to top
  • βρείτε μας στο Twitter
  • βρείτε μας στο Facebook
  • βρείτε μας στο YouTube
  • στείλτε μας email
  • εγγραφείτε στο RSS feed
  • international version

Η λίμνη ποιων κύκνων;

Η «Λίμνη των Κύκνων» του Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι παρουσιάζεται από το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής


Η «Λίμνη των Κύκνων» του Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι παρουσιάζεται από το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε χορογραφία και σκηνικά Κωνσταντίνου Ρήγου. Η αθρόα προσέλευση του κοινού αποδεικνύει, για άλλη μια φορά, το πόσο απροσδόκητα δημοφιλές είναι το είδος στη χώρα μας.

«Ναρκίσσου κῆπον ἀνθόεντα»

Το «Mad Max» (1979), η δυστοπική ταινία-σταθμός του George Miller, διαδραματίζεται σ’ έναν κόσμο που έχει καταρρεύσει κοινωνικά και οικολογικά. Η ταινία αυτή είναι κατά τον Κωνσταντίνο Ρήγο σημείο αναφοράς στη δική του ανάγνωση της «Λίμνης των Κύκνων», που παρουσιάζεται με μεγάλη επιτυχία στην Εθνική Λυρική Σκηνή.

Αρκεί, όμως, μια εγκαταλελειμμένη αντλία βενζίνης, δίπλα σε συστάδες από καλαμιές, ένα μαύρο δάπεδο και μερικοί χορευτές ντυμένοι με ρετάλια (κοστούμια: Γιώργος Σεγρεδάκης), για να δημιουργήσουν μια σκοτεινή ατμόσφαιρα παρακμής; Πιθανώς να αρκούσαν, αν δεν συνυπήρχαν με τον χαριτωμένο πρίγκιπα Ζίγκφριντ (Βαγγέλης Μπίκος), τα χρυσά σιρίτια του, το βελούδινο ρούχο του, την όμορφη χωρίστρα και το παιδικό του τόξο, και με τους επιβλητικούς ευγενείς και τις όμορφες μπαλαρίνες με τις τουτού τους. Δύσκολα όλες αυτές οι φιγούρες, που έλκουν την καταγωγή τους από παραστάσεις του λεγόμενου κλασικού μπαλέτου, μπορούν να σηματοδοτήσουν έναν κόσμο σε οικονομική, οικολογική και κοινωνική κρίση.

Δύο διαφορετικές αντιλήψεις συνυπάρχουν πάνω στη σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ χωρίς να γίνουν ποτέ μία ενιαία πρόταση, χωρίς να αποκτήσουν μια οργανική σχέση μεταξύ τους, αποδυναμώνοντας –παράταιρες όντας– εντέλει η μία την άλλη.

Η ιστορία που αφηγείται η «Λίμνη των κύκνων» είναι η ιστορία του πρίγκιπα Ζίγκφριντ, που ερωτεύεται την όμορφη Οντέτ, την οποία ο κακός μάγος Ρόθμπαρτ έχει μεταμορφώσει (αυτή και άλλες κοπέλες) σε κύκνο. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές του μύθου, αλλά σε όλες κεντρικό ρόλο παίζει η εξαπάτηση του πρίγκιπα από τον μάγο, που μεταμορφώνει την κόρη του Οντίλ, τον μαύρο κύκνο, ώστε να μοιάζει εκπληκτικά με την Οντέτ. Εξίσου σημαντικό ρόλο, όμως, παίζει και ο μοιραίος χαρακτήρας του έρωτα του πρίγκιπα.

Αυτήν ακριβώς την ερωτική όσο και μοιραία διάσταση του έργου αποτυγχάνει να αποδώσει η χορογραφία του Ρήγου. Η κίνηση του πρίγκιπα δεν πείθει για τον έρωτά του. Φαίνεται πως πρόθεση του χορογράφου είναι να αποδώσει έναν έρωτα που υπερβαίνει το βιολογικό φύλο, να αποδώσει τον έρωτα ως ανθρώπινη χειρονομία, ανεξαρτήτως φύλου. Σ’ αυτό συνηγορεί και η επιλογή του, οι κύκνοι στη λίμνη (οι μεταμορφωμένες από τον Ρόθμπαρτ κοπέλες) να ερμηνεύονται τόσο από τις χορεύτριες όσο και από τους χορευτές του Corps de ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Αυτή η ευπρόσδεκτη καινοτομία, όμως, επίσης μένει στα μισά του δρόμου. Καθώς, αν προεκτεινόταν μέχρι τέλους, εύλογο θα ήταν τουλάχιστον μια από τις πρωταγωνίστριες κύκνους (Οντίλ ή Οντέτ) να είναι άντρας.

Όμως ο Τσαϊκόφσκι δεν είναι Ζενέ, κι αν τις «Δούλες» του τελευταίου έχουμε συνηθίσει πλέον να τις βλέπουμε ερμηνευμένες από άντρες, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τους κορυφαίους κύκνους της λίμνης.

Απόρροια αυτής της ατελούς δόμησης δεν είναι η υπέρβαση του φύλου, αλλά η σύγχυση, τελικά, ως προς το ποιος είναι ο αποδέκτης της οποιασδήποτε χειρονομίας των χορευτών και των χορευτριών. Κι αν, σε ένα βαθμό, καταργούνται οι παραδεδομένες έμφυλες συμπεριφορές, δεν συγκροτείται μια νέα γλώσσα, που να μπορεί να εκφράσει τον έρωτα για τον άλλο/η. Έτσι, η διασάλευση του «κανονικού» καταλήγει στη σύγχυση. Και η απουσία μιας νέας γλώσσας, μιας νέας μορφής επι-κοινωνίας, επιστρέφει τελικά τις όποιες χειρονομίες στον πομπό τους, και όπως συμβαίνει με τον νάρκισσο, πρίγκιπες, κύκνοι, αυλικοί και άλλοι φαίνεται να είναι ερωτευμένοι με τον εαυτό τους και την εικόνα τους.

Ομολογουμένως και αυτό δεν στερείται γοητείας. Η σαγήνη δεν καταργείται ολοκληρωτικά, αλλά παραμένει, εδώ σχεδόν πορνογραφικά.

Σε στιγμές, η σκηνογραφία του Ρήγου με τη βοήθεια των εντυπωσιακών φωτισμών του Χρήστου Τζιόγκα (που στρέφει ενίοτε τους προβολείς στην πλατεία, βάζοντας το κοινό μέσα στο έργο) δημιουργούν ατμοσφαιρικές σκηνές, που όμως μένουν μετέωρες λόγω της αδυναμίας της κεντρικής σύλληψης του έργου.

Οι χορευτές της Εθνικής Λυρικής Σκηνής –εξαιρετικός ο γελωτοποιός του Στέλιου Κατωπόδη και ο μαύρος κύκνος της Ελεάνας Ανδρεούδη– φάνηκαν καλύτερα κουρδισμένοι στα κλασικά κομμάτια του έργου, ενώ αντίθετα τα χορογραφικά θέματα που απομακρύνονταν από την κλασική οδό έμοιαζαν λιγότερο συγχρονισμένα και ανεπαρκώς ενσωματωμένα. Συχνά οι χορογραφίες έμοιαζαν να μην συνομιλούν και να μη δικαιώνουν την εμβληματική μουσική του Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, που ερμήνευσε με σφρίγος η ορχήστρα της Λυρικής, υπό τη μουσική διεύθυνση του Ηλία Βουδούρη. Οι εμβόλιμες μουσικές συνθέσεις του Θοδωρή Ρεγκλή χάθηκαν μέσα στην ασάφεια του εγχειρήματος και απόγιναν διακοσμητικές, όπως ο ψεύτικος κύκνος, στο υπερώο της σκηνής.

Είναι βέβαιο πως ο χορός είναι μια εντυπωσιακή τέχνη, πόσο μάλλον ο κλασικός χορός. Όπως, επίσης, βέβαιο είναι πως υπάρχει ένα κοινό –το οποίο θα μπορούσε να διευρυνθεί– που αναζητά παρόμοια θεάματα. Το μέλλον θα δείξει αν επιλογές σαν αυτή του Κωνσταντίνου Ρήγου –νέου διευθυντή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής– καλλιεργούν μια νέα γλώσσα σ’ αυτό το κοινό, που να μπορεί να εκφράσει τις αναζητήσεις του, αλλά και να τις διευρύνει, θέτοντας ερωτήματα για την ανθρώπινη κατάσταση (τον έρωτα, τον θάνατο, την ταυτότητα κ.ά.). Ή αν οι αδυναμίες τους θα αποβούν εντέλει ένας νέος συντηρητισμός, που μέσα από την όποια αποσπασματική εξαίρεση επιβεβαιώνει τον «κανόνα».

*Φωτογραφία: Χ. Ακριβιάδης

2024 © left.gr | στείλτε μας νεα, σχόλια ή παρατηρήσεις στο [email protected]
§ Όροι χρήσης για αναδημοσιεύσεις Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Μη εισαγόμενο (CC BY-NC 3.0)