Κραταιό είδος ψυχαγωγικού θεάματος η «μουσική κωμωδία», συνδυάζει μουσικές σκηνές και διάλογο σε πρόζα με ασήμαντη συνήθως πλοκή και ρηχό περιεχόμενο. Ήταν πάντα όμως ένα είδος αγαπητό στο κοινό, ακριβώς λόγω του μουσικού της χαρακτήρα και της απλότητάς της σε πλοκή και νοήματα. Ήταν κάτι σαν αυτό που σήμερα ονομάζουμε «σαπουνόπερα» στο τηλεοπτικό τοπίο.
Το «κωμειδύλλιο» ενσωμάτωσε τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν ένα έργο ως «μουσική κωμωδία», δίνοντας εξαιρετικούς καρπούς. Αυτού του είδους η «μετ’ ασμάτων ελαφρά κωμωδία» αναπτύχθηκε στην αθηναϊκή σκηνή του 19ου αιώνα, με πλήθος ηθογραφικά και ρομαντικά στοιχεία. Ως θεατρική περιοχή, το κωμειδύλλιο αποτέλεσε ένα συμπαγές και ευδιάκριτο είδος μουσικής κωμωδίας, που εξέφρασε την αισθητική και τις ανάγκες ψυχαγωγίας μιας ολόκληρης εποχής. Στην Ελλάδα, υπήρξαν και πολλά άλλα είδη μουσικών κωμωδιών, ποικίλης αισθητικής προέλευσης. Το στοιχείο όμως που δέσποζε ήταν εκείνο της «ελαφράς» γραφής και παράστασης.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η μουσική κωμωδία γνώρισε εποχές μεγάλης άνθισης. Πάντα οι ποιοτικές ταχύτητές της ήταν ποικίλες. Επικεντρωνόμενος στη λαϊκή αποδοχή του είδους, ο σπουδαίος μαρξιστής θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης Μπέρτολτ Μπρεχτ υιοθέτησε τη φόρμα του, προικίζοντάς την με άξια λόγου πλοκή και βέβαια ενδιαφέρουσα πολιτικο-φιλοσοφική τοποθέτηση. Έτσι, ενέταξε ένα κοσμαγάπητο λαϊκό θεατρικό είδος στη μέσω του θεάτρου αισθητική και ιδεολογική εργασία του.
Στην ευρεία έννοια του όρου «μουσική κωμωδία» θα μπορούσαμε να κατατάξουμε την πρώτη μεγάλη επιτυχία του, την «Όπερα της πεντάρας». Πρόκειται για την ελεύθερη διασκευή της «Όπερας του ζητιάνου» του σπουδαίου Άγγλου σατιρικού συγγραφέα Τζον Γκέι. Για το έργο του Μπρεχτ, μουσική έγραψε ο Κουρτ Βάιλ. Μαζί οι δύο δημιουργοί μάς έδωσαν και τις όπερες «Άνοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι» και «Χάπι Έντ». Ο άλλος στενός συνεργάτης του στη μουσική και τα τραγούδια των έργων του υπήρξε ο Χανς Άισλερ.
Άλλη σπουδαία κωμωδία του Μπρεχτ με έντονο το μουσικό - τραγουδιστικό στοιχείο είναι βεβαίως και το έργο «Ο κύριος Πούντιλα και ο δούλος του ο Μάτι». Πρόκειται για μια κωμωδία γεμάτη μουσικές, όπου προβάλλονται οι ταξικές σχέσεις και διαφορές της κοινωνίας, με φόντο το γαλήνιο τοπίο της φινλανδικής εξοχής. Το έργο αυτό άλλωστε γράφτηκε το 1941- 42 στη Φινλανδία, όπου ο Μπρεχτ βρέθηκε αυτοεξόριστος, κυνηγημένος από το ναζιστικό καθεστώς της πατρίδας του. Σε όλα τα έργα του, η μουσική και τα τραγούδια παίζουν ρόλο πρωτεύοντα. Στις κωμωδίες του, τα διδακτικά του έργα, τις διασκευές του.
Ευτύχησε ο Μπρεχτ να έχει σπουδαίους ηθοποιούς - τραγουδιστές στην ερμηνεία των ρόλων. Να αναφέρουμε τη Λότε Λένια, που ήταν και η σύζυγος του Βάιλ, τον Έκεχαρτ Σαλ που υπήρξε γαμπρός του Μπρεχτ και, βέβαια τη σύζυγό του Έλενα Βάιγκελ. Οι συγγενικές σχέσεις εντός των θεατρικών οργανισμών υπήρξαν συχνό φαινόμενο σε όλη τη μακραίωνη ιστορία του θεάτρου. Δεν είναι άλλωστε λίγες και οι θεατρικές οικογένειες που πολλές φορές εξελίσσονται σε «δυναστείες».
Εξέλιξη της «μουσικής κωμωδίας» υπήρξαν τα μιούζικαλ και ακόμα άτεχνες πολλές φορές συγκολλήσεις τραγουδιών και πρόζας μόνο και μόνο για την προσέλκυση της θεατρικής πελατείας. Πάντα, βέβαια, υπάρχουν και κάποιες πιο φιλότιμες προσπάθειες. Η εργασία του Μπέρτολτ Μπρεχτ όμως πάνω στο είδος αποδεικνύει πως για όλα τα είδη υπάρχουν εκδοχές έργων με υψηλή ποιότητα. Υπάρχουν τρόποι να γοητέψει κανείς το κοινό του, χωρίς να καταφύγει σε ευκολίες και προχειρότητες, ενίοτε μάλιστα και χυδαίες.
Το καλό θέατρο μπορεί να χρησιμοποιήσει φόρμες και υλικά ποικίλης προέλευσης. Η εργασία και η έμπνευση, το καλό γούστο και η πηγαία δημιουργία, είναι τα στοιχεία εκείνα που κάνουν μια παράσταση σπουδαία. Προφανώς και μια παράσταση μουσικής κωμωδίας.
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι βουλευτής Ανατολικής Αττικής και τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ
