από τα λιγότερο γνωστά θέματα των ημερών είναι οι επιπτώσεις της πανδημίας στην περιβαλλοντική κατάσταση, ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γέμισαν με την παραγωγή ειδήσεων με εντυπωσιακές εικόνες και καθαρά νερά από δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Μπορεί οι φωτογραφίες με τα δελφίνια στα κανάλια της Βενετίας να είναι προϊόντα παραπληροφόρησης, η τα καθαρά νερά να οφείλονται στην εξαφάνιση των τουριστικών δραστηριοτήτων και των κρουαζιεροπλοίων από την περιοχή, αλλά η πραγματικότητα είναι μία. Η επιβολή δραστικών μέτρων περιορισμού των οικονομικών δραστηριοτήτων (lockdown) και της απαγόρευσης της κυκλοφορίας είχαν σημαντικές επιπτώσεις στην βελτίωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε πολλές περιοχές του κόσμου. Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία, Ιταλία, ΗΠΑ, για παράδειγμα, αναφέρουν μειώσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων, ακόμα και σε επίπεδα της τάξης του 50%.
Η επιβεβαίωση ήρθε άμεσα … από το διάστημα. Δορυφορικές φωτογραφίες και χάρτες της NASA και των ευρωπαϊκών δορυφόρων επιβεβαίωσαν την μεγάλη υποχώρηση των επιπέδων ρύπανσης στις βιομηχανικές περιοχές της Κίνας και της Βόρεια Ιταλίας. Η ΕΕΑ (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος) με μετρήσεις που έγιναν επιβεβαιώνει ότι τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης έχουν μειωθεί, σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, σε σημαντικό επίπεδο. Ρώμη, Μαδρίτη, Λισσαβώνα, Λονδίνο, αλλά και Μιλάνο και Βαρκελώνη, γνώρισαν εποχές με πολύ καθαρότερη ατμόσφαιρα. Η Αθήνα, σύμφωνα με την ανακοίνωση της αρμόδιας διεύθυνσης του ΥΠΕΝ, παρουσιάζει την ίδια κατάσταση. Οι μετρήσεις των σταθμών της Αθήνας εμφάνισαν μείωση των επιπέδων ρύπων τις πρώτες μέρες εφαρμογής των μέτρων. Με την ένταση των μέτρων τα επίπεδα NOx παρουσίασαν μείωση κατά 48,5% ενώ των αιωρούμενων σωματιδίων ΡΜ10 κατά 48,8%, πάντοτε σε σύγκριση με τα επίπεδα της αντίστοιχης εποχής του 2019. Δυστυχώς, τα καλά νέα της μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν φαίνεται να κρατούν για πολύ. Η διστακτική επανεκκίνηση της κινεζικής οικονομίας, σε περιορισμένη γεωγραφική ενότητα, αμέσως, έδειξε αύξηση των ρύπων, βέβαια, σε χαμηλά επίπεδα της τάξης του 3%. Τι θα συμβεί άραγε όταν εκπνεύσουν τα μέτρα περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας, ή όταν επανέλθει η κυκλοφορία εκατομμυρίων αυτοκινήτων στις μεγαλουπόλεις;
Είναι κατανοητό πια σε όλους μας, ότι η εποχή μετά την πανδημία θα είναι μια τελείως διαφορετική εποχή. Για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε, προφανώς, χρειάζονται γενναίες πρωτοβουλίες και βασική αλλαγή όλων των καταναλωτικών μοντέλων. Η μετάβαση σε μια νέα εποχή πρέπει να γίνει απαλλαγμένη από τις ιδεοληψίες του παρελθόντος και να βασίζεται στα νέα επιστημονικά δεδομένα. Για παράδειγμα η απελευθέρωση της πετρελαιοκίνησης, πρέπει να αναθεωρηθεί, μετά και την αποκάλυψη του σκανδάλου εκπομπών της Volkswagen Για παράδειγμα η θέση για «καθολική ηλεκτροκίνηση οχημάτων» δεν προσφέρει οριστική διέξοδο στο πρόβλημα. Πέραν των γνωστών προβλημάτων κατασπατάλησης ζωτικών πόρων για την αντικατάσταση του τεράστιου στόλου των οχημάτων, την ανάγκη δημιουργίας νέων κατάλληλων υποδομών ή την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, η ηλεκτροκίνηση (οχημάτων) δεν μπορεί να μειώσει τις εκπομπές μικροσωματιδίων, που προέρχονται από την τριβή των φρένων, ή από την φθορά και την γήρανση των ελαστικών.
Ομοίως, για την αντιμετώπιση των κινδύνων από την ατμοσφαιρική ρύπανση πρέπει να καταρτιστεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα εφαρμοστέων πολιτικών. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, μεταξύ των άλλων, αναφέρονται: αναθεώρηση του καθεστώτος πράσινου δακτυλίου, αποτροπή της χρήσης ανεξέλεγκτης βιομάζας σαν οικιακό καύσιμο, ανάπτυξη δικτύων μέσων μαζικής μεταφοράς, ιδιαίτερα σταθερής τροχιάς, ανάπτυξη και προστασία αλσών και περιαστικού πράσινου, αποτροπή λαθροϋλοτόμησης, πύκνωση του δικτύου σταθμών ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κλπ.Μιλάμε λοιπόν για ένα άλλο Μοντέλο Ανάπτυξης και Υποδομών. Ένα Μοντέλο ενίσχυσης δημόσιων συγκοινωνιών, στην υπηρεσία του Πολίτη.
