«Αντιμετωπίζουμε τους ψυχασθενείς ως αρρώστους, όχι ως εγκληματίες».

«Μας ενδιαφέρει μόνο το δικό τους καλό».

Τι μεγάλα λόγια, αλήθεια! Αν όμως δει κανείς τι συμβαίνει στην πράξη, τότε εκφράζεται πια σεμνότερα, ίσως και να ντρέπεται.

Για πολλοστή φορά στη νεότερη Ιστορία μας, το θέμα έχει γίνει επίκαιρο.

Το υπουργείο Δικαιοσύνης ανήρτησε προς διαβούλευση ένα σημαντικό νομοσχέδιο που αναμορφώνει τη σχετική νομοθεσία.

Η Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων επισκέπτεται εν τω μεταξύ το Ψυχιατρείο Κρατουμένων του Κορυδαλλού και καταγράφει σοβαρά προβλήματα, αλλά και κάποια βήματα προόδου.

Διαπιστώνει επίσης ότι τα περίφημα μπλε κελιά βάφονται πλέον μπεζ.

Σπουδαία αλλαγή; Αν ο μεταχρωματισμός συνοδεύει ουσιαστικές αλλαγές μεταχείρισης, τότε ναι.

Αν οι συνθήκες νοσηλείας μένουν απαράλλακτες, τότε η παραλλαγή επιδιώκει απλώς τη «λούφα». Των άλλων, εννοείται.

Υπάρχει και κάτι επίσης επίκαιρο και σχεδόν απίστευτο.

Προκειμένου να αναβαθμιστούν οι συνθήκες νοσηλείας –και η ίδια η νοσηλεία, κατεξοχήν– μεθοδεύεται η ένταξη του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού στο ΕΣΥ.

Το σωματείο των αρμόδιων υπαλλήλων, όμως, αντιδρά!

Αν στην αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή που τους άκουσε κανείς δεν πείστηκε, τόσο το χειρότερο για την αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή.

Φυσικά και για τους ίδιους τους κρατουμένους.

Αξιοθρήνητη ήταν ιδίως η υστέρηση της ισχύουσας νομοθεσίας απέναντι σε θεραπευτικές προδιαγραφές και σε δικαιοκρατικές κατακτήσεις, δεδομένες πλέον στον εθνικό και τον διεθνή επιστημονικό ορίζοντα.

Στα σχετικά άρθρα του Ποινικού Κώδικα (69-70) μία μόνο έκφραση («θεραπευτικό κατάστημα») παραπέμπει σε θεραπεία, επτά φορές όμως μνημονεύεται ο όρος «φύλαξη» και δύο η «δημόσια ασφάλεια».

Ο προσανατολισμός του ενδιαφέροντος είναι ολοφάνερος.

Οσο για τη διάρκεια των «θεραπευτικών» μέτρων, αυτή κατά τον νόμο εξαρτάται από τη διάρκεια της επικινδυνότητας και όχι από τη διάρκεια μιας πάθησης.

Επειδή, μάλιστα, η επικινδυνότητα μπορεί να υπάρχει και χωρίς πάθηση, η κράτηση σε θεραπευτικό κατάστημα παρατείνεται και χωρίς αυτήν.

Είσαι δεν είσαι άρρωστος, «θεραπεύεσαι».

Ακόμη όμως κι αν δεν γνωρίζουν το θέμα, οι αναγνώστες εύκολα θα μαντεύουν ότι μια αναγκαστική «θεραπεία» υγιών ανθρώπων αντιβαίνει τόσο στο Σύνταγμά μας όσο και σε διεθνείς συμβάσεις (κατεξοχήν στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου).

Ευτυχώς η επιστημονική επιτροπή που ορίστηκε για τη διαμόρφωση του νομοσχεδίου είχε μέλη που χαρακτηρίζονταν όχι μόνο για την κατάρτιση και την ευαισθησία τους, αλλά και για την αποτελεσματικότητά τους.

Μέσα σε έξι σχεδόν μήνες, με τη συμβολή του γ.γ. του υπουργείου Δικαιοσύνης Ε. Φυτράκη, ήταν έτοιμο το νομοσχέδιο που επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε θετική κατεύθυνση: Συνδυάζει τη θεραπεία με την ασφάλεια, χωρίς να υποτάσσει την πρώτη στη δεύτερη¹.

Δεν έχουν κριθεί ακόμη τα πράγματα. Δύο ακόμη στάδια είναι κρίσιμα: το νομοθετικό, εννοείται, και αυτό της πράξης, που θα κληθεί στη συνέχεια να απομακρυνθεί από κεκτημένες ταχύτητες και αδράνειες.

Σε ένα ανάλογο θέμα, όντως, οι υποκριτικές οιμωγές, για όσους «βγαίνουν από τη φυλακή και σκοτώνουν με ηθικούς αυτουργούς τον υπουργό που προώθησε τον νόμο και τους βουλευτές που τον ψήφισαν», ήταν ηχηρές χάρη στην επικοινωνιακή τους προβολή.

Η οποία, βέβαια, αποσιωπούσε συστηματικά το γεγονός ότι απολύσεις κρατουμένων υπό όρους προβλέπονταν διαρκώς από το 1950, ότι οι όροι τους κατ’ επανάληψη ελαφρύνθηκαν, ότι η εγκληματογόνα υποτροπή των απολυομένων αποτελεί μια διαχρονική και παγκόσμια σταθερά, ότι, τέλος, η ειρηνική επανένταξη μετά τη φυλακή εξαρτάται περισσότερο από τους όρους κράτησης και λιγότερο από αυξομειώσεις της διάρκειας (μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις η μεγαλύτερη διάρκεια της κράτησης επιβαρύνει τις πιθανότητες υποτροπής).

Αν, όμως, ακόμη ηχούν αντιδράσεις για απολυόμενους «απλούς» δράστες, πόσο μάλλον μπορεί να υποδαυλιστούν φοβικά σύνδρομα ενώπιον της ενίσχυσης του θεραπευτικού χαρακτήρα των μέτρων για ανθρώπους που προσκρούουν σε διπλά στιγματιστικά στερεότυπα.

Λίγο αναλυτικότερα: στην αρχή οι συνήθεις τιμητές προσθέτουν την αμάθεια με τον αυταρχισμό.

Στη συνέχεια τις ατάκες «μια φορά εγκληματίας, για πάντα εγκληματίας» και «μια φορά τρελός, για πάντα τρελός».

Πού καταλήγουν; Υπαινικτικά αλλά αναμφίβολα στο σύνθημα «ισόβια στους πάντες».

Ελπίζω το φοβικό φαινόμενο να μην επαναληφθεί, άλλωστε το νομοσχέδιο προβλέπει συστηματικές εγγυήσεις ασφάλειας.

Αν, όμως, και πάλι οι κραυγές ακουστούν, θα χρειαστεί να τις σκεπάσει ο περήφανος και αγωνιστικός λόγος των αγωνιστών του κράτους δικαίου και της ανθρωπιάς.

(1) Υπ. Απόφαση σε ΦΕΚ Β΄ 1914/27-06-2016, πρόεδρος η καθ. Ε. Συμεωνίδου-Καστανίδου, μέλη ο ήδη αντεισ. Αρείου Πάγου Δ. Παπαγεωργίου και οι Ν. Τσιρώνης, πρόεδρος Πρωτοδικών, Μ. Μητρόπουλος, Θ. Υφαντής και Δ. Πλουμπίδης, καθηγητές, Ι. Παπαδόπουλος, ψυχίατρος-διευθυντής ΨΝΑ.

*ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ - βουλευτής