Την πασίγνωστη σκηνή που δείχνει τον Χίτλερ να γίνεται έξω φρενών όταν μαθαίνει το ένα και το άλλο “δυσάρεστο” νέο, την έχω δει αμέτρητες φορές, κάθε φορά με διαφορετικό εννοείται σενάριο και με τους κατάλληλους υποτίτλους (είχαμε μάλιστα φτιάξει και ένα δικό μας, που έπεσε θύμα των μουτζαχεντίν του κοπιράιτ, οπότε να ένα πρόσφατο). Τελικά, τις προάλλες αξιώθηκα να δω και ολόκληρη την ταινία απ’ όπου είναι παρμένη η σκηνή (Der Untergang), μια ταινία που δείχνει τις τελευταίες μέρες του Χίτλερ στο μπούνκερ του και γενικά του Βερολίνου πριν από την πτώση, στα τέλη Απριλίου και αρχές Μαΐου 1945, από τη σκοπιά των Γερμανών. Σε μια-δυο σκηνές σκέφτηκα μήπως, με το να δείχνει η ταινία τις ανθρώπινες στιγμές τους, εξωραΐζει τους ηγέτες του ναζισμού.

Παρόμοια σκέψη έκανα και καθώς ετοίμαζα το σημερινό άρθρο, αλλά απάντησα αρνητικά και ελπίζω να συμφωνήσετε μαζί μου. Το ντοκουμέντο που θα σας παρουσιάσω είναι ένα έντυπο της Βέρμαχτ, που μοιραζόταν στην Κατοχή στους νεοφερμένους στην Ελλάδα Γερμανούς στρατιώτες.

Είναι ένα μονόφυλλο: από τη μια όψη έχει ένα ηθικοπλαστικό ποίημα, που σε εύθυμο τόνο διεκτραγωδεί τα παθήματα ενός ξεροκέφαλου φαντάρου, του Sturheil, ο οποίος κάνει διαρκώς του κεφαλιού του, δεν κρατάει προφυλάξεις, παραβιάζει τους κανονισμούς και παθαίνει διάφορα. Από την άλλη όψη έχει οδηγίες προς νεοφερμένους στην Ελλάδα, σε σοβαρό πια ύφος.

Το στιχούργημα είναι φτιαγμένο με τέχνη και δεν αφήνει πουθενά να εκδηλωθεί κάποιο στοιχείο της ναζιστικής ιδεολογίας -το ίδιο άλλωστε ισχύει και για τις οδηγίες, που είναι αυστηρά υπηρεσιακές, και σε ορισμένα σημεία εκφράζονται ευμενώς για την Ελλάδα και τους Έλληνες, αν και συνεχώς τονίζουν ότι οι συνθήκες είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που έχει συνηθίσει ένας Γερμανός.

Απ’ όσο γκούγκλισα, τα κείμενα δεν υπάρχουν στο Διαδίκτυο ούτε στα γερμανικά (αν και σε ένα φόρουμ βρήκα τον τίτλο μόνο από το στιχούργημα), ενώ την ελληνική μετάφραση την έκανε ο φίλος Δρ. Ζίμπενμαλ (κατά κόσμο Παναγιώτης Δρεπανιώτης), που είναι δεινός γερμανομαθής και άριστος μεταφραστής -εγώ έβαλα το χέρι μου σε μερικά σημεία, ιδίως στο ποιηματάκι, οπότε αν κάτι δεν σας αρέσει μάλλον στη δική μου επέμβαση θα οφείλεται.

Το όνομα Sturheil, που αν δεν κάνω λάθος είναι λέξη της αργκό για τον πεισματάρη, έχει αποδοθεί Στουρχάλης για να θυμίζει κάτι από στουρνάρι και κάτι από χάλι. Μια και τους νικήσαμε, μπορούμε θαρρώ να δούμε και το χιούμορ τους. Κι ο ανεπίδεκτος μαθήσεως Στουρχάλης έχει κι ένα ελαφρυντικό, ότι τουλάχιστον δεν σκότωνε αποτελεσματικά.

Η ΘΛΙΒΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΑΡΙΟΥ ΣΤΟΥΡΧΑΛΗ
Μια μπαλάντα που αξίζει προσοχή

Ο Στουρχάλης ήρθε φρέσκος στα νοτιοανατολικά
και στεκόταν στη σκοπιά του άψογος, κανονικά.
Ήταν όμως το μοναδικό που έκανε σωστά
–όλα τ’ άλλα τα ’κανε εντελώς στραβά.

Α.

Στην Αθήνα όπως ξέρετε δεσπόζει
η Ακρόπολη, που όλοι να τη δουν αρμόζει·
κι όλοι πάνε να τη δουν –μα του Στουρχάλη
του ‘πεφτε η ανηφόρα της πολύ μεγάλη:
Για αρχαίες παλιατζούρες δηλαδή να ιδροκοπήσω;
Προτιμάω εκεί πέρα από κάτω να καθίσω!
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Αν της χώρας δεν γνωρίσεις την πανέμορφη μαγεία
πάντα θα ’σαι –είτε Βόρειος είσαι είτε Βαυαρός
κι απ’ το Ανόβερο ακόμα– ένας βλάκας και μισός.

Β.

Χρώμα ήθελε να πάρει ο Στουρχάλης μαύρο
ένα μεσημέρι ξάπλωσε στον ήλιο τον λάβρο
γδύθηκε ολόκληρος για ηλιοθεραπεία
—έλα όμως που ο ήλιος δεν καταλαβαίνει αστεία.
Άρχισε να ξεφλουδίζει, κόκκινος σαν τη φωτιά·
δεν μαυρίζει ο Στουρχάλης: έπεσε του θανατά.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Θέλει προσοχή πολλή του ήλιου η ακτινοβολία!
Μεσημέρι στον στρατώνα για έναν υπνάκο σκέτο
—να γλιτώσεις τις τρεχάλες ύστερα στο λαζαρέτο.

Γ.

Ο Στουρχάλης απ’ τη ζέστη νιώθει τώρα να’χει σκάσει
απ’ τη δίψα ο καημένος έχει τώρα κορακιάσει.
Όλο του το μέσα το νιώθει να κοχλάζει
βγαίνει ευθύς και παγωτά και φρούτα αγοράζει·
κατεβάζει λεμονάδες, πίνει βρόμικο νερό…
Μπαμ και πάλι πάρ’ τον κάτω, από το πολύ τσιρλιό.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
τα βακτήρια σου την έχουνε στημένη στη γωνία.
Να φυλάγεσαι συνέχεια από τα διαόλια αυτά
και το μόνο που σε σώζει να ’ναι όλα καθαρά.

Δ.

Ο Στουρχάλης καταλήγει: μόνο δυνατό ποτό,
με οινόπνευμα γεμάτο θα του κάνει πια καλό.
Κατεβάζει δέκα ούζα, μια κανάτα με κρασί
κι από πάνω τα ξεπλένει με μισό κιλό ρακή.
Όταν πια αποφασίζει στα ποδάρια να σταθεί
μπαμ και πάρ’ τον πάλι κάτω —τώρα πια παραληρεί…
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Πεζικάριε, όταν πίνεις, όχι πες στην ασωτεία·
τα ποτά τους εδώ κάτω παραείναι δυνατά
κι άμα το παραξηλώσεις σε βαράνε σαν σφυριά.

Ε.

Άει στον λύκο, λέει ο Στουρχάλης, όλα τούτα είναι χαζά
τι πειράζει άμα κάνω λίγη μαύρη αγορά;
Με τα μούτρα πέφτει μέσα, ασταμάτητος αλήτης
και σε λίγο έχει γίνει κορυφαίος μαυραγορίτης.
Τελικά τον πιάνει ο νόμος και τον χώνει στα βαθιά,
στη φυλάκα να σαπίσει, με ποινή που ’ναι βαριά.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Για να τη γλιτώνεις πάντα από τα στρατοδικεία,
κοίτα τις απαγορεύσεις· φρόντισε να κάνεις μόνον
όλα όσα επιτρέπουν οι διατάξεις των κανόνων.

Στ.

Ύστερα είχε ο Στουρχάλης άλλη φαεινή ιδέα,
ντόπιους φίλους του να κάνει και να γίνουνε παρέα.
Με γεμάτο πορτοφόλι, πετεινός καμαρωτός
τριγυρνάει, μα οι ντόπιοι τον αφήνουνε εκτός.
Στενοχώρια έχει μεγάλη: ίσα που θα καταφέρει
όλοι να τον αγνοούνε και κανείς να μην τον ξέρει.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Τον λαό στον ξένο τόπο δεν κερδίζει η αλαζονεία·
με τα φουσκωμένα λόγια και με τους κακούς σου τρόπους
πρώτα βλάφτεις τον εαυτό σου κι ύστερα και τους συντρόφους.

Ζ.

Η οργή και ο θυμός τον κατατρώνε τον Στουρχάλη,
που όλο βρίζει, καταριέται κι έχει απογίνει χάλι.
Πού τον βρίσκεις, πού τον χάνεις, όλο κάνει τσαμπουκάδες
και σηκώνει μπαϊράκι κι όλο μπλέκει σε μπελάδες.
Τελικά: για τους καβγάδες και τα επεισόδιά του,
για τη φυλακή κερδίζει πάλι τα διόδιά του.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Ν’ αποφεύγεις τους καβγάδες και την κάθε φασαρία!
Φέρσου πάντοτε καλά, χαμηλά κράτα τα μάτια
Κι ίσως τότε να γλιτώσεις κι απ’ των άλλων τα γινάτια.

Η.

Ο Στουρχάλης είναι τώρα μέχρι τέλους τρελαμένος
τα Ατεμπρίν για τη μαλάρια κοροϊδεύει ο χαμένος:
Η ελονοσία εμένα, σου το λέω, δεν με πιάνει
και το Ατεμπρίν, γιατρέ, καθόλου κέφι δεν μου κάνει!
–Τα χαπάκια του δεν πήρε ο κακόμοιρος χαζός
κι έπαθε ελονοσία, όπως είπε ο γιατρός!
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Για μαλάρια ανησυχία δεν υπάρχει ούτε μία
όταν καθημερινά, με τάξη, όπως λέει ο γιατρός σου
τα χαπάκια Ατεμπρίν σου καταπίνεις για καλό σου.

Θ.

Έτσι τέλειωσε η ζωή του και τον χώσανε στο χώμα
σ’ έναν τάφο τον Στουρχάλη, πεζικάριο ακόμα.
Στο επίγραμμα, στην πέτρα, χάραξαν πως τελικά
έκανε παλαβομάρες και εφέρθηκε τρελά.
Τ’ όνομά του ήταν Στουρχάλης κι ήταν όνομα και πράμα
χοντροκέφαλο ζαγάρι, στούρνος και χαζός αντάμα.
Και το δίδαγμα που βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία:
Λίγη ισχυρογνωμοσύνη δεν σε βλάφτει στην πορεία·
όμως πείσμα γαϊδουρίσιο όπως σε αυτό το ποίημα
είναι σαφώς υπερβολή που θα σε κάνει θύμα.

Ι.

Του Στουρχάλη είναι κρίμα να ξεχάσεις την μπαλάντα
θα σου πω γιατί αξίζει και να τη θυμάσαι πάντα:
Γιατί όλους θα γλιτώσεις, και συντρόφους και εσένα,
από μπόλικους μπελάδες, και δεν βλάφτεις και κανένα.
Γύρνα τώρα τη σελίδα να διαβάσεις κι απ’ την άλλη
έχει πράγματα να μάθεις, πούχουνε αξία μεγάλη.

Και το δίδαγμα που βγαίνει και μαζί η οδηγία:

Τα φυλλάδια καταλήγουν να σκουπίζουνε τους πάτους
κι εξυπηρετούν τους πάντες πάνω από τους αποπάτους.
Όμως πρόσεξε, φαντάρε: είναι χρήσιμα όσα λέν
πρώτα να τα μελετήσεις πριν τα πας στον καμπινέ.

Όταν ο συντάκτης παραδέχεται πως το πόνημά του μάλλον θα καταλήξει στον απόπατο, δεν αποκλείεται να φέρνει στο φιλότιμο τον αναγνώστη του να γυρίσει κι από την άλλη πλευρά. Όσοι γύριζαν, διάβαζαν τα εξής:

Συνάδελφε που έρχεσαι πρώτη φορά στην Ελλάδα:

1. Δείξε σεβασμό στους πλούσιους πολιτιστικούς θησαυρούς αυτής της χώρας και αξιοποίησε κάθε ευκαιρία για να γνωρίσεις τις αναρίθμητες ομορφιές της.

2. Στους κατοίκους να φέρεσαι με αυτοπεποίθηση και σιγουριά, αλλά όχι αυταρχικά και προσβλητικά. Να φέρεσαι πάντα σωστά και με ευπρέπεια –έτσι προβάλλεις με τον καλύτερο τρόπο τη Γερμανία αλλά θα κερδίσεις και την εκτίμησή τους προσωπικά.

3. Σεβάσου τα ήθη και τα έθιμα του πληθυσμού. Αν κάποια πράγματα σου φαίνονται ιδιόμορφα και αξιοπερίεργα, σκέψου ότι: άλλες χώρες, άλλα ήθη. Ποτέ μην ειρωνευτείς κάποια από τις συνήθειες του πληθυσμού.

4. Οι Έλληνες είναι λαός εμπόρων. Είναι εύκολο να ξεγελαστείς. Πρόσεχε να μην πέσεις στα χέρια κανενός μαυραγορίτη. Δεν είναι λίγοι οι συνάδελφοι που βρέθηκαν στο στρατοδικείο κατηγορούμενοι για κλοπές και καταχρήσεις υλικού της Βέρμαχτ.

5. Οι υπηρεσίες πληροφοριών του εχθρού εργάζονται με μεγάλη ένταση στην Ελλάδα και έχουν υποστήριξη από μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Γι’ αυτό φρόντιζε να είσαι πολύ προσεκτικός στις συζητήσεις σου, ακόμη και όταν είσαι στον δρόμο ή μιλάς με συναδέλφους.

6. Οι ιδιωτικές επαφές με τον ελληνικό πληθυσμό απαγορεύονται.

7. Οι συνθήκες υγιεινής είναι κακές. Μην αγοράζεις τίποτα από πλανόδιους (αναψυκτικά, παγωτά, γλυκά). Φρούτα να τρως μόνο αφού τα πλύνεις.

8. Επιτρέπεται να πίνεις νερό που δεν έχει βραστεί μόνο αν ο γιατρός της μονάδας έχει δηλώσει ρητά ότι είναι πόσιμο χωρίς κανένα πρόβλημα. Κατά κανόνα, το νερό είναι μολυσμένο με πολλά βακτήρια. Όταν ζεσταίνεσαι, μην πίνεις κρύο νερό.

9. Μην φυλάς τρόφιμα και ιδιαίτερα όχι κρέας, αλλαντικά, ψάρια. Με τη ζέστη αλλοιώνονται γρήγορα και μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να προκαλέσουν ακόμη και σοβαρές δηλητηριάσεις. Προστάτευέ τα από τις μύγες, που μεταδίδουν ασθένειες.

10. Τα ντόπια κρασιά και οινοπνευματώδη είναι πιο δυνατά από τα γερμανικά. Προσοχή, λοιπόν, όταν πίνεις!

11. Το καλοκαίρι, προφυλάξου από την ηλίαση και τα εγκαύματα. Μην κυκλοφορείς με ακάλυπτο το κεφάλι και να εκθέτεις σταδιακά το σώμα σου στις ακτίνες του ηλίου όταν πηγαίνεις για θαλάσσια λουτρά.

12. Να φοράς κορσέ στη μέση σου – έτσι θα προστατεύεσαι από κρυολογήματα.

13. Λόγω των κακών συνθηκών υγιεινής είναι πολύ διαδεδομένα και τα αφροδίσια νοσήματα. Επιπλέον, μια μόλυνση μπορεί να έχει πολύ άσχημες συνέπειες εξαιτίας του κλίματος στο οποίο δεν είναι συνηθισμένοι οι Γερμανοί.

14. Μην κρατάς σκύλους ή γάτες στη μονάδα. Μπορεί να είναι φορείς σοβαρών ασθενειών όπως λύσσα, παρασιτικές και αιματολογικές ασθένειες.

15. Αν θελήσεις να αναπαυτείς στο ύπαιθρο, ερεύνησε πρώτα αν υπάρχουν εκεί δηλητηριώδη φίδια ή σκορπιοί. Πριν φορέσεις τα άρβυλά σου, τίναξέ τα καλά, επειδή θα μπορούσαν να έχουν χωθεί μέσα τους σκορπιοί. Αν σε δαγκώσει φίδι ή σε τσιμπήσει σκορπιός, δέσε σφικτά το πληγωμένο μέλος ανάμεσα στην πληγή και την καρδιά· μετά, αφού πυρώσεις ένα ξυραφάκι, κάνε με αυτό έναν μεγάλο σταυρό πάνω στην πληγή και κάποιος, που δεν έχει πληγές στο στόμα ή σάπια δόντια, πρέπει να ρουφήξει από την πληγή. Αναζήτησε ιατρική φροντίδα το ταχύτερο δυνατόν.

16. Η ελονοσία είναι η πιο διαδεδομένη ασθένεια στα Βαλκάνια και ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Να παίρνεις τακτικά τα συνταγογραφημένα χάπια (Atebrin), ακόμη και όταν είσαι σε άδεια. Όταν σουρουπώνει, κλείνε τα παράθυρα αν δεν έχουν σήτα. Αναζήτησε πρωί και βράδυ όλα τα κουνούπια που κατάφεραν να μπουν και σκότωσέ τα. Αν διαθέτεις κουνουπιέρα, χρησιμοποίησέ την έτσι ώστε να μην μπορεί να μπει κουνούπι από πουθενά. Όταν έχεις βραδινή σκοπιά, να φοράς αντικουνουπικό πέπλο στο πρόσωπο.

17. Ο καλύτερος τρόπος να προστατευτείς από τον τύφο είναι να αποφεύγεις τις πολλές επαφές με τον ντόπιο πληθυσμό που είναι πολλαπλά ψειριασμένος. Αν ανακαλύψεις ψείρα επάνω σου, πρέπει να το αναφέρεις αμέσως.

18. Στην περιοχή μας εμφανίζεται επίσης συχνά δυσεντερία. Φορείς των αιτίων της είναι κυρίως οι μύγες. Προστάτευε τα φαγώσιμα και τον εξοπλισμό φαγητού από τις μύγες! Μη λούεσαι σε στάσιμα νερά ή ποτάμια. Πλένε τα χέρια σου πριν από το φαγητό και μετά την αφόδευση. Ανάφερε αμέσως στον γιατρό της μονάδας σου αν σου παρουσιαστεί ευκοιλιότητα ή αν δεις στα κόπρανά σου βλέννες ή αίμα.

19. Για να μην έχεις μπλεξίματα με τους συναλλαγματικούς κανονισμούς θα πρέπει να προσέχεις τα εξής:

Η μισθοδοσία σου γίνεται κατά το ήμισυ σε δραχμές (1 μάρκο = 600 δραχμές) και κατά το ήμισυ σε βοηθητικό χρήμα της Βέρμαχτ. Το βοηθητικό χρήμα επιτρέπεται να χρησιμοποιείται μόνο στο εσωτερικό της Βέρμαχτ (καντίνες, πρατήρια προσωπικού, στρατιωτικές εστίες κ.λπ.) και για εμβάσματα στην πατρίδα. – Τα εμβάσματα στην πατρίδα επιτρέπονται μόνο μέχρι το ύψος των εισπραχθέντων ποσών. Αντιθέτως, εμβάσματα από την πατρίδα απαγορεύονται.  – Απαγορεύεται να χρησιμοποιείς και να λαμβάνεις χαρτονομίσματα των πιστωτικών ιδρυμάτων του Ράιχ σε συναλλαγές με τον ελληνικό πληθυσμό. – Σε υπηρεσιακά ταξίδια ή μετακινήσεις στο πλαίσιο αδείας που οδηγούν εκτός του ελληνικού χώρου δεν επιτρέπεται να έχεις μαζί σου χαρτονομίσματα σε δραχμές.

Ιδού και το πρωτότυπο: