Στις 26 Φεβρουαρίου συμπληρώνονται 15 μήνες ζωής για την κυβέρνηση των Πορτογάλων Σοσιαλιστών του Αντόνιο Κόστα που, με τη στήριξη (χωρίς κυβερνητικές θέσεις) της Αριστεράς (Μπλόκο της Αριστεράς, Κομμουνιστικού Κόμματος Πορτογαλίας και Πρασίνων), επιχειρούν να ανακόψουν τις πολιτικές λιτότητας. Με αυτήν την αφορμή, συναντήσαμε τη Μαρίζα Ματίας, ευρωβουλεύτρια του Μπλόκο της Αριστεράς, στην πτέρυγα της GUE/NGL στο κτίριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις Βρυξέλλες. 

Μας μίλησε για την δύσκολη πορεία αυτής της πρωτοφανούς για την χώρα της συνεργασίας, τους εκβιασμούς των θεσμών, την ελπιδοφόρα τάση σύγκλισης Αριστεράς-Σοσιαλδημοκρατίας αλλά και τη ματιά της για την Ελλάδα η οποία βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο λόγω των ασφυκτικών πιέσεων, εν μέσω δεύτερης αξιολόγησης και προσφυγικής κρίσης.

Η Μαρίζα Ματίας μας παρέθεσε αναλυτικά τι έχει πετύχει, μεταξύ άλλων, μέχρι τώρα η κυβέρνηση στην Πορτογαλία:

«Αύξηση του κατώτατου μισθού, αύξηση των χαμηλότερων συντάξεων, αύξηση των δημόσιων επενδύσεων, «μπλόκο» σε όλες τις προγραμματισμένες ιδιωτικοποιήσεις, με χαρακτηριστικότερη αυτή της Δημόσιας Εταιρείας Αερομεταφορών αλλά και των δημόσιων συγκοινωνιών της Λισαβόνας και του Πόρτο, διάσωση από την ιδιωτικοποίηση της Εθνικής Τράπεζας της Πορτογαλίας. Επίσης, ψηφίστηκαν αλλαγές στη φορολογική πολιτική με μείωση των φόρων για τον κόσμο της Εργασίας και αύξηση του φόρου για τη μεγάλη περιουσία καθώς και μείωση του ΦΠΑ».

Ο δρόμος για την ανακοπή της λιτότητας δεν είναι, όπως μας εξήγησε, στρωμένος με ροδοπέταλα. Από την πρώτη ημέρα συγκρότησης της κυβέρνησης,  ξεκίνησαν οι γνωστοί εκβιασμοί και πιέσεις από τους θεσμούς  με αποκορύφωμα με αφορμή τον προϋπολογισμό του 2016. Τελικά, η κυβέρνηση πέρασε τον προϋπολογισμό από το κοινοβούλιο και έτσι, σημειώνει η Μαρίζα Ματίας, «δεν καταγράφηκε η πρώτη στα χρονικά απόρριψη εθνικού προϋπολογισμού από την Ε.Ε., κάτι που θα άνοιγε το κουτί της Πανδώρας με απρόβλεπτες συνέπειες».

Ο προϋπολογισμός αυτός ανέστειλε κυρίως τις περικοπές των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, αύξησε τον κατώτερο μισθό, μείωσε την επιπλέον φορολόγηση των μισθωτών υπηρεσιών και ενίσχυσε ορισμένα κοινωνικά επιδόματα. Ωστόσο, υπό την πίεση των Βρυξελλών, η κυβέρνηση της Πορτογαλίας αναθεώρησε προς τα κάτω τον στόχο της για το δημόσιο έλλειμμα στο 2,2% του ΑΕΠ (ήταν 2,6% αρχικά), από 4,3% το 2015, ενώ προώθησε επίσης μια σειρά αυξήσεων των έμμεσων φόρων, κυρίως στα καύσιμα και τα προϊόντα καπνού, του ΦΠΑ στα ξενοδοχεία (από το 13% στο 23%), κ.ο.κ.

Μια ακόμη πρόβλεψη του προϋπολογισμού είναι η ελαφριά μείωση του συνολικού δημοσίου χρέους στο 127% του ΑΕΠ, από 130% το 2015, και μια αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης στο 1,8%, από 1,5% το 2015.

Η πίεση συνεχίστηκε με «όπλο» το ύψος του δημοσιονομικού ελλείμματος αλλά η Πορτογαλία υπερκάλυψε και αυτόν τον στόχο και έτσι η Κομισιόν δεν είχε άλλη επιλογή από τα δεχθεί και τον προϋπολογισμό του 2017 ο οποίος, σύμφωνα με τη συνομιλήτριά μας, «προβλέπει νέα αύξηση των συντάξεων και σειρά μέτρων καταπολέμησης της επισφάλειας στις εργασιακές σχέσεις.  Επίσης, μονιμοποιούνται και προσλαμβάνονται εκπαιδευτικοί στα δημόσια σχολεία». 

Άλλο ένα σημείο προστριβών με την Κομισιόν είναι το δημόσιο χρέος που αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο 120% του ΑΕΠ. Για το ζήτημα αυτό δεν υπάρχει ενιαία στάση ανάμεσα στα κόμματα που στηρίζουν την κυβέρνηση καθώς οι Σοσιαλιστές δεν το θέτουν μετ’ επιτάσεως. Μπλόκο και ΚΚ Πορτογαλίας συμβιβάστηκαν με τη δημιουργία μιας Ομάδας Εργασίας για τη διαπραγμάτευση του χρέους, η άνοδος του οποίου μπορεί να μπλοκάρει τις δαπάνες για το κοινωνικό κράτος και τις πολιτικές που φρενάρουν τη λιτότητα. 

Η στιγμή της κρίσης: Ποιος θα πληρώσει την αύξηση του κατώτατου μισθού;

Μία από τις κρίσεις στην κυβέρνηση παρουσιάστηκε όταν η Αριστερά προώθησε προς ψήφιση νομοσχέδιο που έβαζε φρένο στην μείωση των εργοδοτικών εισφορών (την οποία πρότειναν οι Σοσιαλιστες ώστε να εξισορροπηθεί η αύξηση του κατώτατου μισθού) και κατάφερε να το περάσει με την ψήφο της Δεξιάς η οποία, έχοντας μένος για το κόμμα του Αντόνιο Κόστα, ψηφίζει ακόμα και μέτρα εντελώς ξένα με την δική της, νεοφιλελεύθερη ιδεολογία, προκειμένου να επιφέρει πλήγματα στην κυβέρνηση! «Ακόμα και έξοδο από το ΝΑΤΟ θα φήφιζαν, αν το προτείναμε», σχολιάζει σκωπτικά η Μαρίζα Ματίας. 

«Δεν μπορούσαμε να το δεχθούμε διότι η αύξηση του κατώτατου μισθού έπρεπε να πληρωθεί από τους εργοδότες και όχι από τους εργαζόμενους, τους φορολογούμενους ή τους καταναλωτές», τονίζει η Μαρίζα Ματίας. 

Στα θετικά της μέχρι τώρα θητείας της Σοσιαλιστικής κυβέρνησης προστίθεται και η μείωση της ανεργίας η οποία τώρα βρίσκεται στο 10% αλλά και ο αριθμός των νέων προσλήψεων. Η μικρή ανάπτυξη συνυπολογίζεται στα καλά νέα αλλά, φυσικά, δεν αρκεί για να ανακάμψει μία χώρα που απώλεσε μεγάλο μέρος του ΑΕΠ της στα χρόνια της σκληρής λιτότητας. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι η ανάπτυξη της πορτογαλικής οικονομίας φέτος θα φθάσει το 1,2% και το 1,3% του ΑΕΠ το 2018, από 1,6% το 2015. Η κυβέρνηση προβλέπει ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 1,5% φέτος και θα επιταχυνθεί περαιτέρω το 2018

Την ίδια ώρα, η απομάκρυνση, έστω και με αργά βήματα, της Πορτογαλίας από τη δημοσιονομική πειθαρχία (λέγε με λιτότητα) έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις των «αγορών», αντιδράσεις οι οποίες μεταφράζονται σε αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων ενώ, παράλληλα, «απειλείται» και με έξοδο από το περίφημο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ κάτι που θα εκτοξεύσει το κόστος δανεισμού της.

Όπως σημειώνει η Μαρίζα Ματίας, «όλα είναι ιδιαίτερα εύθραυστα, όλα είναι υπό διαπραγμάτευση κάθε μέρα και η μάχη είναι σκληρή τόσο στο εσωτερικό της κυβέρνησης (για παράδειγμα, παραμένει η αντιπαλότητα σε επίπεδο συνδικάτων ή τοπικής αυτοδιοίκησης με πιο χαρακτηριστική μια πρόσφατη "κόντρα" Σοσιαλιστών – ΚΚ για το αν θα περνούσαν υπό τον έλεγχο του Δήμου της Λισαβόνας οι δημόσιες συγκοινωνίες), όσο  κυρίως στο επίπεδο της διαπραγμάτευσης με τους θεσμούς».

Οι Σοσιαλδημοκράτες δεν μπορούν πλέον να κάνουν πίσω

Σε ερώτησή μας για τη σύγκλιση Αριστεράς-Σοσιαλδημοκρατίας, με αφορμή και το πείραμα στην Πορτογαλία, τονίζει ότι οι Σοσιαλιστές πρέπει να αποδείξουν ότι έχουν αποκοπεί από το νεοφιλελευθερισμό, η ταύτισή τους με τον οποίο προκάλεσε τη ραγδαία άνοδο της λαϊκίστικης ακροδεξιάς. 

Οι Πορτογάλοι Σοσιαλδημοκράτες έχουν, σε αντίθεση με άλλα κόμματα της Σοσιαλδημοκρατίας, το χαρακτηριστικό ότι δεν είχαν εμπλακεί σε κυβερνήσεις μεγάλου συνασπισμού για πολύ καιρό. 

Τώρα, μετά τη συνεργασία με την Αριστερά, θα είναι δύσκολο να πάνε πίσω και πρέπει, παρά τις εσωτερικές τους διαφωνίες να προχωρήσουν ενωμένοι στην προσπάθεια συνεννόησης με τις υπόλοιπες προοδευτικές δυνάμεις, «δεν έχουν άλλη επιλογή». Πόσο μάλλον μετά τη συμφωνία Δεξιάς και Φιλελεύθερων στο Ευρωκοινοβούλιο, συμφωνία η οποία απομόνωσε τους Σοσιαλιστές. 

«Διαρκώς», μας αναλύει η Μαρίζα Ματίας, «κάνουν συμβολικές κινήσεις για να τονίσουν τη σύμπλευσή τους με την Αριστερά και ο συμβιβασμός με τις αριστερές δυνάμεις στην Πορτογαλία ήταν ξεκάθαρη επιλογή αριστερής στροφής». 

Η Πορτογαλία έγινε «trend»: Έρχεται η σειρά Γαλλίας και Γερμανίας;

Στις 23 Απριλίου θα διεξαχθούν οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν, μέχρι την ώρα που έλαβε χώρα η συνέντευξη, προβάδισμα της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν στον πρώτο γύρο, αλλά επικράτηση του -ας τον τοποθετήσουμε στη "δεξιά" σοσιαλδημοκρατία- Μακρόν στον δεύτερο. Ακολουθούν στις 24 Σεπτεμβρίου οι γενικές εκλογές στη Γερμανία, στις οποίες θα δώσουν σκληρή μάχη για την καγκελαρία η Άγκελα Μέρκελ και ο Μάρτιν Σουλτς

«Ο Αμόν στη Γαλλία έχει μια παρόμοια αντίληψη (σ.σ.: με αυτή των Πορτογάλων Σοσιαλιστών) προσπαθώντας να επιστρέψει στις ιδρυτικές αρχές της Σοσιαλδημοκρατίας την ώρα που από το δεξιό κομμάτι του κόμματός του (το οποίο πιθανά θα στραφεί, έστω και εκλογικά, στον Μακρόν) θεωρείται πολύ αριστερός. Στη Γερμανία, ο Σουλτς έχει ανάλογες βλέψεις και είναι ευκταίος ένας κυβερνητικός συνασπισμός SPD, Die Linke και Πρασίνων αντί για τον δοκιμασμένο μεγάλο συνασπισμό CDU-SPD», υπογραμμίζει η Μαρίζα Ματίας στο Left.gr.

«Οι πολίτες έχουν πολλές προσδοκίες και ελπίζω να μην προδοθούν ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες, που πολλές φορές στο παρελθόν ταυτίστηκαν με τη Δεξιά λησμονώντας τις καταβολές τους χρειάζονται αυτή την αλλαγή πορείας και συμμαχιών για να ξεπεράσουν την υπαρξιακή τους κρίση στην Ευρώπη», επισημαίνει.

«Η Προοδευτική Συμμαχία στο Ευρωκοινοβούλιο είναι ένα καλό σημάδι, αξίζει να δούμε τι θα γίνει και στις καθοριστικές για όλους μας προεκλογικές εκστρατείες σε Γερμανία και Γαλλία. Στον ίδιο βηματισμό θα προχωρήσουμε και στην Πορτογαλία και, παρ’ ότι δεν έγινε κατορθωτό και στην Ισπανία (σ.σ.: μια προοδευτική κυβέρνηση συνεργασίας) φαίνεται ότι γίνεται trend (τάση). Στη Γαλλία θα είναι δύσκολο αλλά στη Γερμανία όλα είναι ανοιχτά και η δημοσκοπική άνοδος του Σουλτς δείχνει πολλά», συμπληρώνει. 

Ο ακροδεξιός κίνδυνος και οι ευθύνες της Αριστεράς

Η συζήτηση ήρθε αναπόφευκτα στην ανάγκη οι προοδευτικές δυνάμεις να αντιπαρατεθούν με τον ακροδεξιό λαϊκισμό και να ξανακερδίσουν την υποστήριξη των κοινωνικών στρωμάτων που αποστρέφονται το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα:

«Είμαστε όλοι υπεύθυνοι για αυτό που συνέβη στην Ευρώπη και πρέπει να ξανακερδίσουμε την εμπιστοσύνη του κόσμου ώστε να δημιουργήσουμε εκ νέου δεσμούς με τα στρώματα αυτά που απαξιώνουν την πολιτική γενικά. Το ερώτημα είναι πώς θα ξανακερδίσουμε τους ανθρώπους που δε συμμετέχουν στην πολιτική ζωή δεδομένων, αφενός της βαθιάς κρίσης αντιπροσώπευσης και, αφετέρου, της απόστασης των αντιπροσωπευτικών θεσμών από την πραγματική δημοκρατία και συμμετοχή των πολλών.

Το ερώτημα δεν έχει εύκολη απάντηση, οι διαφορές μας με τη Σοσιαλδημοκρατία παραμένουν σοβαρές, πολλές φορές μόλις τελειώνει κάποιο Eurogroup είναι δύσκολο να θυμηθείς ότι ο Ντάισελμπλουμ είναι σοσιαλδημοκράτης... Διαφορές υπάρχουν και εντός της Αριστεράς, έχουμε σπαταλήσει πολύ χρόνο για να τις γεφυρώσουμε. Για παράδειγμα, για να γίνει η συνεργασία χρειάστηκαν τρεις (!) διαφορετικές συμφωνίες μεταξύ των κομμάτων που τη στηρίζουν καθώς, για παράδειγμα, το ΚΚ βλέπει με έντονη άρνηση το Μπλόκο μολονότι είμαστε στην ίδια ευρωομάδα. Είμαστε μπροστά σε πολύπλοκα προβλήματα και δεν αρκεί η όποια σύγκλιση σε εθνικό επίπεδο αν αυτή δεν μεταφραστεί σε αντίστοιχες διεργασίες σε ευρωπαϊκό». 

Ελληνικό ζήτημα-προσφυγικό-Τραμπ

 Η Μαρίζα Ματίας ανέφερε ότι δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί στη δεύτερη αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος αλλά ξέρει πόσο μεγάλη, στα όρια του εκβιασμού, είναι για ακόμα μία φορά η πίεση προς την ελληνική κυβέρνηση αλλά και η έλλειψη συμμάχων σε κυβερνητικές θέσεις σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Η Πορτογαλία, σχολίασε, δεν υφίσταται την ίδια πίεση διότι το κυβερνών κόμμα είναι πανίσχυρο εδώ και δεκαετίες και δεν είναι εύκολο η ΕΕ να το υποτιμήσει. 

Αναφορικα με το προσφυγικό, αναγνώρισε την προσφορά της Ελλάδας και τόνισε την ανάγκη υπεράσπισης των δικαιωμάτων των προσφύγων την ώρα που η Ευρώπη αρνείται να πράξει το καθήκον της.

Σε ερώτηση για τη συγκυρία μετά την εκλογή Τραμπ, απάντησε με νόημα ότι η Ευρώπη καλό θα ήταν να κοιτάξει τη «δική της καμπούρα» καθώς σε πολλά πεδία θυμίζει όσα πρεσβεύει ο Τραμπ, όπως για παράδειγμα η καταπάτηση των δικαιωμάτων των προσφύγων, η ενδοοικογενειακή βία και η ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων και πολλές ακόμα πτυχές, με κυριότερη το έλλειμμα δημοκρατίας της σημερινής ΕΕ που «σπρώχνει» τους πολίτες στην επικίνδυνη αγκαλιά των Ευρωπαίων ομολόγων του Τραμπ.