Τα γενναία κατορθώματα των προγόνων γέμιζαν πάντα υπερηφάνεια τους απογόνους τους. Τα καλά και τα δύσκολα, βαθιά χαραγμένα στην ιστορική μνήμη, συντρόφευαν πάντα τον άνθρωπο και γίνονταν προφορική Ιστορία, ποίηση, ζωγραφική, τραγούδι. Με ξεχωριστό ζήλο όμως, αυτά τα γεγονότα ζωντανεύουν θεατρικά ως δρώμενα ή καλύτερα ως ιστορικές αναπαραστάσεις.
Υπάρχει στο πλαίσιο της Ε.Ε. το «Ευρωπαϊκό δίκτυο αναπαραστάσεων», όπου συμμετέχουν οι Βρυξέλες στο Βέλγιο, το Δουβλίνο και το Κορκ στην Ιρλανδία, η Μπαϊλέν στην Ισπανία, το Τιούκσμπερι στη Βρετανία και άλλες πολλές πόλεις.
Το είδος αυτό στη χώρα μας με το τεράστιο απόθεμα σε ιστορικά γεγονότα, όπως ήταν φυσικό, μεγαλούργησε και εξακολουθεί να είναι ακμαίο. Με την ευκαιρία μάλιστα της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, υπάρχει πληθώρα τέτοιων αναπαραστάσεων. Πάρα πολλές οι διάσημες αναπαραστάσεις στον ελλαδικό χώρο. Ενδεικτικά να αναφέρουμε την αναπαράσταση του αγώνα των Σουλιωτών, στο Σούλι βεβαίως, τα Μιαούλια στην Ύδρα, την αναπαράσταση της ύψωσης του λάβαρου του 1821 στην Αγία Λαύρα, την Έξοδο του Μεσολογγίου, τη Μάχη της Κρήτης στο Μάλεμε κ.ά.
Η αλήθεια είναι ότι αυτές οι αναπαραστάσεις, συχνά εργαλειοποιούνται, εξυπηρετώντας πολλών κατευθύνσεων ιδεολογικές επιλογές. Να θυμηθούμε και την αλήστου μνήμης «Πολεμική αρετή των Ελλήνων», εκεί όπου η χούντα των συνταγματαρχών παρουσίαζε μοναδικά για τη στρέβλωση της Ιστορίας θεάματα, καλλιεργώντας ταυτόχρονα και ένα σπαρταριστά γελαστικό κιτς θέαμα. Βεβαίως, υπήρξαν φωτισμένοι παιδαγωγοί και καλλιτεχνικοί δημιουργοί, όπως η Ρόζα Ιμβριώτη, η οποία έναν αιώνα πριν επιχείρησε να αποδομήσει την εθνοκεντρική αφήγηση της Ιστορίας και να δει τα γεγονότα μέσα σε ένα ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο.
Οι ιστορικές αναπαραστάσεις πέρασαν από το θέατρο και στον κινηματογράφο. Δεν είναι λίγες οι ταινίες που αναφέρονται στη Μάχη της Μόσχας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή στις εκστρατείες του Μεγάλου Ναπολέοντα. Αυτές οι ταινίες ανήκουν στην κινηματογραφική κατηγορία των ντοκιμαντέρ. Συνήθως εμπλουτίζονται μάλιστα και με αυθεντικό υλικό από το πραγματικό γεγονός, το οποίο αναπαριστούν. Προφανώς στο είδος των ιστορικών αναπαραστάσεων δεν ανήκουν εκείνες οι ταινίες ή θεάματα που παρουσιάζουν τη ζωή και τη συμμετοχή των ηρώων στα γεγονότα. Εδώ υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες. Η μυθοπλασία, η ματιά του σκηνοθέτη, η ερμηνεία του ηθοποιού.
Καθώς εξελίσσεται τεχνολογικά ο κόσμος του θεάματος, δεν μπορούσε να μην πάρει τη σκυτάλη των ιστορικών αναπαραστάσεων και η ψηφιακή τεχνολογία. Το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού δημιουργούν το ψηφιακό διαδραστικό εκπαιδευτικό έργο «Το εργαστήρι του Φειδία στην Ολυμπία» κι ακόμα την αναπαράσταση της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας. Υπάρχουν ακόμη εταιρείες που δημιουργούν και εμπορεύονται 3D αναπαραστάσεις ιστορικών μνημείων και τόπων, όπως την Ακρόπολη των Αθηνών, τους Δελφούς, τον Ναό Ασκληπιού στη Λισό, το ανάκτορο του Νέστορα στην Πύλο κ.ά.
Το είδος των θεαμάτων που ορίζουμε ως ιστορικές αναπαραστάσεις, λοιπόν, διατρέχει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Από την ύπαιθρο πέρασε στα κλειστά θέατρα και από εκεί στο σινεμά και στον ψηφιακό κόσμο. Πάντα όμως εξυπηρετεί την ανάγκη της κοινωνίας και του ανθρώπου να τιμήσουν σπουδαίες στιγμές του παρελθόντος. Ίσως είναι κι αυτός ένας τρόπος, μέσω της αναπαράστασης, να συμμετέχει κάποιος στις ένδοξες, στις σπουδαίες στιγμές τις οποίες ο ίδιος δεν έζησε.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και αναπληρωτής τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ.
