Από το 1920 και μετά στη Θράκη ίσχυαν διατάξεις ημεδαπού, εσωτερικού δικαίου (του Ν. 2345/1920 και πλέον του Ν.1920/1991) που επέτρεπαν την εφαρμογή του ιερού μουσουλμανικού νόμου υπό αυστηρό υποκειμενικό και αντικειμενικό εύρος εφαρμογής, δηλαδή μόνο στην περιοχή της Θράκης και αποκλειστικά για τα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας, όπως αυτή αναγνωρίστηκε με τη Συνθήκη της Λωζάννης. Αυτές οι διατάξεις ήταν συμβατές με τις διεθνείς υποχρεώσεις που ανέλαβε η Ελλάδα με τη Συνθήκη της Λωζάννης, χωρίς φυσικά η συμβατότητα αυτή να συνεπάγεται την πρόσληψη των διατάξεων αυτών ως των μοναδικών ή δεσμευτικών επιλογών της ελληνικής Πολιτείας για την εφαρμογή των προβλεπομένων στα άρθρα 42επ. της Συνθήκης.
Μέχρι χθες, ένα μέρος του πληθυσμού της Ελλάδας εξαιρούταν από την ισότητα απέναντι στον νόμο και δεν προστατευόταν από τον νόμο σε ισότιμη βάση. Κάποιοι πολίτες, και ιδιαιτέρως κάποιες γυναίκες, δεν θεωρούνταν ίσες απέναντι στον νόμο, τα ανήλικα κορίτσια υποχρεώνονταν να συνάψουν γάμο ανεξάρτητα από τη βούλησή τους και οι οικογενειακές και οι κληρονομικές διαφορές αυτών των πολιτών δεν ρυθμίζονταν με βάση τους κανόνες Δικαίου, αλλά με θρησκευτικούς κανόνες, και δεν εκδικάζονταν από δικαστή, αλλά από θρησκευτικό ηγέτη.
Με το νομοσχέδιο που μόλις ψηφίστηκε (9.1.2018) παύει να ισχύει ένας αναχρονιστικός και αυταρχικός νόμος που ισχύει μόνο στην Ελλάδα και που επί της ουσίας απαγορεύει την ισότητα των δύο φύλων! Διότι με βάση τον ισλαμικό νόμο, και επί σχεδόν έναν αιώνα, σε μία και μόνο περιοχή της Ελλάδας, της οποίας ο πληθυσμός προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις ως αναγνωρισμένη θρησκευτική μειονότητα, καταπατούνταν κατάφωρα τα ατομικά ανθρώπινα δικαιώματα, είτε από τις αδιέξοδες πολιτικές της κεντρικής εξουσίας είτε από τους προύχοντες και τους θρησκευτικούς παράγοντες της περιοχής. Ενδεικτικά, κάποιες αναχρονιστικές εφαρμογές της σαρία που είχαν άμεσες επιπτώσεις στη ζωή των μουσουλμάνων γυναικών και των παιδιών τους:
- Ο μουφτής - ιεροδίκης επικύρωνε την απόφαση των γονέων να παντρέψουν τα ανήλικα κορίτσια τους (χωρίς να διερευνήσει την πραγματική βούληση των ανήλικων παιδιών), παρά το γεγονός ότι με βάση τον ορισμό του ΟΗΕ για τη βία κατά των γυναικών ο εξαναγκαστικός γάμος αποτελεί μορφή έμφυλης βίας!
- Επίσης με απόφαση μουφτή οι σύζυγοι χώριζαν τις συζύγους τους μονομερώς και αναιτιολόγητα, ενώ δεν επιδικαζόταν ποτέ διατροφή για τη διαζευγμένη σύζυγο πέραν του τριμήνου από το διαζύγιο.
- Από την άλλη, με βάση τα σχετικά στοιχεία, τα Πρωτοδικεία της Ξάνθης και της Κομοτηνής τα τελευταία χρόνια επικύρωναν μόνο τις αποφάσεις του μουφτή ως προς το διαζύγιο και αρνούνταν να επικυρώσουν τις αποφάσεις του ως προς την επιμέλεια και τη διατροφή τέκνων, αναγνωρίζοντας έτσι σε έναν βαθμό την ανάγκη ρύθμισης των οικογενειακών διαφορών με δίκαιο και σύγχρονο τρόπο.
- Επιπλέον, το Κληρονομικό Δίκαιο που εφαρμοζόταν στο πλαίσιο του ισλαμικού νόμου διέφερε πολύ από αυτό του Αστικού Κώδικα. Για παράδειγμα, απαγορευόταν η σύνταξη διαθήκης, ενώ τα κορίτσια δικαιούνταν μόνο το μισό εξ αδιαθέτου κληρονομικό μερίδιο από τα αγόρια.
- Οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών σχετικά με τους όρους των διαζυγίων, τη διατροφή, την επιμέλεια τέκνων, την κληρονομιά κ.ά. συνιστούσε μια δεδομένη πραγματικότητα ανισοτιμίας.
- Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι η μοιχείααποποινικοποιήθηκε το 1982 στην Ελλάδα με το νέο Οικογενειακό Δίκαιο και με τον Νόμο 1329/1983, στο πλαίσιο του ισλαμικού νόμου ίσχυε, όπως άλλωστε και οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών. Σύμφωνα με την εφαρμογή της σαρία, αν ο άντρας μοιχεύσει, είναι μεν κατακριτέο, αλλά μπορεί να δοθεί διαζύγιο και να αποκατασταθεί κάπως οικονομικά η σύζυγος. Αν αυτό το κάνει όμως η γυναίκα, δεν θα πάρει τίποτα από την κοινή περιουσία. Θα βγει το διαζύγιο και πιθανότατα θα επιστρέψει στο πατρικό της, ενώ τα παιδιά θα τα πάρει τις περισσότερες φορές ο σύζυγος.
Για την Ιστορία, ούτε στην Τουρκία δεν επιτρέπεται η υποκατάσταση του κοσμικού Δικαίου από ιερούς κανόνες - και βέβαια οι θρησκευτικοί ηγέτες της δεν είναι δικαστές. Ο ισλαμικός ιερός νόμος «ζούσε και βασίλευε» στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, ενώ στην Τουρκία είχε καταργηθεί ήδη από το 1926. Και όλα αυτά τα χρόνια όχι μόνο εφαρμοζόταν, αλλά παρέμεινε και αμετάβλητος, σε αντίθεση με τον Αστικό Κώδικα, που τροποποιείται συχνά από το κοινοβούλιο προκειμένου να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες και συνθήκες.
Η ελληνική κοινωνία είναι πλέον ώριμη για τη σταδιακή κατάργηση της υποχρεωτικότητας του αναχρονιστικού ισλαμικού νόμου. Κατ’ αρχάς, διότι οι νέοι σε πολύ υψηλό ποσοστό δεν εκπροσωπούνται πλέον από τη σαρία· επιλέγουν κυρίως τον πολιτικό γάμο έναντι του θρησκευτικού, παρακάμπτοντας έτσι τις εφαρμογές του ισλαμικού νόμου στη ζωή τους. Κατά δεύτερον, διότι ήμασταν ενώπιον άλλης μιας καταδίκης της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθιστώντας σαφή την ανάγκη θεσμικής αλλαγής και κατοχύρωσης της ισότητας όλων ανεξαιρέτως των πολιτών απέναντι στον νόμο. Μάλιστα, στις αρχές Δεκεμβρίου 2017 συζητήθηκε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου μια υπόθεση κληρονομικού δικαίου από τη Θράκη. Ο λόγος που η υπόθεση αυτή έφτασε στο Στρασβούργο είναι γιατί η ελληνική Δικαιοσύνη δεν αναγνώρισε το δικαίωμα μουσουλμάνου πολίτη της Θράκης να συντάξει πριν πεθάνει διαθήκη σε συμβολαιογράφο προκειμένου να διασφαλιστεί η επιθυμία του να κληρονομήσει όλη την περιουσία του η σύζυγός του. Η υπόθεση αυτή είναι απολύτως ενδεικτική του ελλείμματος ισονομίας που υπήρχε στη Θράκη.
Επομένως, έγινε το πρώτο βήμα για την ουσιαστική θεσμική προστασία αυτής της ομάδας πολιτών, αλλά θα πρέπει να ακολουθήσουν κι άλλα προκειμένου να ενισχυθεί η ισότητα των φύλων. Ιδιαιτέρως στις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, στο πλαίσιο των οποίων βάλλονται τα δικαιώματα των γυναικών, είναι αναγκαίο να ληφθούν μέτρα πολιτικής και θετικά μέτρα που θα διευκολύνουν την ελευθερία επιλογής των μουσουλμάνων γυναικών στην πράξη.
* Η Μαρία Θελερίτη είναι βουλεύτης ΣΥΡΙΖΑ. Κορινθίας. Το παρόν κείμενο βασίζεται στην ομιλία της κατά τη διάρκεια της συζήτησης για το σχέδιο νόμου «Τροποποίηση του άρθρου 5 του Ν. 1920/1991 (Α΄11), με τον οποίο κυρώθηκε η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου «Περί Μουσουλμάνων Θρησκευτικών Λειτουργών» (Α΄182)», και το οποίο ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 9.1.2018
