Στο δεύτερο από αυτά τα άρθρα είχα αναφερθεί και στην τακτική με την οποία αντιμετωπίζεται τούτη η πρόταση από όσους/ες διαφωνούν, δηλαδή κυρίως από την «Ομπρέλα»: τα μέλη και τα στελέχη που διαφωνούν επισήμαναν τον κίνδυνο να οδηγηθούμε σε εσωστρέφεια αν συζητηθεί η πρόταση του Αλ. Τσίπρα στο επικείμενο συνέδριο. Εγραφα λοιπόν σε εκείνο το άρθρο: «Πρόκειται για μια κίνηση τακτικής, που μακάρι να ευοδώσει, αρκεί να μην εγκαταλειφθεί για χάρη της η αυτονόητη –ελπίζω!– άρνηση της πρότασης του προέδρου (και στα δύο της σκέλη)».
Εχουν περάσει περίπου δύο μήνες από τότε και, διαπιστώνοντας πως η εν λόγω κίνηση τακτικής τείνει να παγιωθεί σε μια συνολικότερη στρατηγική των διαφωνούντων εν όψει του συνεδρίου που θα λάβει χώρα την επόμενη εβδομάδα, το ξανασκέφτηκα το ζήτημα. Πιστεύω πως τούτη η τακτική ή/και στρατηγική είναι λανθασμένη. Το λάθος εντοπίζεται σε τουλάχιστον δύο διαφορετικά επίπεδα.
Πρώτον, αν συμφωνούμε ότι το ζήτημα της πρότασης του Αλ. Τσίπρα είναι ιδιαίτερα σοβαρό, αν συμφωνούμε δηλαδή πως όντως θα ήταν ολέθριο για το κόμμα αν εγκριθεί αυτή η πρόταση στο συνέδριο, θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε γι’ αυτό. Και δεν εννοώ βέβαια να προετοιμάζουμε επιχειρήματα, διότι τα επιχειρήματα έχουν ήδη γραφτεί και ειπωθεί, αλλά να προετοιμαζόμαστε υπό την έννοια τού να δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στις θεσμικές αλλά και στις άτυπες προσυνεδριακές συζητήσεις σε αυτή καθ’ εαυτή την πρόταση και όχι στο αν θα πρέπει ή όχι να συζητηθεί. Αν στο συνέδριο απορριφθεί η πρόταση για αναβολή –πράγμα που είναι και το πιο πιθανό–, οι διαφωνούντες με την πρόταση του προέδρου θα πρέπει να πείσουν για τη δική τους άποψη εκείνη τη στιγμή, ήτοι στο συνέδριο, έναν κόσμο ο οποίος θα έχει ήδη πειστεί για την άποψη υπέρ της πρότασης πριν από αυτό.
Το δεύτερο επίπεδο του λάθους μάλλον είναι πιο σημαντικό. Η τωρινή πρόταση του Αλέξη Τσίπρα, έστω και αν αιφνιδίασε πολλούς, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Ηταν το αποκορύφωμα μιας μακρόπνοης στρατηγικής της ηγεσίας του κόμματος να μετατραπεί ο ΣΥΡΙΖΑ σε αρχηγικό κόμμα με πασοκικό, δηλαδή «κεντροαριστερό» ιδεολογικο-πολιτικό προσανατολισμό. Σε αυτή της τη στρατηγική η ηγεσία είχε πλείστους όσους εξωκομματικούς αρωγούς –από εκδότες και δημοσιογράφους που δεν ανήκουν στον ΣΥΡΙΖΑ αλλά «διάκεινται φιλικά», μέχρι και δεξιούς που θα χαίρονταν να δουν τον ΣΥΡΙΖΑ επιτέλους να «σοβαρεύεται», δηλαδή να μετατρέπεται και αυτός σε ένα εξ ολοκλήρου καθεστωτικό κόμμα. Κατορθώθηκε τοιουτοτρόπως να συγκροτηθεί μια ολόκληρη ιδεολογία που στηρίζει τούτη την προσπάθεια πασοκοποίησης και αρχηγικοποίησης. Είτε μας αρέσει είτε όχι, φαίνεται πως αυτή η ιδεολογία έχει καταστεί κυρίαρχη στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ, ή τουλάχιστον στη σφαίρα των οπαδών του.
Εσωκομματικές αντιδράσεις και διαμαρτυρίες υπήρξαν πολλές – με διαβαθμίσεις ως προς την ένταση της διαφωνίας. Ολες αντιμετωπίζονταν –είτε από το περιβάλλον της ηγεσίας είτε από τους αντι-ΣΥΡΙΖΑ «φίλους» του ΣΥΡΙΖΑ είτε από δεξιούς σχολιαστές– σχεδόν αποκλειστικά με το επιχείρημα ότι πρόκειται για τον «ΣΥΡΙΖΑ του 3%» που επιδιώκει την «εσωστρέφεια».
Με άλλα λόγια, ολόκληρη η στρατηγική που υποβάθμισε σε βαθμό ουσιαστικής εξαφάνισης τα σημαντικότερα όργανα του κόμματος διά μέσου της υποκατάστασής τους από μη εκλεγμένα σχήματα, που με το πρόσχημα της «διεύρυνσης» οδήγησε στην εισχώρηση σε ηγετικό επίπεδο στελεχών πασοκικής προέλευσης με αναλλοίωτη την πασοκική τους ιδεολογία, που χωρίς καμία δημοκρατική διαδικασία «διεύρυνε» και τον τίτλο του κόμματος ούτως ώστε να περιλαμβάνει και την «Προοδευτική Συμμαχία», σταθερά εγκαλούσε όσους/ες πάσχιζαν να αντισταθούν με τη γνωστή επωδό: «Οχι εσωστρέφεια, ο πολύς κόσμος δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτά, πρέπει να φύγει ο Μητσοτάκης».
Αν τούτη η επωδός επαναληφθεί τώρα ως κεντρικό επιχείρημα εναντίον της πρότασης του Αλέξη Τσίπρα, αναμενόμενη είναι η απάντηση: «Τι έχουμε εδώ; Αποφυγή της εσωστρέφειας α λα καρτ;». Θα είναι σαν να αναπαράγουμε την αρχηγική-πασοκική ιδεολογία με βάση την οποία όλο το προηγούμενο διάστημα μας λοιδορούσαν και σύμφωνα με την οποία τα κρίσιμα ζητήματα εσωκομματικής δημοκρατίας είναι πολυτέλεια.
* καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
