* Του Stuart White, Jesus College, Oxford – Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο Κέντρο Πολιτικής Θεωρίας του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διεθνώς μία τάση ενίσχυσης των συνελεύσεων πολιτών.
Τι είναι οι Συνελεύσεις Πολιτών;
Η Συνέλευση Πολιτών (ΣΠ) είναι μια συνέλευση εκπροσώπων. Συνήθως, οι εκπρόσωποι είναι ενήλικοι πολίτες ή κάτοικοι μιας περιοχής (αν και θεωρητικά μια ΣΠ μπορεί να περιλαμβάνει άτομα εκτός της επικράτειας). Το σημαντικό είναι ότι οι εκπρόσωποι επιλέγονται σε σχεδόν τυχαία βάση, αλλά σκόπιμα «διαστρωματοποιούνται» με βάση χαρακτηριστικά όπως η φυλή, το φύλο και η κοινωνική τάξη. Στη συνέχεια, στη συνέλευση δίνεται ένα ζήτημα ή ένα σύνολο θεμάτων που πρέπει να εξεταστούν, όπως πχ ποιο σύστημα θα χρησιμοποιηθεί για την εκλογή αντιπροσώπων στο κοινοβούλιο ή εάν θα γίνει συγκεκριμένη τροποποίηση του εθνικού συντάγματος.
Οι Συνελεύσεις Πολιτών (ΣΠ) μπορούν να θεωρηθούν ως αναβίωση μιας πρακτικής διαλογής (practice of sortition) που ήταν κεντρική για την αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία και για ορισμένες μεταγενέστερες δημοκρατικές πόλεις-κράτη. Ορισμένοι θεωρητικοί έχουν υποστηρίξει ότι οι ΣΠ ή άλλες παρόμοιες συνελεύσεις διαλογής προσφέρουν ένα μέσο για την ανανέωση της δημοκρατίας με δημοκρατικούς ή και διαβουλευτικούς δημοκρατικούς όρους. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) τις έχει υποστηρίξει ως αναπόσπαστο κομμάτι του «διαβουλευτικού κύματος» της δημοκρατικής μεταρρύθμισης. Ο ΟΟΣΑ έχει εντοπίσει οκτώ μοντέλα από την υφιστάμενη πρακτική που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτική.
Γιατί Συνελεύσεις Πολιτών;
Όμως δεν έχουμε ήδη εκλεγμένους αντιπροσώπους; Γιατί οι ΣΠ είναι μια πολύτιμη προσθήκη στην κοινοβουλευτική δημοκρατία; Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα επιχειρήματα υπέρ των ΣΠ.
Ένα πρώτο επιχείρημα βασίζεται στη σημασία του γνωστικού πλουραλισμού. Οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι τείνουν να προέρχονται δυσανάλογα από τις πιο προνομιούχες ομάδες της κοινωνίας - τείνουν να είναι δυσανάλογα άνδρες, λευκοί και της μεσαίας τάξης, για παράδειγμα. Ένα επιχείρημα υπέρ των ΣΠ είναι ότι καθώς αντιπροσωπεύουν καλύτερα την κοινωνία από στατιστική άποψη θα είναι καλύτερες και από άποψη γνωστικού πλουραλισμού. Αυτό, με τη σειρά του, αναμένεται να οδηγήσει σε καλύτερη –δικαιότερη και πιο αποτελεσματική– πολιτική.
Ένα δεύτερο επιχείρημα απευθύνεται στις ανησυχίες για τη σχέση μεταξύ εκλεγμένων πολιτικών και πολιτών, τις οποίες θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε στη λέξη «εμπιστοσύνη». Οι ΣΠ προτείνονται ως ένας τρόπος γεφύρωσης του χάσματος εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτικών και πολιτών.
Τρίτον, υπάρχει μια σειρά επιχειρημάτων για τις ΣΠ που βασίζονται στην πολιτική ισότητα. Αρχικά, οι ΣΠ έχουν μεγαλύτερη δημογραφική αντιπροσώπευση σε σχέση με την εκλεγμένη εκπροσώπηση. Αυτό από μόνο του επιβεβαιώνει την αρχή ότι όλοι οι πολίτες είναι ίσοι, με ίδιο δικαίωμα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, ανεξάρτητα από χαρακτηριστικά όπως η φυλή, το φύλο ή η τάξη.
Η τέταρτη σκέψη που ευνοεί τις ΣΠ είναι ότι μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας της άμεσης δημοκρατίας.
Συμπέρασμα
Αν και υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των ΣΠ, υπάρχουν πλέον πολλά παραδείγματα επιτυχημένων ΣΠ. Ωστόσο, για να αξιοποιήσουν οι ΣΠ τις δυνατότητές τους ως μέρος ενός ανανεωμένου μοντέλου δημοκρατίας, υπάρχουν τουλάχιστον δύο σημαντικά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν: πρώτον, πώς να διασφαλιστεί η ενδυνάμωσή τους· και δεύτερον, πώς να διασφαλιστεί ότι συνδέονται με ένα ευρύτερο κοινό.
Η ενδυνάμωση απαιτεί μεταρρυθμίσεις στο πολιτικό σύστημα που θα παρέχουν στους πολίτες δικαιώματα να συγκαλούν τις ΣΠ· και, ίσως, εξουσίες των ΣΠ να λογοδοτούν οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι για τις απαντήσεις τους στις προτάσεις της ΣΠ ή και να θέσουν αυτές τις προτάσεις σε δημοψηφίσματα. Η σύνδεση με το ευρύτερο κοινό απαιτεί δημοσιότητα και συντονισμένες προσπάθειες να καταστεί η ΣΠ το επίκεντρο μιας δημόσιας συζήτησης αντί να λειτουργεί απομονωμένα. Το ζήτημα της σύνδεσης αναδεικνύει τη σημασία του περιβάλλοντος σύνδεσης που μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαμεσολάβηση μεταξύ μιας ΣΠ και του ευρύτερου κοινού.
