Του Old Boy

 Σε ένα από τα αφηγήματα του Πικρούτσικα Πικρούτσικα, ο Θάνος Κάππας μάς μιλά για το «πρώτο σοβαρό» του πάρτι, κάπου στις αρχές της τρίτης γυμνασίου, χωρίς την παρουσία ενηλίκων που «λειτουργούσαν σαν υπενθύμιση ότι ο χώρος (και τα αισθήματά μας) προστατεύονται»:

«Δυστυχώς είχα ήδη προλάβει να συνειδητοποιήσω πως η ζωή δεν θα μου χαριζόταν και πάλευα να εφεύρω έναν εαυτό αρεστό στα κορίτσια. Σε κάποια κορίτσια εννοείται. Δεν είναι σίγουρο, επομένως, αν με τράβηξε η γοητεία της ή το ένστικτο ότι εδώ τουλάχιστον εξασφαλίζονταν οι όροι μιας δίκαιας αναμέτρησης. Καθόταν χαμηλά, σχεδόν στο πάτωμα, απορροφημένη από κάτι δικό της, ενώ μπροστά της μαινόταν ο πόλεμος. Πλησίασα με επιφύλαξη και κάθισα δίπλα της. Ύστερα άρχισα να αναπνέω τον κοινό μας αέρα, να δανείζομαι το στυλ της, να παίρνω το σχήμα της. Στο τέλος της απηύθηνα αυτό που υπέθετα ότι σκεφτόταν· της είπα σοβαρά: “Δεν είναι πολύ ψεύτικα όλα αυτά;”».

Στην παρουσίαση του βιβλίου, που έγινε πριν λίγα βράδια, δεν ήταν μόνον ο κόσμος ασυνήθιστα πολύς, ακόμη πιο ασυνήθιστη ήταν η διάθεση με την οποία είχε έρθει και σχεδόν στοιβαχθεί, καθώς υπήρχε στην ατμόσφαιρα ένα αίσθημα όχι μόνον κοινής συγκίνησης, αλλά τρόπον τινά και κοινής δικαίωσης, ένα υπόρρητο «Άργησε πολύ, αλλά επιτέλους έγινε». Γιατί, αν ήταν κάτι εμφανές από το μπλογκ του (o Θάνος Κάππας είναι ο Thas του Vita Moderna - vitamo.blogspot.com), ήταν πως όσα γράφονταν εκεί, όπως κι αν τα χαρακτήριζε κανείς ως είδος γραφής, είχαν μια ποιότητα, ένα ύφος, έναν τρόπο, ένα φωτισμό αδιαπραγμάτευτα λογοτεχνικό. Όταν λοιπόν τελειώνει η ένθερμη παρουσίαση από το πάνελ, ο ίδιος παίρνει το μικρόφωνο και οι πρώτες λέξεις που λέει είναι: «Είναι όλα ψέματα»· σαν ο συγγραφέας να βγαίνει από τις σελίδες του βιβλίου του και δεκαετίες μετά να χρησιμοποιεί μια πανομοιότυπη τεχνική ξελογιάσματος, ενός κόσμου όμως, που, σε αντίθεση με το κορίτσι στο γυμνασιακό πάρτι, ήταν ήδη ξελογιασμένος.

Για τι είδος γραφής όμως μιλάμε; Χωρίς καθόλου να παραγνωρίζω την επίδραση που είχε το μπλογκ στον τρόπο του, είναι μια γενικότερη συζήτηση αυτή που έχει να κάνει με το πώς το μέσο επηρέασε τον τρόπο όσων το δοκίμασαν και τι αποτελέσματα τελικά παρήγαγε. Εδώ ας μείνουμε στο ειδικό. Με τι θράσος παρουσιάζεται στα γράμματα, έχοντας περάσει τα 50, για να μας μιλήσει για τον ίδιο του τον εαυτό, για τον συναισθηματικό του χάρτη και το τι διαμόρφωσε τον κόσμο του; Γιατί δεν ακολουθεί την πεπατημένη; Γιατί δεν περνάει τα βιώματά του και τις σκέψεις του μέσα σε διηγήματα ή σε μυθιστόρημα; Γιατί δεν γράφει ποίηση στην τελική; Αυτοβιογραφικού τύπου αφηγήσεις έχουν νόημα όταν ο συγγραφέας είναι ήδη γνωστός από κάτι άλλο και μας εισάγει και στη ζωή του, ακριβώς επειδή, πρώτα και κύρια, μας ενδιαφέρει το κάτι άλλο που κάνει. Ο Θάνος Κάππας όμως παίρνει τη γενναία απόφαση να πει πως θα κάνω λογοτεχνία χρησιμοποιώντας ευθέως ως υλικό εμένα τον ίδιο και τις συγκινήσεις μου. Πετάει στην άκρη την ανάγκη για πλοκές και μύθους και ιστορίες, για να μας μιλήσει χωρίς καμουφλάζ για τη δική του ιστορία. Εγώ είμαι ο ήρωας του βιβλίου, εγώ που εισηγούμαι ως λογοτεχνία αυτό και μόνο αυτό, γυμνό από οτιδήποτε άλλο, εγώ που εισηγούμαι πως η μικρούτσικη, πικρούτσικη, γλυκούτσικη ζωή του καθενός μας μπορεί να αποτελέσει πρώτη ύλη για λογοτεχνία, εάν κι εφόσον θέλουμε και μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε ως τέτοια, να την κοιτάξουμε πρωτογενώς έτσι, να την αναστοχαστούμε, να την επεξεργαστούμε, να την αφήσουμε να ωριμάσει μέσα μας, να την αποστάξουμε, να τη γράψουμε. Και αν αυτό το έκανε μια φορά όταν πρωτοέγραψε τα κείμενα, ο τρόπος που επιλέγει να στήσει το βιβλίο, ως οριστική απόφανση του τι από αυτά που έχει ανεβάσει στο μπλογκ ή που έχει γράψει συνεργαζόμενος με εφημερίδες και περιοδικά θα συστήσουν το τελικό σώμα της αυτοαφήγησής του, αποτελεί ένα δεύτερο βλέμμα, με το οποίο στήνεται ο λογοτεχνικός εαυτός.

Με δικά του λόγια από άλλο αφήγημα του βιβλίου: «Σκέφτομαι την εικόνα ενός καλού παιδιού που επιμελώς κατασκεύαζα για χρόνια, βουτηγμένος στην αγωνία ότι από ώρα σε ώρα θα αποκαλυφθεί η περί του αντιθέτου αλήθεια. Οι γονείς θα με κοίταζαν, υπέθετα, σοβαροί και θα αποφαίνονταν με λύπη:

—Αυτό δεν το περιμέναμε ποτέ από σένα.

Γι’ αυτή τη σκηνοθεσία ενός άλλου, είπα τόσα ποιήματα, κατέθεσα τόσα στεφάνια, έκανα τόσες παρελάσεις. Για να κρυφτεί αυτή η ένταση έμαθα τόσες πρωτεύουσες, συγκράτησα τόσες μάχες. Κι επειδή ανάπαυση δεν βρήκα, φρόντισα να φορτώσω νέο ψέμα πάνω στο παλιό. Και συνεχίζω ακόμα έτσι, απτόητος».

Ταυτότητα λοιπόν. Και στην πιο ρωμαλέα ακαμουφλάριστη εκδοχή του ο εαυτός είναι πάντα ένας άλλος. Από την εφεύρεση ενός εαυτού αρεστού στα κορίτσια ως τη σκηνοθεσία ενός καλού παιδιού, ο Θάνος Κάππας ανασυνθέτει στις σελίδες του βιβλίου την ιστορία του ίδιου, δηλαδή ενός άλλου. Ό,τι άνθρωπος κι αν είναι στα αλήθεια ο συγγραφέας, ο ήρωας που κατασκεύασε στις σελίδες του είναι ένας ήρωας που δύσκολα δεν θα γκρεμίσει τις οχυρώσεις σου και δεν θα σε πιάσει απ’ το λαιμό με την ακαριαία λυρική του λιτότητα, ακριβώς γιατί είναι όλα ψέματα, ακριβώς γιατί πήρε την πρώτη ύλη του και αποφάσισε ότι η λογοτεχνία δεν βρίσκεται εκεί που σου λένε, αλλά εκεί που ξέρεις να κοιτάς.

Κάποιος πρέπει να σκηνοθέτησε τον Θάνο Κάππα.