Συνέντευξη στον Θοδωρή Τσαπακίδη

Γιατί έκανες αυτό το βιβλίο;

Για δύο λόγους. Ο πρώτος γιατί ήθελα να μιλήσω για κάποια θέματα που νιώθω ότι αφορούν τα παιδιά και μας απασχολούν γενικά στη ζωή. Ο δεύτερος λόγος ήταν η βαφτισιμιά μου. Κάποια στιγμή, όταν ήταν περίπου τριών χρονών την ρώτησα τι δώρο να της πάρω, και μου απάντησε έναν δεινόσαυρο κι ένα κρεμμύδι. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η επιλογή της και προσπάθησα να καταλάβω πώς μπορεί να συνυπάρχουν σε ένα δώρο, σε μία φράση ένας δεινόσαυρος κι ένα κρεμμύδι. Έμεινε λοιπόν στο μυαλό μου αυτή η απορία και πολύ αργότερα προσπάθησα να δημιουργήσω ένα πλαίσιο σύνδεσης και συνύπαρξης του δεινόσαυρου και του κρεμμυδιού μέσα σε μια ιστορία και φυσικά να της το δώσω και ως δώρο...

Ποια είναι τα θέματα για τα οποία ήθελες να μιλήσεις;

Ήθελα να μιλήσω στα παιδιά, με τη βοήθεια του χιούμορ, για τη διαχείριση της λύπης, για την αποδοχή του εαυτού, τη δύναμη και την αδυναμία, για την ενσυναίσθηση, για τη φιλία και τη διαφορετικότητα.

Πώς διαχειρίζονται τη λύπη οι ήρωες στο παραμύθι;

Αρχικά δείχνει πώς δεν τη διαχειρίζονται. Το δεινοσαυράκι της  ιστορίας δυσκολεύεται να διαχειριστεί την αδυναμία του και τη λύπη που του προκαλεί. Αντίθετα, το κρεμμυδάκι που θα συναντήσει αντέχει τη λύπη, ίσως γιατί έχει πολλή εμπειρία από δάκρυα. Αυτό είναι που βοηθά τον δεινόσαυρο να αποδεχτεί το συναίσθημα της λύπης, και αυτό τον καθησυχάζει. Αν το βιβλίο είχε μέλλον, θα βλέπαμε ότι αργότερα το δεινοσαυράκι θα έκλαιγε λιγότερο.

Η διαχείριση της λύπης, λοιπόν, περνάει μέσα από τον άλλον;

Ναι, γιατί το παιδί αρχικά βλέπει πώς ένας μεγάλος αντιδρά απέναντι στο ίδιο που κλαίει ή σε κάποιον άλλον και αργότερα το εσωτερικεύει. Και τους ενήλικες μάς επηρεάζει η στάση των άλλων, αλλά αναλαμβάνουμε περισσότερο τον εαυτό μας, κάνουμε ένα διάλογο μέσα μας για το πώς να διαχειριστούμε κάτι. Το παιδί έχει ανάγκη να το ακούσει, να το δει σε κάποιον έξω από εκείνο, για να μπορέσει στη συνέχεια να το κάνει δική του εσωτερική διεργασία.

Είναι μια διαδικασία μίμησης δηλαδή; Το παιδί δεν κάνει εσωτερικό διάλογο;

Με μια έννοια είναι και μίμηση, πρωταρχικά είναι εμπειρία που κάπου οδηγεί. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του, το παιδί σίγουρα δεν κάνει τον ίδιο εσωτερικό διάλογο που κάνουμε οι μεγάλοι. Τα παιδιά κλαίνε από τη στιγμή που γεννιούνται όταν δεν μπορούν καν να μιλήσουν και η διαχείριση της λύπης, της ματαίωσης, ξεκινά από τότε.

Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται η ιστορία;

Απευθύνεται σε ηλικίες 4-7 ετών, το έχουν διαβάσει, όμως, και σε 3 ετών παιδάκια και το παρακολούθησαν ευχάριστα, όπως το διάβασαν και μεγαλύτεροι και ταυτίστηκαν.

Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτής της ηλικιακής ομάδας;

Βασικά, είναι ένα εικονογραφημένο βιβλίο με πολλή εικόνα, λιγότερο κείμενο, δηλαδή ένα μεγαλύτερο παιδί δεν θα το επέλεγε και μόνο από τη μορφή του. Όχι ότι τα νοήματα δεν το αφορούν, γιατί νομίζω πως τα θέματα του βιβλίου αφορούν και μεγαλύτερα παιδιά κι εμάς τους μεγάλους ακόμη, αλλά τη μορφή αυτή του βιβλίου, όπου επικρατεί η εικόνα και η ρίμα, δεν θα την προσεγγίσει ένα μεγαλύτερο παιδί, δεν θα το αγγίξει ίσως. Απευθύνομαι συνειδητά σε μικρά παιδιά γιατί πιστεύω ότι χρειάζεται από πολύ μικρή ηλικία να ευαισθητοποιηθούν σε θέματα όπως η θλίψη, η ενσυναίσθηση, η διαφορετικότητα.

Επέλεξες την ομοιοκαταληξία, πώς κι έτσι;

Επέλεξα τη ρίμα γιατί από την εμπειρία που έχω από τα παδιά μοιάζει να τους αρέσει, και τα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο είναι σχετικά δύσκολα, οπότε νομίζω πως η ρίμα τα κάνει λίγο πιο προσεγγίσιμα, πιο ανάλαφρα και σίγουρα το διασκέδασα κι εγώ περισσότερο γράφοντας έτσι. 

Τι γίνεται στο βιβλίο;

Η ιστορία είναι απλή, από τη μια πρόκειται για ένα μεγάλο και δυνατό δεινοσαυράκι, ένα δεινοσαυράκι όπως το ξέρουμε, που, όμως, έχει και μία άλλη πλευρά, όχι τόσο στερεοτυπική, το ότι κλαίει συχνά. Αυτό το δεινοσαυράκι λοιπόν συναντάει ένα κρεμμυδάκι, το οποίο προκαλεί ως γνωστό δάκρυα στους άλλους. Το κρεμμυδάκι έχει κι αυτό μια αδύναμη πλευρά, φοβάται ότι δεν είναι πολύ ελκυστικό λόγω της μυρωδιάς και λόγω του ότι προκαλεί δάκρυα, αλλά σε αντίθεση με το δεινοσαυράκι αντέχει τη λύπη. Και οι δύο ήρωες έχουν μια σχέση με το κλάμα, και οι δύο έχουν μία πλευρά που νιώθουν αδύναμοι και μόνοι. Αυτό που είναι σημαντικό στην ιστορία είναι η συνάντηση των δύο ηρώων, η συνάντηση δυο τόσο διαφορετικών πλασμάτων η οποία επιδρά και στους δυο με έναν θετικό τρόπο. Το δεινοσαυράκι και το κρεμμυδάκι αλλάζουν θέση κάποια στιγμή, μπαίνει το ένα στη θέση του άλλου, γίνονται κρεμμυδόσαυρος και δεινοκρεμμύδι, βιώνουν τα πράγματα αλλιώς και αυτή η εμπειρία μαζί με τη σχέση που χτίζουν μεταξύ τους τούς δυναμώνει και τους μεταμορφώνει.

Δεν υπάρχουν κακοί στο βιβλίο σου;

Δεν μ’ απασχολεί πολύ ίσως προσωπικά η κακία ως κακία, με ενδιαφέρουν οι πηγές της.

Τα παιδιά συναντούν την κακία στο περιβάλλον τους;

Φυσικά τη συναντάνε, αν βρεθείς με πολύ μικρά παιδιά, ειδικά σε πλαίσιο σχολείου, ακούς συχνά «εσύ είσαι καλό παιδί, εσύ είσαι κακό παιδί», μόνο αυτό να ακούς συναντάς με κάποιον τρόπο την κακία.

Στο βιβλίο σου, όμως, δεν υπάρχει καθόλου μοχθηρία…

Η μοχθηρία δεν με απασχολεί ως μοχθηρία, μ’ απασχολεί ό,τι μπορεί να κρύβεται πίσω της. Για να σου πω την αλήθεια, πιστεύω πως η μοχθηρία, η κακότητα δηλαδή με αυτή την έννοια δεν υπάρχει από μόνη της. Όπως το αντιλαμβάνομαι, ουσιαστικά έχει να κάνει πολύ με τα συναισθήματα, άρα αν κανείς μπορεί να διαχειριστεί τα δύσκολα συναισθήματα όπως είναι η λύπη, ο φόβος, ο θυμός, αν αποδεχτεί τον εαυτό του, τις αδύναμες πλευρές του, αν γίνει αποδεκτή η διαφορετικότητά του, τότε γιατί να συμπεριφέρεται με μοχθηρία; Ακόμη και τον ορισμό της επιθετικότητας ως ενστίκτου να πάρουμε, θα λέγαμε πως αυτή η επιθετικότητα αμβλύνεται όταν ο άνθρωπος μεγαλώνοντας επιτυγχάνει μια όσο το δυνατόν καλύτερη σχέση με τα συναισθήματά του, με τους κοντινούς άλλους, με τον εαυτό του και τότε η όποια κακία ή μοχθηρία δεν έχει λόγο ύπαρξης.  

Μου κάνει εντύπωση, γιατί, για παράδειγμα, στα λαϊκά παραμύθια, υπάρχει έντονα αυτό το στοιχείο της μοχθηρίας.

Ναι, σίγουρα υπάρχει, ίσως όμως πρόκειται για παρόμοια κατά βάθος θεματική με διαφορετική μορφή. Γιατί στην ουσία και τα λαϊκά παραμύθια, πίσω από αυτές τις μοχθηρές καταστάσεις δύσκολα συναισθήματα και δύσκολες σχέσεις, σχέσεις που δεν πάνε καλά, διαπραγματεύονται. Θα μπορούσε να πει κανείς πως απλά εικονοποιούν όλα αυτά μέσα από συμβολικές μορφές του κακού.

Ποια είναι τα σχέδιά σου για το μέλλον;  

Φαντάζομαι δεν εννοείς τα σχέδια μου για το μέλλον του δεινόσαυρου και του κρεμμυδιού... Θα ήθελα να εκδοθεί το καινούριο παιδικό που έχω γράψει. Είναι πάλι ένα βιβλίο για μικρές ηλικίες, που προσπαθεί να εξηγήσει στα παιδιά μέσα από μια ιστορία τι είναι ο ψυχολόγος. Έχει ως στόχο να αποτραπούν κάποιες δυσάρεστες καταστάσεις που ενδεχομένως δημιουργούνται, δηλαδή παιδιά που τα πηγαίνουν στον ψυχολόγο χωρίς να τους έχουν εξηγήσει πού πάνε κι εκείνα νιώθουν φόβο, κάτι που προκύπτει από τη δυσκολία που έχουμε οι μεγάλοι με τα συναισθήματα και τις σχέσεις και άρα κατ’ επέκταση με το να πούμε στα παιδιά τι κάνει αυτός ο άνθρωπος και γιατί πάμε εκεί. Στοχεύει δηλαδή στο να βοηθήσει τους γονείς που δεν μπορούν να μεταφέρουν αυτή την εμπειρία, καθώς και να εξοικειώσει τα παιδιά με το ρόλο ενός ειδικού που μοιάζει να γίνεται όλο και πιο απαραίτητος. 

«Εεε... Είμαι δεινόσαυρος μικρός,

νομίζω πως είμαι δυνατός

και καμιά φορά ίσως λίγο τρομακτικός.

Κάποιοι λένε πως είμαι γίγαντας σωστός

μα εγώ θα ήθελα κάποιο μυστικό

της ψυχής μου να σας εξομολογηθώ.

Είναι φορές που νιώθω σαν μυρμήγκι μικροσκοπικό,

που το πατάνε στο λεπτό,

ή σαν ψαράκι τόσο δα μικρό,

που βρίσκεται έξω απ’ το νερό.

Τι κι αν η ουρά μου είναι δυνατή

και σαν τσουλήθρα γλιστερή,

τι κι αν το μπόι μου

με πολυκατοικία μπορεί να συγκριθεί

εγώ είναι στιγμές που νιώθω μια σταλιά

και η καρδιά μου σαν τρελή χτυπά.

Τότε είναι που κλαίω με αναφιλητά.

Ξυπνάω με το κλάμα μου μέχρι και τα φυτά».