Α)ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. - το μεγάλο, φιλόξενο σπίτι της σύγχρονης προοδευτικότητας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία με το 3ο Συνέδριό του απόδειξε ότι είναι το ευρύχωρο και ασφαλές πολιτικό σπίτι του αριστερού και δημοκρατικού κόσμου αυτού του τόπου. Ένα σπίτι που μπορεί και ενσωματώνει δημιουργικά τις αντιτιθέμενες απόψεις όταν αυτές είναι συγκροτημένες, συνεκτικές, δημιουργικές. Αρκεί δηλαδή αυτές οι απόψεις να πατούν γερά πάνω σε τρεις θεμελιώδεις προϋποθέσεις:
Στη λειτουργική αρχή της υπεύθυνης και προωθητικής εσωκομματικής δημοκρατίας, στην πολιτική αρχή της ουσιαστικής στήριξης του κοινού μας σχεδίου για την προοδευτική κυβερνητική μεταβολή, στον στρατηγικό - προγραμματικό καμβά του ευρωπαϊσμού, της δίκαιης / ισορροπημένης ανάπτυξης, των εγνωσμένων δημοσιονομικών και χρηματοπιστωτικών περιθωρίων.
Οι καταστατικές προτάσεις και το πακέτο των 5+1 μέτρων κοινωνικής σωτηρίας του σ. Αλέξη Τσίπρα δημιούργησαν μια δυναμική ευρύτερων αλλαγών εντός, εκτός και επί ταυτά του κόμματος, αφού:
«Ταρακούνησε» το εν πολλοίς παλαιωμένο / τασικό εσωκομματικό τοπίο, έδωσε ελπίδα και πολιτική διέξοδο στην εξαντλημένη από τον κεκαλυμμένο νεοφιλελευθερισμό ελληνική κοινωνία, ορθολογικοποίησε τις μιντιακές στρεβλώσεις και υπερβολές των όποιων εσωκομματικών «διαφορών», έβαλε όρια και απομάγευσε τις μεταδημοκρατικές πρακτικές άλλων κομμάτων, πίεσε με θεμιτό τρόπο τα όμορα κόμματα για κυβέρνηση συνεργασίας στις πρώτες εκλογές που θα διεξαχθούν με απλή αναλογική.
Τα ανωτέρω, σε συνδυασμό με την πολιτική ευκρίνεια και το ήθος των τοποθετήσεων των συνέδρων καθώς και την ομόφωνα εγκριθείσα πολιτική απόφαση, απέδειξαν σε κάθε δημοκράτη πολίτη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. έχει ήδη σχεδιάσει τη νέα προοδευτική κυβερνητική του προοπτική με όρους τομής, αυτοκριτικής, συνεργασίας και συνέχειας.
Β) Η πολιτική ενότητα και το διαλεκτικά παράδοξο της μειοψηφίας.
Η πολιτική ενότητα στα κόμματα στηρίζεται κυρίως στην ικανότητα προωθητικών συνθέσεων. Από την άλλη, το εγελιανό σχήμα θέση - αντίθεση και τελικά σύνθεση για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά προϋποθέτει το διαλεκτικό του αντίθετο να είναι αληθές, έγκαιρα τεκμηριωμένο και μη προσχηματικό. Κάτι τέτοιο όμως δεν διαπιστώθηκε στον επιθυμητό βαθμό.
Το συνεδριακό σώμα τελικά αναγνώρισε ποιο είναι το πολιτικά μείζον και ποιο το έλασσον και με την ψηφοφορία του Σαββάτου έδωσε καθαρή εντολή με ποσοστό 74% στη γραμμή της διαρκούς διεύρυνσης και της κομματικής επανεκκίνησης. Το 26% του κόμματος θεώρησε ότι οι προτεινόμενες από τον πρόεδρό του καταστατικές αλλαγές ενέχουν περισσότερους κινδύνους απ' ό,τι οφέλη και μειοψήφησε. Η Ιστορία θα κρίνει το ορθό η όχι του θέματος.
Θα ήθελα όμως να επισημάνω ότι τα βασικά επιχειρήματα που τέθηκαν με τον ένα η τον άλλο τρόπο από τη συνεδριακή μειοψηφία (Ομπρέλα) ήταν σε γενικές γραμμές εσωστρεφή και φοβικά. Ο «κίνδυνος» της μετάλλαξης του κόμματος σε αρχηγικό κόμμα, η «απεμπόληση» των αριστερών ταυτοτικών στοιχείων του υπέρ των κεντρώων χαρακτηριστικών, η απομάκρυνσή του από κρίσιμες κοινωνικές διεργασίες στα κινήματα, στη νεολαία, στους δήμους, στους εργασιακούς χώρους, η μη οργανωτική του αντιστοίχιση ήταν μερικές απόψεις που ακούστηκαν ηχηρά από υπεύθυνα χείλη. Όλα αυτά θα είχαν εξαιρετικό πολιτικό και θεωρητικό ενδιαφέρον αν συνοδεύονταν από μια ολοκληρωμένη πρόταση στο μοντέλο λειτουργίας και κοινωνικής παρέμβασης του κόμματος. Κάτι τέτοιο όμως δεν υπήρξε ούτε σε παροντικό ούτε σε παρελθοντικό χρόνο.
Αντίθετα, αντί να κατατεθεί μια διακριτή συνολική εναλλακτική πρόταση στον προσυνεδριακό διάλογο με προωθημένες καταστατικές αλλαγές και συγκεκριμένο κώδικα αρχών και δεοντολογίας (ώστε να αποφύγουμε τα φαινόμενα βαρονιών, παραγοντισμού και σύγκρουσης συμφερόντων που εμφιλοχωρούν στα κόμματα εξουσίας), επιλέχθηκε να εκφωνηθεί από μια μερίδα της απελθούσας συλλογικής ηγεσίας μια συναισθηματικά φορτισμένη, ασπόνδυλη, κινδυνολογική ρητορική. Μια ρητορική που έτεινε να υπερασπίζεται τα κεκτημένα πάσης φύσεως και μορφής, πατώντας σε εγνωσμένα ελλείμματα και παθογένειες του κόμματος που όλες οι παραγωγικές πλευρές του κόμματος αναγνωρίζουν και επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν καθημερινά.
Θα περίμενα αυτή η μερίδα στελεχών που ένιωσε αυτήν την υπέρμετρη «απειλή» φυσιογνωμικής αλλοίωσης του κόμματος από τις καταστατικές προτάσεις του σ. Αλέξη Τσίπρα να έχει αντιληφθεί ότι αυτές οι προτάσεις περισσότερο σχετίζονται με έναν αμφίπλευρο γκραμσιανό πόλεμο θέσεων που από τη μία υπονομεύει την κυριαρχία μιας παρηκμασμένης - μη παραγωγικής εσωκομματικής γραφειοκρατίας και από την άλλη στριμώχνει τον μεταμοντέρνο αντίπαλο παρά με αντιγραφή πρακτικών των μεταδημοκρατικών κομμάτων η ενός πολέμου κινήσεων του «αρχηγού» έναντι πιθανών εσωκομματικών του αντιπάλων.
Τέλος, η «αντίστροφη εργαλειοποίηση» της μανιχαϊστικής λογικής κάποιων ακραίων φωνών μέσα στην πλειοψηφία, που κάνουν τον άδικο διαχωρισμό του 3% και του 30%, συνιστά την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος και δεν παραπέμπει καθόλου σε γκραμσιανό corpus περί ηγεμονίας και σταδιακής αλλαγής συσχετισμών.
Γ) Οι προκλήσεις της νέας προοδευτικής κυβέρνησης μετά την ήττα της Ν.Δ.
Οι εξελίξεις για τη χώρα προδιαγράφονται ιδιαίτερα αρνητικές όσο παραμένει στην κυβέρνηση η Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Δυστυχώς, η νέα φάση παρατεταμένης αστάθειας που εισέρχεται το παγκόσμιο σύστημα διεθνών σχέσεων (αποπαγκοσμιοποίηση, νέος ιδιότυπος γεωοικονομικός διπολισμός, πυρηνική απειλή, στρατιωτικοί και ενεργειακοί ανταγωνισμοί) βρίσκει τη χώρα μας εκτεθειμένη σε πάρα πολλά ανοιχτά μέτωπα παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα της κυβερνητικής προπαγάνδας και της οικονομικομιντιακής διαπλοκής.
Το επενδυτικό κενό των 100 δισ. είναι εξαιρετικά δύσκολο να καλυφθεί στον επιθυμητό χρονικό ορίζοντα. Ο συνδυασμός υψηλού δημόσιου και ιδιωτικού χρέους σε περίοδο υψηλού πληθωρισμού και σταδιακής ανόδου των επιτοκίων λειτουργεί ως η τέλεια οικονομική παγίδα. Το κρυφό πρόσθετο χρέος της μεσοπρόθεσμης βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος μας περιμένει στη γωνία. Οι εύθραυστες εγγυήσεις του Ε.Δ. προς το σχήμα ΗΡΑΚΛΗΣ καραδοκούν την κατάλληλη στιγμή για να καταπέσουν. Η εγνωσμένη αδυναμία των συστημικών τραπεζών να εγγυηθούν έναν νέο ενάρετο πιστωτικό κύκλο τείνει να γίνει μη αναστρέψιμη.
Οι εργασιακές σχέσεις έχουν απορρυθμιστεί. Οι κοινωνικές ανισότητες εντείνονται. Το δημογραφικό πρόβλημα συζητείται φιλολογικά και όχι στρατηγικά. Η ενεργειακή και διατροφική αυτάρκεια είναι τα νέα καθολικά και εθνικά ζητούμενα, που απαιτούν μεγάλες προσαρμογές. Η σύντομη αποκατάσταση των εφοδιαστικών αλυσίδων δεν προκύπτει από πουθενά. Το έλλειμμα παραγωγικότητας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα δεν καλύπτεται, παρά τον αντεργατικό μεταρρυθμιστικό και ψηφιακό οίστρο. Η αξιοπιστία κρίσιμων ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών είναι εν αμφιβόλω. Η διαφάνεια στη δημόσια ζωή εκλείπει πανηγυρικά. Η Δικαιοσύνη παραμένει αργή, αναποτελεσματική. Το brain drain δεν αντιστρέφεται. Όλα αυτά, καθώς και οι αντικειμενικές δυσκολίες αλλαγής παραγωγικού υποδείγματος εν μέσω των δομικών παθογενειών και της νέας μακροχρόνιας κρίσης, είναι οι τεράστιες προκλήσεις με τις οποίες θα έρθει άμεσα αντιμέτωπη μια νέα προοδευτική κυβέρνηση.
Η κατάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, οι αναβαθμίσεις των τραπεζών από τους οίκους αξιολόγησης, η σημαντική κάλυψη του επενδυτικού κενού από τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους (ταμείο ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, Αναπτυξιακός, ΠΔΕ) και η λοκομοτίβα του τουρισμού δεν αρκούν πλέον για να «εγγυηθούν» ένα βιώσιμο - ανθεκτικό σενάριο για την ελληνική οικονομία και αυτό το γνωρίζουν και το κατανοούν πλέον όλοι.
Δυστυχώς, χάθηκε πολύτιμος πολιτικοοικονομικός χρόνος... Η κυβέρνηση της Ν.Δ., άκρως ιδεοληπτική και απόκοσμη, το μόνο που είχε πραγματική έγνοια στο κρίσιμο διάστημα των τριών ετών ήταν:
Να «εξυπηρετεί» πελατειακά τον στενό κομματικό κύκλο της, να «συναλλάσσεται» αδιαφανώς με τις εγχώριες και μη επιχειρηματικές ελίτ σε σχεδιασμούς και projects που αντί να διευρύνουν τελικά στενεύουν τον αυτόνομο αναπτυξιακό ορίζοντα της Ελλάδας.
Ακόμα και η πρόσθετη δημοσιονομική δυνατότητα που δόθηκε από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς λόγω της πανδημίας για ενίσχυση των κοινωνικών δαπανών κατανεμήθηκε οριζόντια και σπάταλα σε μη στοχευμένες δράσεις.
Η διαχείριση της ίδιας της πανδημίας ήταν μια αποτυχία διεθνούς επιπέδου, με χιλιάδες άδικα χαμένους συνανθρώπους μας.
Τα ζητήματα δε της εφαρμογής μιας ανεξάρτητης, πολυδιάστατης ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής έχουν εγκαταλειφθεί πολύ καιρό πριν την παράνομη στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (ώστε να θεωρήσουμε ότι υπάρχει μια εύλογη συγκυριακή στρατηγική αμηχανία), ενώ τα ζητήματα εφαρμογής ενός εύρυθμου ευρωπαϊκού κράτους δικαίου έχουν υποχωρήσει κατακόρυφα (παρακολουθήσεις και ποινικοποιήσεις ερευνητών δημοσιογράφων, καθυστερήσεις σκοπιμότητας στη Δικαιοσύνη, μη επιμελής τήρηση των διαδικασιών για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες κ.λπ.).
Επίλογος
Ο ΣΥΡΙΖΑ - Π.Σ. με το 3ο του Συνέδριο έδειξε απόλυτα ώριμος να εγγυηθεί τη σταθερότητα, την ευημερία, την ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή και την κοινωνική δικαιοσύνη στη χώρα. Η πρότασή του για προοδευτική κυβέρνηση συνεργασίας με πρόγραμμα ριζοσπαστικού ρεαλισμού διαμορφώνει de facto το νέο πλαίσιο της κεντρικής πολιτικής αντιπαράθεσης στη βάση δύο ξεκάθαρα ανταγωνιστικών πολιτικών σχεδίων. Ή με την πρόοδο ή με τη συντήρηση. Ή με τον σοσιαλισμό ή με τη βαρβαρότητα.
Η νίκη στις επόμενες εκλογές θα είναι σίγουρα των προοδευτικών δυνάμεων και των δημοκρατικών πολιτών, δηλαδή δική μας.
Η αριστερή μας ταυτότητα, αυτή του δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό, δεν κινδυνεύει, ίσα ίσα ενισχύεται αφού συντονίζεται με το αξίωμα «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης». Το κοινωνικό μπλοκ των δυνάμεων της εργασίας και των μικρομεσαίων είναι στο επίκεντρο αυτής της ανάλυσης και των προγραμματικών μας στοχεύσεων.
Η νέα Κεντρική Επιτροπή που θα αναδειχθεί στις 15 Μαΐου οφείλει να ανασυγκροτήσει τα τμήματά της άμεσα ώστε μαζί με αυτά και τις συνεργαζόμενες αριστερές και προοδευτικές δεξαμενές σκέψης να παρουσιάσει ένα μεσοπρόθεσμο πλαίσιο δημοκρατικών τομών και ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων.
* Ο Βαγγέλης Πιλάλης είναι επικεφαλής της γραμματείας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης
