to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Το κάδρο, η σημαία και ο θάνατος

Αν παρατηρούσε την περασμένη βδομάδα που «έφυγε» από τη ζωή ο πρίγκιπας του Ηνωμένου Βασιλείου Φίλιππος τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης θα έβλεπε εκτενή αφιερωματικά άρθρα που αφορούσαν τον βίο του, την «ελληνική» καταγωγή του και φυσικά τα πρωτόκολλα που θα συνοδεύσουν τη κηδεία από το τι θα φορά η οικογένεια (ως μείζον ζήτημα μιας και ο jeune premier Χάρι εγκατέλειψε τα οφίκια για τη κοσμική ζωή της Καλιφόρνια και στερήθηκε των στρατιωτικών του τίτλων άρα δε μπορεί να φορέσει στολή), ποιος θα χοροστατήσει και που θα γίνει η τελετή, ποιοι βαρόνοι, δούκες, βασιλείς, κόμιδες και σερ θα παρευρεθούν, τι μάρκα αυτοκίνητα θα κουβαλάνε το φέρετρο και ου το καθεξής.


Αυτό το ψιλομακάβριο -αν θέλετε τη γνώμη μου- gossip ρεπορτάζ μια χαρά κυκλοφορούσε κανονικά μέσα από τα πρακτορεία που μετέφραζαν σε χίλιες γλώσσες -τρόπος του λέγειν- τα κείμενα των Βρετανών συναδέλφων τους. Μέχρι και για το ελαφρύ χιόνι που έπεσε στο κάστρο του Γουίνδσορ λες και ο καιρός συμπράττει στο πένθος της βασίλισσας υπήρξε τηλεγράφημα.

Και φυσικά το μείγμα εμπλουτίστηκε από τους εντόπιους βασιλογνώστες, οι οποίοι από παιδιά κανακεύτηκαν -λέμε τώρα- στη ποδιά της Φρειδερίκης, και συνεπώς ως ειδήμονες κατέλαβαν βήμα για να διαφωτίσουν τους λοιπούς υπηκόους το φιλοθεάμον κοινό για τα απαραίτητα, ήτοι: τον παρεξηγημένο θεσμό, τη σύνθετη γενεαλογία των ευρωπαϊκών βασιλικών οικογενειών (λες και φταίμε εμείς που 500 χρόνια παντρεύονται αναμεταξύ τους), τις εν Ελλάδι νωπές μνήμες από τη λάμψη της μοναρχίας, τις περιουσιακές «εκκρεμότητες» (sic).

Και αυτή η βαριά δόση μοναρχικής επιμόρφωσης ολοκληρώθηκε με τη live μετάδοση της κηδείας, με ταυτόχρονη μετάφραση. Γιατί άλλο να τα διαβάζεις, άλλο να στα εξηγούν οι βασιλογνώστες κι άλλο να δεις στον δέκτη στο σαλόνι σου να δραματοποιείται αυτό που σου έχουν περιγράψει επί μέρες. Με στρατιωτική συνέπεια και θρησκευτική ευλάβεια οι χρόνοι, τα ρούχα, οι συμμετέχοντες έπρεπε να δικαιώσουν τόση διαφήμιση.

Θα πει κάποιος: κοτζάμ βασιλιάς πέθανε, κι όχι μόνο της Αγγλίας αλλά ολόκληρης της κοινοπολιτείας (Αυστραλίας, Ιρλανδίας, Καναδά, Νέας Ζηλανδρίας, Νοτίου Αφρικής κι άλλων 10 μικρότερων χωρών) τι ήθελες να γράψει ο τύπος: «τον εκλεκτό μας σύζυγο, πατέρα, παππού και προπάππου αποχαιρετούμε στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου - ο καφές θα δοθεί στην μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων του κάστρου»; Χιούμορ κάνω, σαφώς και όχι.

Πάμε στα σοβαρά: σαφώς και οι θάνατοι και οι κηδείες «επωνύμων» είναι δημόσιες τελετουργίες με πολλαπλές σημασιοδοτήσεις. Αναπαράγουν ή αμφισβητούν κοινωνικές ιεραρχίες, δίνουν την ευκαιρία ένωσης ή διχασμού, επουλώνουν ή ξανανοίγουν τραύματα, συμβολοποιούν ένα παρόν ή επενδύουν ένα μέλλον, παράγουν ταυτίσεις ή αποκλίσεις. Ως κοινωνικά γεγονότα δεν έχουν -ούτε θα μπορούσαν να έχουν- μονοσήμαντες προσλήψεις.

Πολλοί θα θυμάστε την κηδεία του Α. Παπανδρέου ίσως τη πρώτη που μεταδόθηκε live με τέτοιο τρόπο (1996) αλλά και την κηδεία του αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου (2008) στην οποία η live μετάδοση αφορούσε και το προσκύνημα της σωρού. Με παρόμοιο τρόπο με αυτόν του Δανο-Βρετανού μονάρχη τα ΜΜΕ της εποχής ενημέρωναν για τις επισημότητες, τις υψηλές παρουσίες, την οδύνη του λαού και φυσικά ότι σχετίζονταν με τις μάχες διαδοχής, τις φατρίες που ερίζαν για το δικαίωμα να μιλούν εξ' ονόματος του νεκρού ρευστοποιώντας το συμβολικό του κεφάλαιο.

Ποια λοιπόν η σκοπιμότητα για αυτή τη συσσωρευμένη δημοσιολογία σχετικά με τον Φίλιππο της Αγγλίας; Η ενημέρωση των πολιτών; Λογικό στο βαθμό που αφορά τον ηγέτη -τρόπον τινά- ενός κράτους. Το ευπώλητο του κοσμικού γεγονότος; Σαφώς αν και αυτό θα έπρεπε να φιλτράρεται με όρους δεοντολογίας. Ο εξωραϊσμός ενός απωθημένου παρελθόντος; Σίγουρα αν αναλογιστεί κανείς τη πνιγηρή ιστορία της ευρωπαϊκής μοναρχίας και το αίμα που έχει ποτίσει τον πλανήτη.   Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα είναι σύνθετες και ετερογενείς.

Η βρετανική μοναρχία σχετίζεται με μια σειρά από εθνικά τραύματα: τις χρεοκοπίες και τον αποικιακό δανεισμό του νεαρού ελληνικού κράτους, τη μικρασιατική καταστροφή, τον ελληνικό εμφύλιο, την ανάπηρη μετεμφυλιακή δημοκρατία, το δράμα της Κύπρου και τις δολοφονίες Κυπρίων αγωνιστών της ανεξαρτησίας για να αναφέρω ορισμένα από αυτά. Τραύματα για τα οποία βεβαίως ευθύνεται η ελληνική μοναρχία εκλεκτή και συμπλεκόμενη με τους οίκους των μεγάλων δυνάμεων παρά τις κατά καιρούς έριδες τους.

Τα γνώριζαν αυτά όσοι μετέφεραν στα χέρια τους την ελαιογραφία του θανόντος στον ΙΝ του Αγ. Σπυρίδωνα στη Κέρκυρα ή όσοι έγραψαν για την «ελληνική σημαία» ως μέρος της σημαίας του πρίγκιπα; Σαφώς και για τον σκοπό αυτό επιστράτευσαν έναν ισχυρό μηχανισμό εξωραϊσμένης προβολής ενός παρωχημένου θεσμού.

Αυτή η βίαιη εγκατάσταση στο δημόσιο λόγο και χώρο εικόνων και ιστοριών τροφοδοτεί την αποικιακή φαντασίωση της  αυτοκρατορίας, επαναβεβαιώνει τη συντακτική της θέση στη διήγηση της ιστορίας, δεν τιμά το νεκρό, τον καταναλώνει και τον μεταβολίζει σε βάρος κάθε εναλλακτικής ιστορίας που μπορεί να αφηγηθεί κάποιος ή κάποια για τον πρίγκιπα και την οικογένεια του. Ο θάνατος είναι ιερός και αυτή η σχεδόν οικουμενική πίστη επιστρατεύεται ως ξόρκισμα της κριτικής. Με αυτόν τον τρόπο κατασκευάζεται ένα εμείς το οποίο αποσιωπά τους πάμπολλους αποκλεισμούς του.

Παράλληλα αυτή η διαδικασία αισθητικοποιείται με παθολογικό τρόπο. Σκηνοθετείται ως θέαμα, προσφέρει απόλυτη τάξη, καθαριότητα, σιωπή, μοναξιά, λάμψη. Επιστρατεύει όλα τα μέσα που εξασφαλίζουν την επιτέλεση της μόνης ιστορίας: αυτής που διηγείται η ισχύς. Δείτε τη -συγκλονιστική- φωτογραφία της Βασίλισσας μόνη με μια μάσκα να αποχαιρετά τον σύζυγο της. Εικόνα ανθρώπινη και ταυτόχρονα εξω-κοσμική. Τι να αισθάνεται; Πόνο; Μοναξιά; Φόβο; Αγάπη; Αμηχανία; Θλίψη; Ότι αισθάνεται κάθε «απλός» άνθρωπος.

Είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίσοι μπροστά στο συμβάν του θανάτου; Με βιολογικούς όρους ναι, με οντολογικούς όρους όχι. Όλοι οι άνθρωποι αργά ή γρήγορα θα περάσουμε αυτό το κατώφλι. Ωστόσο δεν εκτίθενται ισόρροπα οι άνθρωποι στο ενδεχόμενο του θανάτου, δεν διακινδυνεύουν, δεν θεραπεύονται, δεν αναμνημονεύονται, δε πενθούνται, δεν καταπονούνται, δεν εκτίθενται στη βία ισόρροπα οι άνθρωποι. Και υπό αυτή την έννοια όσοι διαφεντεύουν πολλά περισσότερα από τη δική τους ζωή κατά τον βίο τους δε μπορούν να πεθαίνουν έναν μοναχικό θάνατο μακριά από τις επάλληλες εκκρεμότητες της βιοτής τους.

Στην ορθόδοξη νεκρώσιμο ακολουθία ένα μέρος της περιλαμβάνει τα νεκρώσιμα ιδιόμελα που συνέθεσε ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Σε ένα από αυτά λέει (σε ελεύθερη δική ου μετάφραση): «Που είναι πια η προσπάθεια για (να κατακτήσεις) τα υλικά αγαθά; Που είναι πια οι ιδέες για τα πρόσκαιρα; Που είναι ο χρυσός και ο άργυρος; Που είναι τα πλήθη και ο θόρυβος των υπηρετών [...] Θυμήθηκα τα λόγια του προφήτη που έλεγε εγώ είμαι χώμα και στάχτη, και είδα με το μυαλό μου τα μνήματα και αντίκρισα τα γυμνά οστά και είπα: Ποιος να είναι αυτός (ο νεκρός) βασιλιάς ή στρατιώτης; πλούσιος ή φτωχός; δίκαιος ή αμαρτωλός; [...]».

Για να θυμηθώ το πιο βασικό χαρακτηριστικό των εξουσιών: τη ματαιότητα.
Από εκεί δε προκύπτουν οι ελαιογραφίες, η ιδιωτική σημαία, οι τιμές των υπηκόων;

tags: άρθρα

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)