“Τη δεκαετία του ’60 ήταν σέξυ να είσαι αριστερός, σήμερα πια δεν είναι” είπε με το γνωστό του χαμόγελο ο Κεν Λόουτς, μιλώντας με τον Κίλιαν Μέρφυ σε εκπομπή του BBC. Αλλά ο Κεν Λόοουτς επιμένει να είναι αριστερός, με την Τέχνη του και τη ζωή του σε απόλυτη αρμονία, μέσα στις δεκαετίες, αδιαφορώντας αν “σέξυ” τώρα είναι να σερφάρει ο καλλιτέχνης στο κύμα του νεοφιλελευθερισμού.

Καταφέρνει να κάνει συνέχεια ταινίες συνεπείς με την ιδεολογία του, να υπερασπίζεται τα δικαιώματα αυτών που πετάει στο περιθώριο η άρχουσα τάξη διαχρονικά. Και δεν το κατάφερε εύκολα να έχει σήμερα δύο Χρυσούς Φοίνικες με δύο ακραιφνώς πολιτικές ταινίες, καταγγελτικές και άκρως ενοχλητικές για το κατεστημένο της χώρας του. Αλλά με κόστος. Με μεγάλο κόστος, οικονομικό και προσωπικό. Με μια διαδρομή ανηφορική και δύσβατη, όπου έφτασε στο σημείο να τα παρατήσει στη δεκαετία του ’70 και κατόρθωσε να κρατηθεί στη δουλειά γυρίζοντας αποτυχημένα διαφημιστικά, όπως είπε πάλι γελώντας, στην ίδια συνέντευξη.

Ο Κίλιαν Μέρφυ, πρωταγωνιστής του “Ανέμου που φυσάει το κριθάρι” της δεύτερης ταινίας του Λόουτς για την “τελευταία αποικία της Ευρώπης”, την Ιρλανδία και της πρώτης του που πήρε Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες (2006) χειροκρότησε μαζί με σύσσωμο το κοινό του μεγάλου αμφιθεάτρου, όταν ο Λόουτς είπε “πρέπει ν’ αντισταθούμε!”.

Η ερώτηση του Κίλιαν ήταν πώς βλέπει την νέα κατάσταση στη Βρετανία με τους Συντηρητικούς ξανά στην εξουσία μετά από πολλά χρόνια. (Η συνέντευξη αυτή δόθηκε το 2015 και μεταδόθηκε αργά το βράδυ της Πρωτομαγιάς από την ΕΡΤ2). Και η απάντηση του Λόουτς ήταν ότι θα υπάρξουν καταστροφικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα και πρέπει ν’ αντισταθούμε. Το δήλωσε αυτό και καταχειροκροτήθηκε μέσα στη Δημόσια Τηλεόραση, στο κρατικό κανάλι, το ελεγχόμενο όλο και περισσότερο από την κυβέρνηση, όπως επίσης κατήγγειλε σε άλλο σημείο της συζήτησης αυτής.

Η ουσιαστική όμως απάντησή του ήταν άλλη, ήταν έμπρακτη και είναι η επιτομή της ταύτισης υψηλής Τέχνης και αριστερής, ανθρωπιστικής ιδεολογίας.

Ο Κεν Λόουτς έχοντας ολοκληρώσει το 2014. με το Jimmy’s Hall την τριλογία του για την Ιρλανδία, είχε δηλώσει ότι αποσύρεται από το σινεμά. Ηταν ήδη 78 ετών. Στη συζήτηση στην οποία αναφέρομαι, ο Κίλιαν Μέρφυ τον ρώτησε αν η απόφασή του είναι οριστική. Απαντησε με ένα ακόμα χαμόγελο κι ένα αόριστο “θα δούμε”. Την επόμενη χρονιά (2016) θα κέρδιζε τον δεύτερο Χρυσό του Φοίνικα με το συγκλονιστικό I, Daniel Blake, μια μετωπική καταγγελία της απανθρωπιάς του νεοφιλελευθερισμού, όπως τον εφαρμόζουν στην πατρίδα του τα golden boys που πήραν τη σκυτάλη από τη Θάτσερ.

Οι Συντηρητικοί λοιπόν ξανάφεραν στην ενεργό δράση τον σπουδαίο σκηνοθέτη που δεν μπορεί να σωπάσει, ούτε να καθίσει στις δάφνες του, ούτε να κάνει ταινίες ομφαλοσκόπησης. Ετσι πρόσφατα μας χάρισε το εξαιρετικό “Sorry we missed you” που είναι μία ακόμα ταινία για τα πάθη της εργατικής τάξης μέσα στην προκρούστεια κλίνη του νεοφιλευθερισμού, όπου εργασιακά δικαιώματα και σχέσεις εργασίας διαλύονται, διαλύοντας μαζί και τον κοινωνικό ιστό.

Από την δεκαετία του ’60, τότε που ήταν “σέξυ” να είσαι αριστερός μέχρι σήμερα είναι δεκάδες οι ταινίες και τα ντοκυμανταίρ του Λόουτς που αναφέρονται στα πάθη, στις αγωνίες, στην απόγνωση, στο χιούμορ, στη φιλία, στην ανθρωπιά της εργατικής τάξης. Και όσο κι αν τις αγαπήσαμε στην υπόλοιπη Ευρώπη σας διαβεβαιώ ότι στη Βρετανία δεν ήταν τόσο δημοφιλής- η εργατική τάξη, οι άστεγοι, οι άνεργοι δεν πάνε σινεμά.

Το ΒΒC λογόκρινε κατά καιρούς εν μέρει ή εν συνόλω το έργο του. Από το “Cathy come home” του 1966 (τηλεταινία για μια άστεγη οικογένεια) μέχρι το ντοκυμανταίρ “Save the children” του 1971, που έδειχνε πως η “ανθρωπιστική” αυτή οργάνωση ασκούσε νεοαποικιακή πολιτική στην Αφρική. Αυτό λογοκρίθηκε εξ ολοκλήρου και προβλήθηκε για πρώτη φορά 40 χρόνια μετά, το 2011.

Ούτε με τη διανομή είχαν καλή τύχη οι ταινίες του. Το αριστούργημά του “Κες” (1969) το χλεύασαν οι μεγαλέμποροι του Χόλλυγουντ διότι τους ενοχλούσε το ιδίωμα του Γιορκσάιρ όπου γυρίστηκε, με τη συμμετοχή όπως πάντα ερασιτεχνών ηθοποιών, που αναζητά μεταξύ των κατοίκων της κάθε περιοχής όπου γυρίζει ταινία. Για την ιστορία να σημειώσω, ότι το “Κες”, η ιστορία ενός μικρού παιδιού κι ενός μικρού γερακιού, που είναι η πιο αγαπημένη μου ταινία του Λόουτς, ψηφίστηκε ως η έβδομη καλύτερη βρετανική ταινία του 20ου αιώνα.

Αλλά ούτε και με τη “δόξα” της αναγνωρισιμότητας τάχει καλά ο Κεν Λόουτς. Κατ’ αρχήν πιστεύει στην συλλογικότητα, στη δύναμη και τη διάρκεια της ομάδας και δίνει τα εύσημα στους συνεργάτες του: “Ο βασιλιάς είναι ο σεναριογράφος” λέει. “Αυτός ξεκινάει από το μηδέν, από το λευκό χαρτί”.

Ανεβαίναμε τις σκάλες του Prince Charles cinema στο Λονδίνο, όπου τον συνάντησα για μια βιαστική συνέντευξη το 2002, μετά την προβολή στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού φόρουμ της ταινίας του “Bread and Roses” και κανείς δεν του έδινε σημασία- τον ρώτησα, χαμογέλασε: “Μα δεν με ξέρουν στην Αγγλία…ξέρεις πού είναι η καλύτερη αγορά για τις ταινίες μου; Στην Ιαπωνία και τη Γαλλία!”. Αφησα τελευταία αυτή την προσωπική εντύπωση. Της απίστευτης γλυκύτητας και σεμνότητας. Μου γνώρισε τη Λέσλυ τη γυναίκα του, αντίστοιχης γλυκύτητας και τον Πωλ Λάβερτυ τον σχεδόν μόνιμο συνεργάτη του, τον σεναριογράφο και φίλο του. Εφευγαν το πρωί για την Ιρλανδία για location, ετοιμάζοντας το “Ο Ανεμος φυσάει το κριθάρι”. Είχαν συμμετάσχει όλοι μαζί στις μεγάλες διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Ιράκ. “Blair- Bush shame on you!” Έγραφαν τα πλακάτ στο στήθος τους. Μιλήσαμε στο τηλέφωνο όταν επέστρεψε και είχε ήδη επανεκλεγεί ο Μπους. Ηταν λυπημένος και εξοργισμένος. Αλλά το “πρέπει ν’ αντισταθούμε!” σταθερό.

Προσπάθησα να πω μια ιστορία όχι για τον Λόουτς που υπεραγαπώ- θα χρειάζονταν τόμοι ολόκληροι για το έργο του- αλλά για τη σημασία της Τέχνης ενάντια στη εξουσία και τη στάση του καλλιτέχνη ακόμα και στους πιο ζοφερούς καιρούς, σαν αυτούς που ζούμε τώρα. Το παράδειγμα του Κεν Λοόυτς αποδεικνύει ότι μπορείς να κάνεις “υψηλή Τέχνη” και να είναι και πολιτική και να είσαι κι εσύ ως πρόσωπο στρατευμένος. Αποδεικνύει επίσης ότι η ηλικία δεν παίζει κανένα ρόλο, αν η ψυχή πάλλεται σε ρυθμούς επανάστασης. Θέλει ταλέντο, αλλά σίγουρα θέλει και cojones!

Και πάσα μη ομοιότητα με πρόσωπα και πράγματα της δικής μας επικαιρότητας, δεν είναι καθόλου συμπτωματική.