Ο ποταµός Καλαµάς έχει µήκος 115 χλµ. περίπου, ενώ δέχεται και τα νερά πολλών παραποτάµων, έτσι που η λεκάνη απορροής του (επιφάνεια 1.894 km2) να ταυτίζεται σχεδόν µε όλη την βορειοδυτική Ήπειρο. Πηγάζει από το λεκανοπέδιο στο Καλπάκι, του νοµού Ιωαννίνων και εκβάλει στο Ιόνιο, βόρεια της Ηγουµενίτσας.

Σήµερα ρυπαίνεται κυρίως από το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων µέσω της τάφρου της Λαψίστας που καταλήγει στην Κληµατιά (Βελτσίστα), αλλά και από φυτοφάρµακα και λιπάσµατα από τις γεωργικές καλλιέργειες κατά µήκος της κοίτης του. Τα τελευταία χρόνια η Διεύθυνση Υδάτων Ηπείρου της νέας Αποκεντρωµένης Διοίκησης Ηπείρου-Δυτικής Μακεδονίας διενεργεί µετρήσεις στον ποταµό. Τα επίπεδα των αµµωνιακών και των νιτρικών είναι σαφώς αυξηµένα και ξεπερνούν τα όρια που έχουν τεθεί για τη διαβίωση των ψαριών. Υποτίθεται πως οι εγκαταστάσεις της Βιοµηχανικής Περιοχής διοχετεύουν τα λύµατά τους επεξεργασµένα στον βιολογικό καθαρισµό της πόλης. Όµως δεν γνωρίζουµε µε σιγουριά αν τελικά έχουν υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία.

Τµήµατα του Καλαµά (περιοχή Δέλτα και Στενών) έχουν κηρυχτεί ζώνες προστασίας της φύσης και ανήκουν στο δίκτυο «Natura 2000». Στην παραλία της Σαγιάδας λειτουργεί κέντρο πληροφόρησης για τις περιοχές αυτές αλλά και για όλο τον ποταµό µε ευθύνη του υπό συγχώνευση (ελέω µνηµονίου) Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών ποταµών Καλαµά και Αχέροντα. (http://www.kalamas-acherontas.gr/). Όπως έχει αναδειχθεί από τον παραπάνω Φορέα, η παρόχθια βλάστηση εκχερσώνεται και τα φαινόµενα καταπατήσεων και αυθαίρετων σταβλικών εγκαταστάσεων είναι αρκετά ενώ σε όταν οι αγρότες προσπαθούν να επεκτείνουν τα χωράφια τους, καταστρέφουν την βλάστηση της περιοχής.

Εν τω µεταξύ, εγκρίθηκε από το ΥΠΕΚΑ Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Μελέτη για την κατασκευή υδροηλεκτρικού σταθµού ισχύος 5,7 MW στην περιοχή Αβαρίτσα, κοντά στα στενά του ποταµού και συγκεκριµένα στα όρια των Δήµων Φιλιατών και Παραµυθιάς. Φορέας Υλοποίησης του έργου θα είναι η ΔΕΗ Ανανεώσιµες – ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή ΑΕ. Επί της µελέτης γνωµοδότησε θετικά το Δηµοτικό Συµβούλιο του δήµου Σουλίου ενώ αρνητικά το Δηµοτικό Συµβούλιο του δήµου Φιλιατών.

Το ιστορικό του έργου

Για το έργο αυτό είχε υποβληθεί αρχικά στο ΥΠΑΝ, από την τότε ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΕ, αίτηµα για έκδοση Άδειας Εγκατάστασης και παράλληλα είχε υποβληθεί ο σχετικός φάκελος Προέγκρισης Χωροθέτησης. Ωστόσο, δεν κατέστη δυνατή η εξέλιξη της διαδικασίας τότε µετά από απορριπτική απόφαση από την Δ/νση ΠΕΧΩ της Περιφέρειας Ηπείρου (2003).

Η επενδύτρια εταιρεία, θεωρώντας καταχρηστική την έκδοση της απορριπτικής απόφασης, υπέβαλλε στις 23.10.2003 προσφυγή στο τριµελές Διοικητικό Πρωτοδικείο Ιωαννίνων. Μετά την παρέλευση σχεδόν 3 ετών, στις 12.12.2006 το θέµα συζητήθηκε και η απόφαση του δικαστηρίου εξεδόθη την 05.06.2007, η οποία παραπέµπει την υπόθεση στο ΣτΕ, καθώς το δικαστήριο έκρινε ότι στερείται αρµοδιότητος.

Η εταιρεία – µε στόχο τη συντοµότερη και ουσιαστικότερη διευθέτηση του θέµατος, όπως αναφέρει στην ΠΠΕ, παραιτήθηκε από προσφυγή που είχε υποβάλλει στο ΣτΕ κατά της Απορριπτικής Απόφασης και επανέρχεται µε τροποποιηµένη την αρχική προµελέτη.

Επί της νέας τροποποιηµένης/προµελέτης το τµήµα αλιείας της Ν.Α. Θεσπρωτίας, έχει γνωµοδοτήσει αρνητικά. Επιπλέον, έχει κατατεθεί σχετική διαµαρτυρία από πολίτες στην ΕΥΠΕ του ΠΕΧΩΔΕ

Τι προβλέπει το έργο

Σύµφωνα µε την ΠΠΕ, το έργο αφορά στην κατασκευή και λειτουργία υδροηλεκτρικού έργου ισχύος 5,7ΜW επί του Ποταµού Καλαµά, στους Δήµους Φιλιατών και Παραµυθιάς του Ν. Θεσπρωτίας. Το έργο χωροθετείται στην περιοχή του συνοικισµού Αβαρίτσα, πολύ κοντά στην περιοχή της Μπολιάνας και της ιστορικής Γέφυρας που υπάρχει εκεί.

Το έργο περιλαµβάνει:

- Φράγµα βαρύτητας από σκυρόδεµα ύψους 10,50 µέτρων και µήκους 150 µ. συνολικά. Στο φράγµα προβλέπεται διάταξη ελευθεροεπικοινωνίας της ιχθυοπανίδας και διάταξη άσκησης αθλητικών δραστηριοτήτων.

- Σταθµό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας

- Βελτιώσεις της υφιστάµενης οδοποιίας για την προσπέλαση στη θέση του φράγµατος

- Δίκτυο σύνδεσης µε το υφιστάµενο δίκτυο διανοµής

Μετά τη Λαϊκή Συνέλευση που πραγµατοποιήθηκε την Κυριακή 31 Μαρτίου στο Παλιοχώρι Φιλιατών µε πρωτοβουλία και προσκλήσεις που απέστειλαν πρόεδροι τοπικών Κοινοτήτων της περιοχής µε τη συµµετοχή εκπροσώπων τοπικών Αρχών, Φορέων και αγροτών εκδόθηκε σχετικό ΨΗΦΙΣΜΑ κατά της κατασκευής του έργου αυτού, συνυπογραφόµενο από τους συµµετέχοντες το οποίο και κοινοποιήθηκε αρµοδίως. Οι πρόεδροι των τοπικών κοινοτήτων Γολά, Ραβοστίβας, Παλαιοχωρίου, Δονάτου, Κοκκινιάς, Αετού, Παλαιοκκλησίου, Κυπάρισσου, Πηγαδουλίων και Βρυσέλλας, η Κίνηση Καθαρός Καλαµάς, ο σύλλογος Προστασίας Περιββάλλοντος και Αρχαιολογικών χώρων Θεσπρωτίας ζητούν δηµόσια απαντήσεις σε εύλογα ερωτήµατα όπως:

• Γιατί σε ένα ήδη επιβαρυµένο και µολυσµένο ποτάµι (εφόσον η ρύπανση δεν αντιµετωπίζεται στην πηγή της) δηµιουργώντας ταµιευτήρα (λίµνη) του στερούµε την όποια δυνατότητα αυτοκαθαρισµού και αυτοπροστασίας;

• Αν αποδεχτούµε ως µικρό ένα φράγµα ύψους 10,5m και µήκους 150m µήπως αυτό µεγαλώσει;

• 2 ή 3 υδροηλεκτρικοί σταθµοί χωρίς φράγµατα αλλά µε εκτροπή µέρους των νερών του ποταµού και πτώση τους από ύψος µε ανάλογη σχετική µελέτη δεν θα έφερναν σε ισχύ το αντίστοιχο αποτέλεσµα ;

• Η τεχνητή λίµνη 223.000 m2 που θα δηµιουργηθεί δεν θα επηρεάσει το µικροκλίµα της περιοχής;

• Είναι λογική µια τέτοια τεχνική παρέµβαση κοντά σε προστατευόµενη περιοχή;

• Γιατί αγνοούνται οι απόψεις φορέων και κατοίκων της περιοχής ;

• Γιατί για ένα Φράγµα πρέπει να εξαφανιστούν έξι (6) Κοινότητες και τέσσερις (4) Συνοικισµοί που βρίσκονται Ανατολικά και Νοτιοδυτικά αυτού;

• Γιατί ένα Φράγµα πρέπει να χαθούν πενήντα-εξήντα χιλιάδες ρίζες ελιές που είναι δηλωµένες στο Υπουργείο Γεωργίας;

• Εφόσον οι κάτοικοι των Κοινοτήτων αυτών χάσουν τις ελιές και τον µικρό τους κάµπο πως θα ζήσουν;

Ο Καλαµάς, από τα οµορφότερα ποτάµια της πατρίδας µας σπαρµένος µε µνηµεία όλων των εποχών, θα µπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης για χιλιάδες συνειδητοποιηµένους επισκέπτες, αναβαθµίζοντας τους όρους ζωής στην αποψιλωµένη από ανθρώπους περιοχή του. Για την προστασία του ποταµού χρειάζονται µια σειρά από µέτρα που θα αποτρέπουν τη ρύπανση µια και σε καµιά περίπτωση ο ποταµός δεν µπορεί να είναι τελικός αποδέκτης λυµάτων. Παράλληλα θα µπορούσε να ενθαρρυνθεί ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας και τουριστική αξιοποίηση του φυσικού πλούτου του Καλαµά κυρίως µέσω του οικοτουρισµού και του αγροτουρισµού.

Δυστυχώς όµως ο Καλαµάς αποτελεί πεδίο δράσης επιχειρηµατικών συµφερόντων που την εποχή του µνηµονίου που διαλύει την κοινωνία, την τοπική αυτοδιοίκηση και τη δηµόσια διοίκηση, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος να εισχωρήσουν µέσω της λογικής που βλέπει το νερό και το ποτάµι σαν εµπόρευµα. Οι προτεινόµενες στη λογική αυτή παρεµβάσεις που στόχο έχουν το κέρδος, αν τελικά γίνουν πράξη, θα αποψιλώσουν ακόµα περισσότερο από ανθρώπους, χλωρίδα και πανίδα την περιοχή.

ΔΑΥΪΔ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ

περιφερειακή παράταξη «ΑΥ.ΡΙ.Ο. για την Ήπειρο»