Δυόμισι χρόνο μετά, η οικονομία της χώρας έχει επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Τα βαθιά «τραύματα» από τις πολιτικές λιτότητας των προηγούμενων συντηρητικών κυβερνήσεων επουλώνονται σταδιακά, η ανεργία έχει πέσει σε μονοψήφια νούμερα (7.8%, στοιχεία Δεκεμβρίου 2017), η παραγωγική ανασυγκρότηση προχωρά και αξιοποιούνται στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της οικονομίας και ο εξωστρεφής προσανατολισμός του εμπορίου της. Στο τομέα των εργασιακών δικαιωμάτων, η κυβέρνηση αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την πλήρη αποκατάστασή τους, ενώ κλείνει η «ψαλίδα» στη σχέση μεταξύ μερικής/επισφαλούς και πλήρους απασχόλησης, με τις δημόσιες επενδύσεις να βοηθούν στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και στην ομαλοποίηση των οικονομικών κύκλων.

Η εκλογική δύναμη των πολιτικών δυνάμεων που συμμετέχουν ή στηρίζουν την κυβέρνηση παρουσιάζει σημάδια σταθερότητας, με το σοσιαλιστικό κόμμα να «καρπώνεται» περισσότερο την κοινωνική ανακούφιση από τη βελτίωση των μακροοικονομικών δεικτών.

Η εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση Κόστα είναι εξαιρετικά υψηλή, αγγίζοντας ποσοστά που καμία άλλη κυβέρνηση, πλην της γερμανικής την τριετία 2012-2015, δεν έχει καταφέρει να πετύχει εν μέσω οικονομικής και θεσμικής κρίσης στην Ευρωζώνη. Εξίσου σημαντικό να τονίσουμε ότι παρά τα σημάδια σταθεροποίησης της ευρωπαϊκής οικονομίας από τις αρχές του 2017, καμία άλλη κυβέρνηση σε χώρες που εξήλθαν των μνημονίων και κατάφεραν να βελτιώσουν τις οικονομικές συνθήκες (πχ. Ισπανία, Ιρλανδία, Κύπρος) δεν έχει λάβει τέτοια ευρεία στήριξη από την κοινωνία, και κυρίως δεν έχει γεννήσει προσδοκίες για το μέλλον της χώρας συνολικά, όπως συμβαίνει στην Πορτογαλία και αποτυπώνεται στο παρακάτω πίνακα.

Πέρα από το οικονομικό σκέλος και τα αποτελέσματα που παράγει μια προοδευτική και κοινωνική ατζέντα στην οικονομική σταθερότητα και στην κοινωνική ανάπτυξη, υπάρχει το πολιτικό σκέλος, οι εσωτερικές συγκρούσεις, οι διαφορετικές στρατηγικές και η πρόκληση εφαρμογής και μεταφοράς του συγκεκριμένου μοντέλου άσκησης διακυβέρνησης και σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ και της Ευρωζώνης.

Εντός της πορτογαλικής κυβέρνησης υπάρχουν διαφορετικές στρατηγικές προτεραιότητες και πολιτικές προσεγγίσεις, καθώς και διαφορετικά επίπεδα ιδεολογικής διαμάχης, τα οποία σε ένα σημαντικό βαθμό μέχρι τώρα έχουν επικαλυφθεί από την οικονομική ανάπτυξη και το «πλασάρισμα» της χώρας στο στενό πυρήνα των ευρωπαϊκών εξελίξεων. Το σοσιαλιστικό κόμμα αποτελεί ίσως το μοναδικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο διακυβέρνησης που έχει καταφέρει να διασώσει ό,τι έχει απομείνει από τον προοδευτικό προσανατολισμό και την άλλοτε διακριτή ιδεολογική αναφορά της σοσιαλδημοκρατίας - πριν δηλαδή τα σοσιαλιστικά κόμματα προχωρήσουν στον «εναγκαλισμό» με τις συντηρητικές και νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας και υποχωρήσουν εκλογικά και δημοσκοπικά σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Την ίδια στιγμή, το Μπλόκο της Αριστεράς, παρά τις απώλειες στις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές, έχει καταφέρει να διατηρήσει τη διακριτή πολιτική και ιδεολογική του παρουσία εντός του κυβερνητικού σχηματισμού. Το κομμουνιστικό κόμμα, παρά τις ενστάσεις της ηγεσίας σε αρκετά σημεία της ασκούμενης πολιτικής, στηρίζει την κυβέρνηση και αποδεικνύει ότι αναγνωρίζει τους σύνθετους πολιτικούς συσχετισμούς στην ΕΕ, ακολουθώντας ρεαλιστική πολιτική θέσεων, αποφεύγοντας τον «ανταρτοπόλεμο» και την πολιτική των «ίσων αποστάσεων».

Προς το παρόν, το πορτογαλικό μοντέλο διακυβέρνησης είναι δύσκολο να εφαρμοστεί και να προχωρήσει και σε άλλα κράτη-μέλη, για δύο βασικούς λόγους: ο πρώτος αφορά στις παλινωδίες πολλών ευρωπαϊκών σοσιαλιστικών κομμάτων, που ναι μεν έχουν αναγνωρίσει τους λόγους της εκλογικής τους καταβαράθρωσης, αλλά αδυνατούν να εστιάσουν στη διαμόρφωση μιας πειστικής εναλλακτικής πολιτικής προσέγγισης και στο «άνοιγμα» των προοδευτικών συμμαχιών με δυνάμεις της αριστεράς.

Ο δεύτερος λόγος αφορά στη δυσκολία της ευρωπαϊκής αριστεράς να επιλέξει μεταξύ μιας μίνιμουμ (και ξεκάθαρης) προγραμματικής σύγκλισης με το αριστερό ρεύμα της σοσιαλδημοκρατίας και τους πράσινους από τη μία πλευρά, και της επιλογής της ευθείας σύγκρουσης με το ασκούμενο μοντέλο οικονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη, με τελικό στόχο την υποστήριξη των φυγόκεντρων τάσεων και του Plan B από την άλλη πλευρά. Η δεύτερη επιλογή και το Plan B είναι βέβαιο ότι δεν μπορούν να οδηγήσουν παρά στην απομόνωση και εκλογική συρρίκνωση της αριστεράς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ η πρώτη επιλογή, παρά το γεγονός ότι καλλιεργεί συνθήκες αλλαγής των πολιτικών συσχετισμών εντός της ΕΕ, απαιτεί μεγαλύτερη προσήλωση και ένταση δράσης.

Με ορίζοντα τις ευρωεκλογές του 2019, υπάρχει χώρος δράσης και συγκλίσεων και από τις δύο πλευρές, που δεν πρέπει να μείνει αναξιοποίητος. Απαιτούνται θαρραλέα βήματα και ξεκάθαρες αποφάσεις, ώστε να αλλάξουν οι πολιτικοί συσχετισμοί στην επόμενη σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το διακύβευμα είναι ξεκάθαρο: η ΕΕ είτε θα προχωρήσει  σε προοδευτικές πολιτικές, με επίκεντρο τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και την υποστήριξη ενός βιώσιμου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης, είτε θα συντηρητικοποιηθεί περαιτέρω και θα αφήσει τη διαμόρφωση των εξελίξεων στις λαϊκιστικές, νεοφιλελεύθερες και ακροδεξιές δυνάμεις.

* Ο Δημήτρης Ραπίδης είναι πολιτικός αναλυτής και επικοινωνιολόγος.