Σε συνθήκες απόλυτης κυριαρχίας του δικομματισμού, και ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού, ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η πρώτη σοβαρή απάντηση – δοκιμασία κόμματος της Ριζοσπαστικής Αριστεράς παγκοσμίως. Συνέθεσε τις αρχές του διαφωτισμού, της σοσιαλδημοκρατίας (της ηρωικής περιόδου) της Β Διεθνούς και στοιχεία της πολυλενινιστικής παράδοσης, αλλά και σημαντικές αρχές των νέων κινημάτων (οικολογία, γυναικείο, δικαιώματα κλπ), πράγμα που πρόσθεσε ζωντάνια και μαχητικότητα, τόσο στον δρόμο όσο και στους θεσμούς πολιτικής και κοινωνικής εκπροσώπησης. Η επιτυχημένη στρατηγική του στηρίχθηκε σε 5 άξονες. Τη συμπόρευση με κάθε λογής κίνημα διαμαρτυρίας και επιμέρους κριτικής στον καπιταλισμό, χωρίς διάθεση καθοδήγησης αλλά ενίσχυσής του και διδαχής από αυτά. Η πολιτική ενότητα δράσης της Αριστεράς χωρίς απαραίτητα ιδεολογική ενότητα, έδωσε την δυνατότητα της διείσδυσης του πολιτικού λόγου του στην εργασία. Η σοβαρή παρουσία στους θεσμούς εκπροσώπησης με ταυτόχρονη προσπάθεια διαμόρφωσης προγράμματος αποτελούσαν τους επόμενους δύο άξονες. Τέλος, η διακήρυξη ότι θέλει να αναλάβει και κυβερνητικές ευθύνες βοήθησε να μετατραπεί από κόμμα διαμαρτυρίας σε κύριο πολιτικό αντίπαλο του συστήματος. Αυτό άρχισε να συντελείται πριν την κρίση του 2008-9, δεν δημιουργήθηκε, δηλαδή, ο ΣΥΡΙΖΑ από την κρίση, η κρίση υπήρξε καταλύτης στην εξάπλωση της επιρροής του.
Το ξέσπασμα της κρίσης του 2009 και τα μνημόνια που επιβλήθηκαν, προκάλεσαν τεράστια κοινωνική καταστροφή και έφεραν στο προσκήνιο την ανάγκη πολιτικής απάντησης στην νεοφιλελεύθερη συνταγή της λιτότητας που επέβαλλαν ΔΝΤ και ΕΕ. Ενώ τα κόμματα του δικομματισμού έβλεπαν την κρίση ως ευκαιρία για την επιβολή της τεχνοκρατικής αντίληψης και την υποκατάσταση της πολιτικής από επαγγελματίες τεχνοκράτες – πολιτικούς, ο ΣΥΡΙΖΑ επέμεινε πολιτικά και ταξικά, τόλμησε να μιλήσει για σεισάχθεια και διεθνή διάσκεψη για διαγραφή χρέους, αναδιανομή υπέρ της εργασίας.
Όσο και αν διεθνώς ο συσχετισμός δύναμης ήταν καταλυτικά εναντίον τέτοιων λύσεων, το νεοφιλελεύθερο θεσμικό σύστημα δεν άντεχε κάτι τέτοιο, επειδή ήταν απροετοίμαστο αφού πίστευε ότι δεν κινδύνευε από κρίσεις. Στις εκλογές του Μάη του 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ απείλησε στα σοβαρά τον καταρρέοντα δικομματισμό και αυτή η επιτυχία κινητοποίησε όλο το νεοφιλελεύθερο οικοδόμημα εναντίον του, με αποτέλεσμα να χάσει τις εκλογές του Ιούνη του 2012, ενώ η γενική αίσθηση ήταν ότι θα τις κέρδιζε. Ακριβώς, αυτή την οικουμενική κυβέρνηση των «ειδικών» με επικεφαλής τον Παπαδήμο απέρριψε ο ελληνικός λαός. Δεν πίστεψε σε λύσεις εκσυγχρονιστικές και τεχνοκρατικές αλλά σε λύσεις ταξικές και ανατρεπτικές.
Η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ το 2012, έδωσε τον απαιτούμενο χρόνο στους νεοφιλελεύθερους κύκλους να θωρακίσουν την ΕΕ με νέους θεσμούς επιτήρησης, απέναντι στον ιό ΣΥΡΙΖΑ. Κυρίως, όμως, έδωσε την δυνατότητα να προετοιμάσουν την πολιτική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στο διεθνές πεδίο της ταξικής πάλης, αφού ήταν πλέον φανερό ότι δεν ήταν σε θέση να αποτρέψουν την νίκη του στις επόμενες εκλογές. Η έξυπνη τακτική τους δεν αποσκοπούσε στο να διαβάλλει πολιτικά τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ολόκληρο τον ελληνικό λαό, παρουσιάζοντάς τον ως τον τεμπέλη του Νότου, για τον οποίο δήθεν ο Βορράς κάνει θυσίες και ανέχεται τις ιδιοτροπίες του. Ακυρώθηκε κάθε δυνατότητα έτσι να αποδειχτεί σε τρέχοντα πολιτικό χρόνο, ότι τα μνημόνια δεν ήταν προγράμματα διάσωσης του ελληνικού λαού αλλά των γαλλικών ολλανδικών και γερμανικών τραπεζών. Ταυτόχρονα δημιούργησαν ένα είδος ευρωπαϊκού ΔΝΤ, που θα επιτηρούσε τις υπερχρεωμένες χώρες, όπως η Ελλάδα. Όταν εξασφαλίστηκε η διάσωση των τραπεζών τους, είχαν λυμένα τα χέρια για να σπρώξουν της Ελλάδα εκτός ευρωζώνης και να μεγεθύνουν έτσι τα προβλήματά της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ που θα κληρονομούσε από την συγκυβέρνηση ΝΔ, ΠΑΣΟΚ – ΔΗΜΑΡ. Όλη αυτή η πολιτική, υιοθετήθηκε και εσωτερικά από πολλούς που προσφάτως δηλώνουν φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ και συντάχθηκαν στο “μένουμε Ευρώπη” που συνέτριψε το δημοψήφισμα. Δεν είναι η πρώτη φορά που “οι αντισύριζα φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ” προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο σύστημα. Προκαλούν, όμως, όταν μας κάνουν μαθήματα στρατηγικής!
Η πρόοδος της δοκιμασίας
Με την ήττα του Ιουλίου του 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ εκβιάζεται να εφαρμόσει πρόγραμμα που δεν είχε την ιδιοκτησία του. Αυτό, έθεσε σε δοκιμασία την κοινωνική συμμαχία (κυρίως με τον κόσμο της εργασίας) που στήριξε τον ΣΥΡΙΖΑ. Η αύξηση της αποχής και επί ΣΥΡΙΖΑ, υποδηλώνει ότι οι εργαζόμενοι αντιλαμβάνονται ότι δεν εκπροσωπούνται, πλέον, και απαντούν απέχοντας από κάθε εκλογική διαδικασία. Η μεσαία τάξη δεν απέχει επειδή, ψηφίζει για να διασφαλίσει τα συμφέροντά της. Η ασφάλειά της, όσο διαρκούσαν τα μνημόνια, την ώθησε να αποθέσει τις ελπίδες της στον ΣΥΡΙΖΑ και τον στήριξε μέχρι και το 3ο μνημόνιο. Ήξερε ότι μόνο με τον ΣΥΡΙΖΑ μπορεί, πχ, να διασωθεί το ασφαλιστικό σύστημα και η μεσαία τάξη. Πράγματι, η μεσαία τάξη διασώθηκε, σε γενικές γραμμές, αλλά όταν ένιωσε ασφαλής, ότι δεν κινδυνεύει πλέον από κατάρρευση, προτίμησε πολιτικά την ΝΔ που υποσχόταν φοροαπαλλαγές, εισφοροαπαλλαγές, χαμηλότερους μισθούς και εξασθένιση ελέγχου των επιχειρήσεων. Δηλαδή τους έκλεινε το μάτι για να δηλώνουν ό,τι θέλουν, αυξάνοντας την κερδοφορία τους, γεγονός που μετέφραζαν ως «αναπτυξιακή πρόταση». Με την έξοδο από τα μνημόνια, αντί ο ΣΥΡΙΖΑ να έχει πλεονέκτημα, μειονεκτούσε απέναντι στο αφήγημα της ΝΔ (λιγότεροι φόροι, προσέλκυση επενδύσεων με διευκολύνσεις, καλές δουλειές μέσω ανάπτυξης 4%). Ο ΣΥΡΙΖΑ και δεν φρόντισε έγκαιρα, αλλά και δεν μπορούσε, λόγω της επιτήρησης, να αποκαταστήσει τους δεσμούς του με τον κόσμο της εργασίας (επέλεξε τη στήριξη μόνο των φτωχότερων στρωμάτων), εγκλωβίστηκε στο κυνήγι της πολύφερνης νύφης (μεσαία τάξη), πράγμα που ήταν αδύνατο να πετύχει.
Η βασική αιτία της ήττας του ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες εκλογές είναι η απώλεια της κοινωνικής συμμαχίας που τον στήριξε, και η ταυτόχρονη αναδιοργάνωση του μετεμφυλιακού μπλοκ εξουσίας υπό την ΝΔ, με της πλάτες ΕΕ και ΔΝΤ. Διαλύθηκαν 5 κόμματα για να βγει. Απέναντι σε αυτό το μπλοκ, η μνημονιακά βαλλόμενη κοινωνική συμμαχία του ΣΥΡΙΖΑ με την εργασία αποδείχτηκε ιδιαίτερα ευάλωτη. Η μεγάλη ήττα στις αυτοδιοικητικές εκλογές οφείλεται στην αδυναμία του, σε καιρό εφαρμογής μνημονίου, να συγκροτηθεί σε μαζικό κόμμα και να κατακτήσει σταθερούς κοινωνικούς δεσμούς. Αυτό δεν μπορεί να χρεωθεί αποκλειστικά στην ηγεσία του. Ούτε όμως η διατήρηση σημαντικών εκλογικών ποσοστών στις βουλευτικές πιστώνεται αποκλειστικά σ’ αυτή. Η διατήρησή τους οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους. Την ανυπαρξία άλλης εναλλακτικής, πλην ΣΥΡΙΖΑ, κυβερνητικής πρότασης απέναντι στην ΝΔ, και σε ένα κατάλοιπο του ηθικού πλεονεκτήματος της Αριστεράς. Τα κυβερνητικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ δεν έκλεψαν, εν γένει διαχειρίστηκαν καλύτερα, αποτελεσματικότερα το σύστημα από τους πρώην δικομματικούς. Φυσικά, δεν είναι βέβαιο ότι αυτά θα ισχύουν εσαεί. Πρόσφατα ζήσαμε παραδείγματα που δοκιμάζουν την αξιοπιστία μας και την αλήθεια της διαρκούς ισχύος. Το ηθικό πλεονέκτημα δεν εξαντλείται στο δεν κλέβω. Η υπέρμετρη αλαζονεία ορισμένων στελεχών του, είναι ικανή να το ακυρώσει οριστικά.
Μεταφέρεται το κέντρο αποφάσεων
Το βασικό χαρακτηριστικό της λειτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ αμέσως μετά τις εκλογές, είναι η μεταφορά των σημαντικών πολιτικών αποφάσεων, σε ένα στενό επιτελείο γύρω από τον πρόεδρο, παράλληλα με την υποβάθμιση των συλλογικών οργάνων, ΚΕ, πολιτικής γραμματείας. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια παράλληλη διαδικασία, αντικατάστασης της λειτουργίας τους με τυπικά δημοκρατικότερη λειτουργία διευρυμένων οργάνων της «προοδευτικής συμμαχίας», όπου το αφύσικα μεγάλο αριθμητικό τους μέγεθος, ο διορισμός τους αντί εκλογής, τα ασαφή όρια μέλους και μη μέλους, ακυρώνουν κάθε δυνατότητα να λειτουργήσουν ως βουλευόμενα όργανα. Μοιραία, οι αποφάσεις μεταφέρονται στον κύκλο της ηγεσίας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μετατρέπεται σε πολυσυλλεκτικό κόμμα, με ακαθόριστα ιδεολογικά χαρακτηριστικά, και απομακρύνεται διαρκώς από τη δυνατότητα να εκπροσωπήσει εργασία, αδύναμους, κατώτερη μεσαία τάξη. Προτάσσεται η πλάνη της εκλογικής αποτελεσματικότητας, της πολυσυλλεκτικής μάζας. Δεν αποκλείεται, η κοινωνική δυσαρέσκεια που θα προκαλέσει η κατάρρευση της οικονομίας, που είναι σε εξέλιξη, να εισπραχτεί από τον ΣΥΡΙΖΑ ως μοναδική εναλλακτική κυβερνητική λύση απέναντι στην ΝΔ. Προς το παρόν όμως, αυτό δεν επιβεβαιώνεται δημοσκοπικά. Όσοι πιστεύουν ότι μεγαλύτερη δοσολογία πολυσυλλεκτικότητας, εξασφαλίζει την επάνοδο στην κυβέρνηση, δεν κάνουν καμία συγκεκριμένη ανάλυση της κατάστασης, δεν αναλύουν τάσεις και κοινωνικές διεργασίες. Θεωρούν αυθαίρετα ότι η διεύρυνση – πολυσυλλεκτικότητα είναι είδος πασπαρτού, που λειτουργεί πάντα, ανεξάρτητα από το αν λειτουργεί ή όχι το αφήγημα της ΝΔ, ανεξάρτητα από τις κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές συνθήκες, το πόσο αποδεκτή είναι η παρούσα κυβέρνηση της ΝΔ μετά την επιτυχή διαχείριση της πανδημίας.
Ακατανόητη αγνόηση
Είναι ακατανόητο η επιτυχημένη στρατηγική του αρχέγονου ΣΥΡΙΖΑ, που ενεργοποίησε την κοινωνία και απογείωσε εκλογικά τον ΣΥΡΙΖΑ, να αγνοείται. Εισακούονται μόνο “οι αντισύριζα φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ”, που μας σερβίρουν παλιές, αποτυχημένες, συνταγές διαχείρισης του συστήματος , ως κάτι εξαιρετικά νέο, επειδή δήθεν η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση άλλαξε τον καπιταλισμό. Αγνοείται ότι η τεχνολογία μεταβάλει την οργανική και την τεχνική σύνθεση του κεφαλαίου, αλλά ταυτόχρονα η συσσώρευση του κεφαλαίου, εντάσσει στην εργατική τάξη ολοένα περισσότερα στρώματα επιστημόνων.
Η υποκατάσταση της στρατηγικής με «δημιουργική ασάφεια» και ανυπαρξία προγράμματος, δεν αντισταθμίζεται από καμία πολυσυλλεκτικότητα, που τον μετατρέπει σε κόμμα χωρίς πολιτικό στίγμα και θολή εικόνα της φυσιογνωμίας του. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η πρώτη σοβαρή απάντηση της Αριστεράς στην πολιτική κρίση (κυρίως εκπροσώπησης) που προϋπήρχε της κρίσης του 2008. Η πολυσυλλεκτικότητα, μοιραία, θα τον μετατρέψει σε συστημικό κόμμα που δεν θα εμπνέει κανένα. Η επαναφορά δημοκρατικών διαδικασιών, οργάνων και οργανώσεων, ίσως διατηρήσουν ψήγματα της ριζοσπαστικότητάς του. Η μόνη ελπίδα να κυβερνήσει ξανά ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι να πείσει για τον Αριστερό του χαρακτήρα. Να νιώσουν οι εργαζόμενοι ότι εκπροσωπούνται ξανά. Η ασάφεια, ο συγκεντρωτισμός και η εγκατάλειψη της νικηφόρας στρατηγικής, είναι αυτοκτονία.
