Κύριος λόγος για τις φωτιές στον Αμαζόνιο είναι η αποδάσωση, λέει στην «Εποχή» ο Κάρλος Νόμπρε, ένας από τους κορυφαίους κλιματολογικούς εμπειρογνώμονες στον κόσμο, επικεφαλής του Ινστιτούτου Ερευνών για την Κλιματική Αλλαγή στο πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο. Παράλληλα, αναφερόμενος στην ανάγκη υπεράσπισης του Αμαζονίου, που στην πραγματικότητα είναι μια έκκληση για να σώσουμε το κοινό μας σπίτι και συμβολίζει την υπεράσπιση όλων των τελευταίων συνόρων της ζωής, δηλαδή τα όρια των οικοσυστημάτων, των εδαφών και των ζωντανών οργανισμών, αναφέρεται σε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης στην περιοχή, και επισημαίνει την ανάγκη αυστηρότητας από τις αρμόδιες αρχές για τα περιβαλλοντικά εγκλήματα.
Τη συνέντευξη πήρε ο Δημήτρης Γκιβίσης
Ποιες είναι οι αιτίες που οδήγησαν σε αυτές τις τεράστιες πυρκαγιές στον Αμαζόνιο;
Ο κύριος λόγος είναι η αποδάσωση. Διαφορετικά από ότι συμβαίνει συνήθως στα δάση μεσαίου και μεγάλου γεωγραφικού πλάτους, οι περισσότερες από τις φωτιές που παρατηρούνται στον Αμαζόνιο δεν είναι πυρκαγιές, αλλά φωτιές δέντρων που έχουν τεμαχιστεί για να καθαριστεί η περιοχή προκειμένου να βοσκήσουν τη γη τα ζώα, και για καλλιέργειες. Επίσης, η τροπική γεωργία χρησιμοποιεί τις φωτιές για να αναζωογονήσει τα υποβαθμισμένα βοσκοτόπια και τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Οι περισσότερες από τις πυρκαγιές που είναι μακράς διάρκειας είναι εκείνες που καίνε τα κομμένα δέντρα. Η αποψίλωση των δασών έγινε πριν από δύο μήνες, και η κομμένη βιομάζα έμεινε να στεγνώσει για αυτό το διάστημα πριν από τη φωτιά. Η εποχή της καύσης εκτείνεται στη νότια και τη νοτιοδυτική Αμαζονία μέχρι το τέλος της ξηρασίας, συνήθως στο δεύτερο μισό του Οκτωβρίου.
Αυξάνεται η ευπάθεια του Αμαζονίου
Ποιες είναι οι ευθύνες της βραζιλιάνικης κυβέρνησης για αυτήν την καταστροφή;
Η φωτιά χρησιμοποιείται συνήθως από τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους στην Βραζιλία και σε όλες τις τροπικές περιοχές. Η σημερινή κυβέρνηση έχει έναν πολιτικό λόγο που ενθαρρύνει την επέκταση των γεωργικών συνόρων στο δάσος, και αυτά τα μοντέλα γεωργικής ανάπτυξης. Ο Μπολσονάρο λέει συνεχώς ότι η γεωργία είναι ένας ισχυρός οικονομικός τομέας για την Βραζιλία. Αυτό είναι ένα ανοιχτό μήνυμα ότι πρέπει να μεταφερθούν τα γεωργικά σύνορα επειδή φέρνουν πρόοδο και εισόδημα, κάτι που δεν είναι απαραίτητα αλήθεια. Οι δηλώσεις του στέλνουν ένα μήνυμα στους αγρότες και τους κτηνοτρόφους: ας καθαρίσουμε περισσότερα εδάφη, ας κόψουμε τα δάση, ας βάλουμε φωτιά, κανείς δεν θα μας πειράξει. Αυτό έχει προκαλέσει φέτος μια κορύφωση στην αποδάσωση, και στις φωτιές, που είναι η υψηλότερη σε μια δεκαετία. Οι ΜΚΟ, αντίθετα, έχουν πραγματοποιήσει εδώ και χρόνια εκστρατείες για την πρόληψη των πυρκαγιών στον Αμαζόνιο. Δεν είναι λογικό να τις κατηγορεί ο Μπλσονάρο ότι βάζουν φωτιές. Είναι ένα τεράστιο ψέμα αυτό που είπε.
Ποιες θεωρείς ότι θα είναι οι σημαντικότερες επιπτώσεις των πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή;
Πολύ βραχυπρόθεσμα, οι πυρκαγιές μεγάλου αριθμού τεμαχισμένων δέντρων δημιουργούν μια πολύ μεγάλη ποσότητα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που ταξιδεύει νότια μέχρι τα 3.000 χιλιόμετρα, φτάνοντας στην υποτροπική Νότια Αμερική και επηρεάζοντας άσχημα την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι συνεχείς πυρκαγιές κάθε χρόνο αυξάνουν την συνολική ευπάθεια του Αμαζονίου στις γενικότερες αλλαγές, όπως στην εκτενέστερη αποδάσωση και την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Τι μπορεί να γίνει από εδώ και μετά για να μειωθούν οι πυρκαγιές στην Αμαζονία;
Οι πυρκαγιές που απειλούν τους αστικούς πληθυσμούς και τα χωριά πρέπει να σβηστούν. Ωστόσο, αυτές οι πυρκαγιές είναι πολύ διαφορετικές από τις ανεξέλεγκτες πυρκαγιές στα ξηρά δάση μεσαίου γεωγραφικού πλάτους, όπως στην Πορτογαλία ή στην Ελλάδα. Πρέπει να επισημάνω ότι η σύγχρονη γεωργία δεν χρησιμοποιεί φωτιά καθόλου. Δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε φωτιά για να καθαρίσετε τη βοσκή ή την καλλιεργήσιμη γη μετά την συγκομιδή. Υπάρχει μια εκπαιδευτική προσέγγιση πάνω σε αυτό το θέμα, η οποία διαρκεί πολλά χρόνια. Όμως αυτό που είναι πολύ πιο επείγον τώρα είναι να επιτεθούμε στους εγκληματίες που βάζουν τις πυρκαγιές στα δάση που έχουν υλοτομηθεί, προκειμένου να αποφευχθεί η εκδήλωση νέων πυρκαγιών μέχρι το τέλος της εποχής καύσης τον Οκτώβριο. Μέχρι πριν λίγα χρόνια τα ποσοστά αποδάσωσης μειώθηκαν επειδή υπήρχαν περισσότερα μέτρα ελέγχου. Υπήρξαν εκστρατείες κατά της παράνομης αποψίλωσης και κατά της φωτιάς, και πολλοί ένοχοι αυτών των περιβαλλοντικών εγκλημάτων συνελήφθησαν. Η ύπαρξη αυστηρότητας εναντίον των εγκληματιών από τους αρμόδιους φορείς επιβολής του νόμου είναι πιο σημαντική από το έργο των πυροσβεστών που καταπολεμούν τις υπάρχουσες πυρκαγιές. Οι περισσότερες θα σβήσουν μόνες τους μετά την καύση της βιομάζας.
Η Βραζιλία μετατρέπεται σε περιβαλλοντικό απόβλητο
Σε αυτήν την εποχή των τεράστιων προκλήσεων, έχεις μιλήσει για την ανάγκη να υπάρξει ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης στον Αμαζόνιο. Να πούμε περισσότερα για αυτό;
Η μεγαλύτερη αξία του δάσους του Αμαζονίου είναι κρυμμένη στην πλούσια βιοποικιλότητα του. Η αξιοποίηση των βιολογικών περιουσιακών στοιχείων του Αμαζονίου με τις σύγχρονες τεχνολογίες, μπορεί να δημιουργήσει μία βιοοικονομία πολύ ισχυρότερη από την υπάρχουσα, η οποία θα βασίζεται στην αντικατάσταση του δάσους με ζώα και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, όλα με χαμηλή γεωργική παραγωγικότητα. Μαζί με πολλούς ερευνητές αναπτύσσουμε ένα έργο που ονομάζεται «Αμαζονία 4.0», το οποίο πηγαίνει προς αυτήν την κατεύθυνση.
Η πολιτική του Μπολσονάρο εναντίον του περιβάλλοντος προκάλεσε μεγάλες διαφωνίες με διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα τη Γερμανία και τη Γαλλία, στην συνάντηση κορυφής των G20 που έγινε τον Ιούνιο στην Ιαπωνία. Παράλληλα, η καταστροφή στον Αμαζόνιο, καθώς και το θέμα της διεθνούς βοήθειας, αποτέλεσαν σημεία αντιπαράθεσης και στην σύνοδο κορυφής των G7 πριν από λίγες μέρες. Εσύ πώς αποτιμάς την πολιτική του βραζιλιάνου προέδρου στο συγκεκριμένο ζήτημα;
Οι ηγέτες των G7 προσέφεραν υποστήριξη στην Βραζιλία για την καταπολέμηση των πυρκαγιών, και η βραζιλιάνικη κυβέρνηση την αρνήθηκε. Αυτό δεν είναι κατανοητό, δεδομένης της οικονομικής ύφεσης που διέρχεται η χώρα μας, και οποιαδήποτε βοήθεια για την άμβλυνση της περιβαλλοντικής κρίσης έπρεπε να γίνει δεκτή. Ο Μπολσονάρο έθεσε τα ζητήματα κυριαρχίας, αλλά αυτή η βοήθεια δεν επηρεάζει την κυριαρχία της Βραζιλίας. (σημ: η συνέντευξη έγινε την Τρίτη, πριν από την στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών που έκανε ο Μπολσονάρο δεχόμενος τελικά την οικονομική βοήθεια με τον όρο να έχει η Βραζιλία την ευθύνη για τη διαχείρισή της). Η κυβέρνησή του μετατρέπει τη Βραζιλία σε περιβαλλοντικό απόβλητο, κάτι που είναι τρομερό, απεμπολώντας την ηγετική θέση που είχε κατακτήσει η χώρα τα προηγούμενα χρόνια, προσπαθώντας να συμβιβάσει την προστασία του περιβάλλοντος με την ανάπτυξη.
* Ο Κάρλος Νόμπρε είναι μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της Βραζιλίας, συντονιστής του βραζιλιάνικου Ερευνητικού Δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή (Rede Clima), διευθυντής στο Εθνικό Κέντρο Προειδοποίησης και Παρακολούθησης Φυσικών Καταστροφών (Cemaden), και Επιστημονικός Σύμβουλος του ΟΗΕ για την Παγκόσμια Βιωσιμότητα. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στην τροπική μετεωρολογία, στο μοντέλο του κλίματος, στις παγκόσμιες περιβαλλοντικές αλλαγές, και στις αλληλεπιδράσεις βιόσφαιρας – ατμόσφαιρας στην Αμαζονία.
