O κόσμος της τέχνης θρηνεί. Την Πέμπτη 24 Μαρτίου πέθανε ο ποδοσφαιριστής Γιόχαν Κρόιφ. Στα 68. Από καρκίνο. Το τηλεγραφικό ύφος αφορά στην διαχρονική αντίδραση όσων βίωσαν στιγμές που ξεπερνούν τα στενά όρια του κόσμου που εκπροσωπούσε. Ο Ολλανδός δεν ήταν απλά ένας ποδοσφαιριστής.
Ήταν η ενσάρκωση της Δημιουργίας που περνά και δεν χάνεται. Δεν ήταν η εικόνα που έμενε, όταν η έμπνευση χανόταν. Ήταν μόνιμη πηγή θαυμάτων και φυσικών στιγμών. Όχι μόνο αθλητικών, ποδοσφαιρικών. Οι στιγμές που παρουσίαζε στον αγωνιστικό χώρο δεν ήταν πρώτα απ” όλα αποτέλεσμα ορθολογισμού, τακτικής, συστημάτων, προπόνησης. Ήταν το ένστικτο και η εφευρετικότητα, η επιδίωξη για το μοναδικό, για το επικίνδυνα γοητευτικό, για το προσωπικό, γι” αυτό που δεν αντιγράφεται και μόνο σε άλλον έναν τόπο μπορούμε να δούμε: Στη φύση. Εκεί, το ανέλεγκτο ορίζει το κάλλος και την άγρια ομορφιά των όσων γεννιούνται. Κάθε ένας που καθρεφτίζει αυτή την εκφραστική δύναμη είναι καλλιτέχνης. Και ο Γιόχαν ήταν και είναι.
Ναι, σε χρόνο ενεστώτα θα μιλάμε και θα γράφουμε για τον Κρόιφ, όπως και για κάθε αρτίστα. Όχι επειδή πρέπει να γίνουμε αβάσταχτα κοινότοποι και υποκριτικά θαυμαστές, αλλά γιατί το καλλιτεχνικό προϊόν επιβάλλεται. Πώς; Με τα μικρά πυροτεχνήματα που όμως ταξιδεύουν στον χρόνο και δεν σβήνουν. Η ιδιαιτερότητα τους είναι ότι δεν είναι αποκομμένα από το σύνολο. Είναι η κορύφωση των εκρήξεων.
Η περίπτωση του “Ιπτάμενου Ολλανδού”, είναι το Big Bang της μπάλας. Η “στρογγυλή θεά” προκαλεί κάθε ποδοσφαιριστή να τη “γεμίσει” με όνειρα, λάμψη, δέος. Ο Κρόιφ το έκανε με την πειθαρχία που μόνο σε ποιητές συναντάς. Όταν ο T. S. Eliot γράφει τα “Τέσσερα Κουαρτέτα” το κάνει με θρησκευτική ευλάβεια και χωρίς τον παραμικρό συμβιβασμό. Προσηλωμένος στην περιγραφή του κόσμου και την αρχή της Δημιουργίας. Ο Κρόιφ όταν αποφασίζει να εκτελέσει πέναλτι με πάσα, το κάνει με πλήρη διαύγεια πνεύματος και πίστης στο ξεχωριστό της δικής του σύλληψης. Ξέρει ότι ξεπερνώντας τις γραμμές του γηπέδου και των παραδόσεων θα συμβάλλει έστω και λίγο στην αθανασία της μπάλας. Το ίδιο και όταν εκτελεί ντρίμπλα, αλλάζοντας απότομα κατεύθυνση εκθέτοντας τον αμυντικό. Η ανορθογραφία που συγχωρείται μόνο στους τολμηρούς. Σαν την Εμιλι Ντίκινσον και τις παύλες που γέμιζαν με νοήματα και μουσική τον λόγος της.
Ο Κρόιφ λοιπόν, αυτός που με απόλυτη συναίσθηση έφτιαξε το δικό του έπος. Το “Ολοκληρωτικό Ποδόσφαιρο”. Δεν το συνέθεσε μόνος του, αλλά το όραμα του Ρίνους Μίχελς το εκτόξευσε στο διάστημα και μοιάζει με τον ήλιο του Ρίτσου. Το “Ζήτω της ποδοσφαιρικής ανθρωπότητας”. Μοιάζει με το “Αξιον Εστί” του Ελύτη γιατί, παραφράζοντας τον νομπελίστα, “τη ποδοσφαιρική γλώσσα μου έδωσαν ολλανδική”. Κι αν υπάρχουν ενστάσεις για Μαραντόνα, Πελέ κ.α., δεκτές θα γίνουν όμως αυτοί ήταν ένα κομμάτι, λαμπερό, μαγικό, στο όλον του Κρόιφ. Ο Ολλανδός ζωγράφιζε με την μπάλα ακολουθώντας τις γραμμές του ταλέντου. Τις αόρατες γραμμές και νήματα που ορίζουν τα ξεχωριστά πλάσματα. Την προέκταση τους ακολουθούσε και κάλπαζε σαν αερικό που τίποτα δεν μπορεί να το σταματήσει. Κοινώς, σύνορα δεν γνώριζε και απλά έκανε θεατές τους αντιπάλους. Τα ποδοσφαιρικά του χνάρια ανεξίτηλα και σηματοδότες για τη διαιώνιση της τέχνης του. Την ατομικής παράστασης. Της performance.
Ο Κρόιφ θα μπορούσε να είναι ο Μάη του Γιάννη Τσαρούχη. Άγγελος που με την απαράμιλλη ομορφιά και τα θεϊκά φτερά διπλωμένα πάτησε για λίγο στη γη και αποφάσισε να την κάνει λίγο πιο όμορφη. Ο Κρόιφ πρόσφερε ηδονή στους απανταχού ποδοσφαιρόφιλους και τη θυσία που χρειάζονταν οι άνθρωποι όχι για να αγαπήσουν το ποδόσφαιρο, αλλά ταπεινά να το προσκυνήσουν. Πλέον, άνοιξε τα φτερά του για να παίξει μπάλα στο γήπεδο ουρανού και κόλασης.
