Η Ισπανία είναι η τέταρτη χώρα της ΟΝΕ, μετά την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, που ζητάει βοήθεια από την Ε.Ε. Η στήριξη των ισπανικών τραπεζών όχι μόνο φέρνει στην επιφάνεια τα αδιέξοδα ενός εξαιρετικά στρεβλού αναπτυξιακού μοντέλου που στηρίχθηκε στο δίδυμο «τράπεζες-κατασκευαστικός τομέας», αλλά ενδέχεται να δρομολογήσει και νέες, δυσμενείς εξελίξεις όπως: όξυνση των πιέσεων εκ μέρους των αγορών, επιδείνωση του δημόσιου χρέους και ελλείμματος, ακόμα και παροχή νέας βοήθειας προς την Ισπανία για την κάλυψη δημοσιονομικών αναγκών της. Αξίζει να σημειωθεί πως ο Ισπανός πρωθυπουργός Ραχόι, εφάρμοσε πολιτική λιτότητας τα τελευταία χρόνια, με σκοπό την αποφυγή της ένταξης της χώρας στον μηχανισμό στήριξης. Τις ίδιες ακριβώς διακηρύξεις είχε κάνει κι ο Έλληνας σύμμαχος του, ο Αντώνης Σαμαράς, ότι η Ελλάδα δηλαδή θα μπορούσε να αποφύγει το Μνημόνιο αν είχε ασκήσει από μόνη της πολιτική λιτότητας (και η Νέα Δημοκρατία και το Λαϊκό Κόμμα ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα). Ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις επιβεβαιώνουν για ακόμα μια φορά ότι η συγκεκριμένη πολιτική είναι καταστροφική αλλά και αναποτελεσματική.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κρίσης στην Ισπανία;
Η Ισπανία παρουσίαζε εξαιρετικές οικονομικές επιδόσεις κατά τη δεκαετία του 2000 (υψηλή ανάπτυξη πάνω από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ, μείωση ανεργίας, δημόσιο χρέος μόλις 36% του ΑΕΠ το 2008). Με την ένταξη στην ΟΝΕ και τη μείωση των επιτοκίων δανεισμού, η μεγέθυνση της οικονομίας στηρίχθηκε ως επί το πλείστον στην ανάπτυξη του κατασκευαστικού κλάδου. Η δυναμική αυτή πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Το 2007, για παράδειγμα, ο κλάδος παρήγαγε 760.000 κατοικίες, ήτοι περισσότερες απ’ ό,τι η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία μαζί. Η έκρηξη της κατασκευαστικής φούσκας το 2008 προκάλεσε την κατάρρευση του κλάδου και την απώλεια περίπου δύο εκατομμυρίων θέσεων εργασίας.
Οι ισπανικές τράπεζες διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της φούσκας, παρέχοντας πιστώσεις στις κατασκευαστικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Το χρέος νοικοκυριών και επιχειρήσεων υπολογίζεται μεταξύ 250% και 300% του ΑΕΠ. Με την ύφεση, η υπερχρέωση προκαλεί σήμερα τη ραγδαία αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Τα μέτρα εξυγίανσης των τραπεζών που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα θεωρούνται συνολικά ανεπαρκή.
Αν και η ισπανική κυβέρνηση επιχειρεί να πείσει για το αντίθετο, το ισπανικό δημόσιο θα επωμιστεί μεγάλο δημοσιονομικό κόστος από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Και αυτό γιατί το κράτος είναι αυτό που δανείζεται και παρέχει στη συνέχεια τη βοήθεια στις τράπεζες. Όπως και στην Ελλάδα, εκφράζονται μεγάλες επιφυλάξεις αναφορικά με το ποσό που θα ανακτήσει το δημόσιο όταν αποφασίσει στο μέλλον να διαθέσει προς πώληση τις μετοχές που θα έχει αποκτήσει στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης.
Το δημοσιονομικό κόστος είναι υψηλό
Τα 100 δις της ανακεφαλαιοποίησης αντιπροσωπεύουν περίπου το 10% του ΑΕΠ της Ισπανίας, επιβαρύνοντας ισόποσα το δημόσιο χρέος της χώρας (68,5% το 2011). Το συνεπαγόμενο κόστος δεν περιορίζεται στην αύξηση του χρέους. Το κόστος εξυπηρέτησης του νέου χρέους (πληρωμή τόκων), που επιβαρύνει το δημόσιο έλλειμμα, υπολογίζεται ενδεικτικά σε 3 δις ευρώ ετησίως (100 δις x 3%).
Από την τραπεζική στη δημοσιονομική κρίση;
Σε συνδυασμό με την οικονομική ύφεση, η τραπεζική κρίση αναμένεται –μέσω των ποσών που δαπανώνται για την ανακεφαλαιοποίηση– να εξελιχθεί σε δημοσιονομική. Οι πιέσεις των αγορών προς την Ισπανία προβλέπεται να ενταθούν.
Το κόστος δανεισμού της Ισπανίας αναμένεται να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα, καθιστώντας πολύ πιθανή την προσφυγή της χώρας εντός του 2012 σε ευρωπαϊκή βοήθεια για την κάλυψη δημοσιονομικών αναγκών της. Νέα βοήθεια προς την Ισπανία θα εντείνει ακόμα περισσότερο τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητα των υφιστάμενων ευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης, δεδομένου ότι ολοένα και μικρότερος αριθμός χωρών θα πρέπει να εγγυάται ολοένα και μεγαλύτερα δάνεια με αποδέκτες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
