to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Η παρακμή της Βρετανίας και ο Αγγλος Ομπάμα

«Η επιλογή του Ρίσι Σούνακ στην ηγεσία του Συντηρητικού κόμματος και την πρωθυπουργία της Μεγάλης Βρετανίας δημιούργησε ένα αίσθημα ανακούφισης στα συστημικά ΜΜΕ. Είναι η «περίπτωση Ομπάμα» της Βρετανίας – έγχρωμος, ινδουιστής, παιδί μεταναστών. Αλλά τυπικό μέλος, επίσης, της νέας άρχουσας τάξης»


Τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων στη Μεγάλη Βρετανία επιβεβαιώνουν την τριπλή παρακμή της χώρας και των θεσμών της. Πρώτα του Συντηρητικού Κόμματος και της πολιτικής γενικότερα, με διαλυτικά στοιχεία που εμφανίζονται και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι Βρετανοί αναγκάζονται να αναγνωρίσουν ότι έχουν γίνει χώρα μεσαίου μεγέθους με συνεχώς μειούμενη ισχύ και γόητρο. Η «αυτοκρατορική νοσταλγία» στην οποία στηρίχτηκε το Brexit και υποστήριξε το θέατρο της βασιλικής κηδείας δεν μπορεί πια να κρύβει την αποτυχία του κράτους.

Η αποσύνθεση του Συντηρητικού Κόμματος, που κυβέρνησε τη χώρα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια και το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, αποτελεί ιστορική καμπή. Οι Τόρηδες, το παραδοσιακό κόμμα εξουσίας, βρίσκονται σε προϊούσα σήψη. Έχασαν ό,τι απέμενε από το ήθος και την ηθική τους, την οικονομική και κοινωνική πολιτική τους· τέλος, την σοβαρότητά τους. Από πρότυπο κόμμα εξουσίας έχασε την αξιοπιστία με τις συγκρούσεις και τις φραξιονιστικές συνωμοσίες, που οδήγησαν σε παραίτηση τρεις πρωθυπουργούς: Τερέζα Μέι, Μπόρις Τζόνσον και Λιζ Τρας.

Η Μέι αναγκάστηκε σε παραίτηση γιατί δεν μπορούσε να πείσει το κόμμα να αποδεχτεί ένα «συναινετικό διαζύγιο» με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Μπόρις ολοκλήρωσε το Brexit, αλλά αναγκάστηκε σε παραίτηση γιατί στήριξε την επιτυχία του στην αλαζονεία και την υπονόμευση βασικών ηθικών και πολιτικών αρχών. Τα επανειλημμένα ψέματα, οι παραβιάσεις της κοινοβουλευτικής δεοντολογίας, η αδιαφορία του για τα θύματα της πανδημίας με την «ανοσία αγέλης» και το partygate έδειξαν έναν ηγέτη και ένα κόμμα που ενδιαφέρονται μόνο για την εξουσία. Όταν αυτή απομακρύνεται, οι Βρούτοι δεν αργούν.

Η Τρας ήταν από την πρώτη στιγμή μια πρωθυπουργός μελλοθάνατη. Οι πολιτικές της ήταν συνδυασμός ακραίου νεοφιλελευθερισμού σε περίβλημα εθνικισμού: μείωση των φόρων κατά 45 δισεκατομμύρια λίρες, περικοπές στις δημόσιες επενδύσεις, περαιτέρω απορρύθμιση της οικονομίας, επίθεση στους μετανάστες. Οι προτάσεις για φοροελαφρύνσεις των πλουσίων και των μεγάλων επιχειρήσεων που συνδυάζονταν με παράλληλη επίθεση στους φτωχούς και στο κοινωνικό κράτος δεν είχαν κοστολογηθεί. Κατέρρευσαν μαζί με την εκφραστή τους, παρά την πλήρη αντιστροφή μερικές μόνο ώρες μετά την ανακοίνωσή τους.

Η Τρας ακολουθούσε τη συμβουλή τής Μέι Γουέστ: «you can’t get enough of a good thing» (ποτέ δεν έχεις αρκετά από κάτι καλό). Περίμενε ότι ο ακραίος θατσερισμός της θα επιβραβευόταν από τις αγορές που έχουν εισαγάγει το πρωτότυπο σ’ όλο τον κόσμο. Έγινε το αντίθετο. Οι αγορές υποτίμησαν τη λίρα, αύξησαν το κόστος δανεισμού του κράτους και τα επιτόκια των τραπεζικών δανείων. Κάποιοι υποστήριξαν ότι η συνεχής πριμοδότηση των πλουσίων και η τιμωρία των φτωχών και η καταστροφή του κοινωνικού κράτους έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο που ακόμη και οι αγορές συνειδητοποιούν ότι οι ακραίες πολιτικές ενέχουν κινδύνους για την κοινωνική σταθερότητα. Θα έκαναν τα ίδια αν η Τρας δεν είχε αποφύγει ηλιθίως την κοστολόγηση των προτάσεων; Δεν ξέρουμε.

Το σίγουρο είναι ότι στην αντίδραση των αγορών διακρίνουμε την παρακμή της πολιτικής γενικότερα, την πλήρη επικράτηση της «μεταδημοκρατικής συνθήκης». Οι παράλογες πολιτικές τής Τρας δεν ανατράπηκαν από το κόμμα ή τους βουλευτές, που την ακολουθούσαν μέχρι την αντίδραση των χρηματαγορών. Εχουμε μπει για τα καλά στην εποχή της κυριαρχίας των αγορών επί της πολιτικής και της περιφρόνησης του λαού.

Τα ίδια έγιναν και με το Brexit. Το βασικό επιχείρημα του Μπόρις ήταν ότι η Βρετανία θα έπαιρνε την τύχη της στα χέρια της, θα γινόταν πάλι ανεξάρτητη. Αλλά συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Το Brexit οδήγησε και τους τρεις πρωθυπουργούς στον γκρεμό. Τη Μέι ευθέως, τον Μπόρις γιατί πίστεψε ότι η επιτυχία στην αποχώρηση του έδινε το δικαίωμα να παραβιάζει κάθε ηθικό και πολιτικό φραγμό. Τέλος, την Τρας γιατί μόνο μια ανεγκέφαλη και αλαζόνας κυρίαρχη τάξη –κατάλοιπο της αυτοκρατορίας και της κιτς απομίμησής της στο Brexit– μπορεί να πιστεύει ότι δεν υπάρχουν όρια στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό. Το συμπέρασμα για όλους τους πολιτικούς -και τους δικούς μας- είναι ότι η ανεξέλεγκτη εξουσία οδηγεί σε πολιτικές καταστροφικές.

Το χάος των παραιτήσεων των δεξιών πρωθυπουργών οδήγησε στη συνειδητοποίηση ότι η Βρετανία δεν είναι πια η μεγάλη δύναμη των δύο προηγούμενων αιώνων. Αποτελεί ένα μέσης ισχύος και επιρροής κράτος που με τα πρόσφατα γεγονότα έγινε παγκόσμιος περίγελος. Το Brexit ήταν η τελευταία αναλαμπή της «νοσταλγίας της αυτοκρατορίας» που επικράτησε μετά την απο-αποικιοποίηση του 1950 και του 1960. Οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να αποδεχτούν ότι ενώ τον 20ό αιώνα «ο ήλιος δεν βασίλευε ποτέ στην αυτοκρατορία», τον 21ο εξαρτώνται οικονομικά από μια πρώην αποικία και είναι μέλος ενός κλαμπ που διοικείται από το κράτος που νίκησαν σε δυο παγκόσμιους πολέμους.

Η επιλογή του Ρίσι Σούνακ στην ηγεσία του Συντηρητικού κόμματος και την πρωθυπουργία της Μεγάλης Βρετανίας δημιούργησε ένα αίσθημα ανακούφισης στα συστημικά ΜΜΕ. Είναι η «περίπτωση Ομπάμα» της Βρετανίας – έγχρωμος, ινδουιστής, παιδί μεταναστών. Αλλά τυπικό μέλος, επίσης, της νέας άρχουσας τάξης: του κλαμπ των υπερπλουσίων χρηματιστών. Παιδί των Ινδών που υπηρέτησαν το Ρατζ, τη βρετανική αυτοκρατορία, και είχαν τα προνόμια των ντόπιων τοποτηρητών της.

Η καριέρα του Σούνακ αντιπροσωπεύει τη νέα τάξη. Αναλυτής της Goldman Sachs αρχικά, μετά δέκα χρόνια σε αμερικανικά hedge funds. Επιστρέφοντας στη Βρετανία ιδρύει δική του επενδυτική εταιρεία. Βοήθησε ότι η γυναίκα του είναι κόρη του πλουσιότερου Ινδού μεγιστάνα και υποστηρικτή του ινδουιστικού εθνικισμού που εκφράζει η κυβέρνηση Μόντι. Τα καλά νέα για τον Σούνακ είναι ότι ο πήχης βρίσκεται χαμηλά. Η οικονομία είναι ήδη σε ύφεση, ο πληθωρισμός βρίσκεται στο 10%, οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι σε αναταραχή και οι Τόρηδες 30% πίσω από τους Εργατικούς στις δημοσκοπήσεις. Μπορεί επομένως να κατηγορεί τους προκατόχους του για τις δικές του αποτυχίες. Αλλά είναι ένας πρωθυπουργός χωρίς νομιμοποίηση. Δεν εκλέχτηκε, αλλά χρίστηκε ηγέτης. Έχασε τις κομματικές εκλογές στις οποίες ήταν υποψήφιος, ενώ η γυναίκα του δήλωνε μη μόνιμος κάτοικος Βρετανίας και απέφυγε να πληρώσει φόρους 20 εκατομμύρια λίρες. Φαίνεται ότι οι δεξιοί είναι παντού ίδιοι.

Μπορεί να μην ενοχλεί τον κόσμο ότι ο νέος πρωθυπουργός είναι πλουσιότερος από τον βασιλιά. Αλλά η υποβάθμιση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, η υποχώρηση του κοινωνικού κράτους, οι μειώσεις των επιδομάτων αφορούν όλους. Ο Σούνακ ισχυρίζεται ότι είναι ο πραγματικός κληρονόμος της Θάτσερ, επειδή βάζει τη μείωση του ελλείμματος πριν από τις περικοπές των φόρων. Αλλά στην προεκλογική εκστρατεία του υποσχέθηκε στους Συντηρητικούς μιας πλούσιας επαρχίας να μεταφέρει πόρους από υποβαθμισμένες αστικές περιοχές σε εύπορα μέρη σαν τα δικά τους. Και αυτό θα γίνει με μια βαθιά λιτότητα και περικοπές 40 δισ. λιρών από το κοινωνικό κράτος.

Ο Σούνακ ήταν μια κάποια λύση. Αλλά είναι και δημιούργημα της τριπλής κρίσης. Η παρακμή θα συνεχιστεί. Και εξαπλώνεται. Γιατί και στην Ελλάδα και αλλού η ανοχή στην ανηθικότητα της εξουσίας, η υποχώρηση της δημοκρατίας και η επικράτηση των αγορών επί της πολιτικής έγιναν ενδημικά. Και δεν υπάρχει από μηχανής Σούνακ. Μόνο ριζική αλλαγή κατεύθυνσης θα ανατρέψει την παρακμή και στη Βρετανία και στην Ελλάδα.

* Ο Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, διευθυντής του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς»

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)