Συνέντευξη στη Νατάσσα Δομνάκη

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ τη συνάντησε με αφορμή το βιβλίο της «Ταπείνωση και Ντροπή-Γυναίκες Τοξικομανείς» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα, σαν επιστέγασμα ενός κύκλου 40 χρόνων κλινικής εμπειρίας. Ένα βιβλίο με τολμηρές απόψεις, που καλεί τον αναγνώστη να σκεφτεί κριτικά απέναντι στη λογική της κρίσης. «Ποιες ζωές μετράνε και πώς μετρούνται μέσα στην υγειονομική περιχαράκωση των ημερών;» αναρωτιέται η Κατερίνα Μάτσα.

Η θέση της είναι με «τις στρατιές των αποκλεισμένων ανθρώπων, που το σύστημα μέσα στην κρίση του αντιμετωπίζει ως "απορρίματα" χρησιμοποιώντας όλες τις μορφές ακραίας, ταπεινωτικής βίας, Άνεργοι, άστεγοι, οροθετικοί, τοξικομανείς, αλκοολικοί, ψυχασθενείς, μετανάστες και άλλοι "παρίες" βιώνουν την κρίση σαν μια τραυματική κατάσταση διαρκείας, αισθάνονται ταπεινωμένοι, χωρίς αξιοπρέπεια και ντρέπονται γι αυτό».

Ερ: Οι γυναίκες τοξικομανείς είναι η πιο ευάλωτη κατηγορία τοξικομανών ή υπάρχει και πιο ευάλωτη;

Απ: Το έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν η διαπόμπευση τοξικομανών, οροθετικών γυναικών, με βάση την υγειονομική διάταξη του Ανδρέα Λοβέρδου, την άνοιξη του 2012. Μια πράξη ακραίας πολιτικής βαρβαρότητας. Είναι η πιο εύθραυστη κατηγορία, που μολύνει την «αγία» ελληνική οικογένεια».

Ερ: «Είναι το μάτι της ντροπής, που τα βλέπει όλα... Θέλω να του πω να μην κοιτάει τόσο έντονα και να ξεκουραστεί, γιατί είναι κουρασμένο κι έχει γίνει κόκκινο» λέει μια κοπέλα 26 ετών, εξαρτημένη από ηρωίνη, ενταγμένη στο πρόγραμμα Απεξάρτησης Μητέρων του 18 Ανω. Είναι μια από τις ιστορίες κοριτσιών, που συμπεριλάβατε στο βιβλίο. Γιατί δεν επιλέξατε και μαρτυρίες αγοριών τοξικομανών;

Απ: Παρότι το αίσθημα της ντροπής αφορά και τα δύο φύλα, οι εξαρτημένες γυναίκες είναι διπλά στιγματισμένες λόγω της θέσης τους στην κοινωνία. Τα κορίτσια από την ώρα που έρχονται στον κόσμο, μαθαίνουν ότι πρέπει να ντρέπονται επειδή είναι γυναίκες. Καθώς μεγαλώνουν, το σώμα τους αλλάζει, πρέπει να ντρέπονται για τη σεξουαλικότητά τους, για τη στάση τους, τις επιλογές τους. Για όλα πρέπει να ντρέπονται. Κι είναι ένα συναίσθημα που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Ο οικογενειακός χώρος αυτών των γυναικών, μεταβλήθηκε σε χώρο τυραννίας και τις σημάδεψε ανεξίτηλα. Με τρομακτικές ποσότητες βίας, αυθαιρεσίας και διακρίσεων, μόνο και μόνο επειδή έτυχε να γεννηθούν γυναίκες».

Ερ: Αυτοί οι άνθρωποι σκιές, με τις πολύ οδυνηρές αφετηρίες, καταδικασμένες στο σκοτάδι, βγαίνουν με την θεραπεία οριστικά στο φως; Δεν θα ξαναγυρίσουν πάλι στα ναρκωτικά;

Απ: Στο βιβλίο μου θέλω να αποτυπώσω ότι αυτές οι γυναίκες τοξικομανείς, που το σύστημα τις έχει λιώσει, κατάφεραν μέσα από τη θεραπεία, όχι μόνο να μιλήσουν, αλλά και να διεκδικήσουν όλα όσα το σύστημα τους στερεί. «Περπατούσα πάντα με το κεφάλι κάτω. Ήμουν κόκκινη από ντροπή» λένε οι ίδιες, όμως κατάφεραν να αντισταθούν σε όλες τις δυνάμεις βιοεξουσίας, στη στρατηγική του φόβου που αναπτύσει το σύστημα για να υποτάξει τους ανθρώπους.

Ερ: Δηλαδή, η εξάρτηση οφείλεται μόνο στο κοινωνικό σύστημα, όχι σε ψυχολογικούς λόγους;

Απ: Βεβαίως και σε ψυχολογικούς. Με την έννοια ενός ελλειματικού ψυχισμού, μιας μεγάλης συναισθηματικής ανωριμότητας και πολλών τραυμάτων από τη μικρή ηλικία, μέσα σε μια δυσλειτουργική οικογένεια. Σαφώς παίζουν ρόλο αυτοί οι παράγοντες. Όμως, δεν πιστεύω στα γονίδια. Ό,τι και να λένε -και κατά καιρούς ακούμε σχετικές ανακοινώσεις- δεν έχει αποδειχθεί τίποτε επιστημονικά. Πιστεύω ότι όλα αυτά περί γονίδιων, προδιαθέσεων κ.λπ., είναι για να πλουτίζουν οι φαρμακευτικές εταιρείες που παράγουν τα υποκατάστατα. Δεν γενιέται κανείς τοξικομανής, γίνεται σε συγκεκριμένες συνθήκες. Κι είναι η εποχή μας σήμερα που κάνει ένα παιδί να στραφεί στα ναρκωτικά, ακόμα κι αν είναι πολύ ευάλωτο, ανώριμο. Γιατί η διάδοση συνδέεται με πάρα πολλούς παράγοντες και με τον τρόπο -έστω και αρνητικό- που προβάλλονται τα ναρκωτικά. Απ΄αυτή την άποψη πιστεύω ότι η αντιμετώπιση αυτών των ανθρώπων είναι κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα. Δεν είναι απλά επιστημονικό, δεν είναι μόνο η θεραπεία. Τα ίδια τα παιδιά, τα οποία αυτοενοχοποιούνται πάρα πολύ, κι αυτό μεγαλώνει την ανασφάλεια τους φόβους και την ντροπή τους, πρέπει βεβαίως να ψάξουν τις ατομικές αιτίες που τους έκαναν να στραφούν στα ναρκωτικά, αλλά και να καταλάβουν ότι είναι ένα κοινωνικό προβλημα που δεν λύνεται με το κλειστούν στον εαυτό τους και να ομφαλοσκοπίσουν. Δεν μπορούν να έχουν αυτογνωσία εάν δεν βγουν στην κοινωνική πραγματικότητα και να δοκιμαστούν. Εάν δεν κάνουν τις αλλαγές εκεί, στην κοινωνία. Γι αυτό το 18 Άνω, δίνει πάρα πολύ μεγάλη σημασία στις ομάδες, στη συλλογικότητα που πρέπει να εγκαθιδρυθεί.

Ερ: Ποιο είναι το κίνητρο της απεξάρτησης;

Απ: Το κίνητρο είναι διαφορετικό στον καθένα. Βασικά δημιουργείται όταν «δεν πάει άλλο». Όταν νιώσει ότι ο κύκλος του στις ουσίες έχει κλείσει. Βέβαια όταν έρθει στο πρόγραμμα και φτάσει στο σημείο να αισθανθεί ότι δεν είναι ο εαυτός του πια, ότι τα ΄χασε όλα, μπορεί το κίνητρό του να μην είναι τόσο δυνατό. Θέλει απλά να κόψει. Από κει και πέρα είναι στους θεραπευτές να τον κερδίσουν σε αυτή την υπόθεση. Να πιστεύουν οι ίδιοι οι θεραπευτές ότι μπορεί να γίνει καλά. Αυτό προσπαθούσα να περάσω όλα αυτά χρόνια στους νεότερους θεραπευτές. Απ΄αυτούς εξαρτάται το πώς θα ενισχυθεί το κίνητρο αυτού του παιδιού. Να του δώσουν το χέρι να το βοηθήσουν να σηκωθεί.

Ερ: Όλοι νιώθουν την «εθνική» θλίψη στις μέρες μας. Εσείς τι λέτε;

Απ: Πιστεύω ότι υπάρχει θλίψη κι απελπισία, αλλά δεν πιστεύω ότι υπάρχει απάθεια. Το καζάνι βράζει. Αλλά από κάτω.

Ερ: Για χρόνια προσπαθείτε να βοηθήσετε τους ανθρώπους αυτής της πόλης να ξεφύγουν από τους εθισμούς και τα πάθη τους. Πόσο έχει αλλάξει η γεωγραφία των γκέτο στην Αθήνα;

Απ: Τη διαμορφώνουν αυτή την εικόνα. Ακόμα και το πού βρίσκονται οι τοξικομανείς, το καθοριζουν η αστυνομία και τα επιτελεία της εξουσίας. Αν θα κάνουν μια επιχείρηση «σκούπα» στην πλατεία Εξαρχείων ή στο ιστορικό κέντρο, έχουν στόχο να πάνε από τη μια γειτονιά στην άλλη. Κι αυτός σχετίζεται με την αξία των κτιρίων.

Ερ: Με αυτό το βιβλίο κλείνετε έναν κύκλο 40 χρόνων. Σκεφτήκατε να γράψετε ένα βιβλιο με αυτοβιογραφικά στοιχεία;

Απ: Σχεδιάζω αλλά χωρίς αυτοβιογραφικά στοιχεία, να γράψω την ιστορία του 18 Ανω. Η ιστορία του σχετίζεται πάρα πολύ και με την ιστορία του ψυχιατρείου, του ΨΝΑ, του μεγαλύτερου ψυχιατρείου της Ελλάδας, που το κλείνουν τώρα. Σε λίγο δεν θα μείνει τίποτε. Ακόμα κι αυτός ο χώρος, θα γίνει οικόπεδα - φιλέτα που θα πωλούνται σε ιδιώτες. Πρέπει κάτι να μείνει. Έχουν χαθεί χιλιάδες ζωές μέσα στον πόνο και τη φρίκη. Στο μεγάλο άσυλο.