Τα Προσφυγικά της λ. Αλεξάνδρας εκχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ! Και λοιπόν; Αυτό δεν σημαίνει τίποτα, τα κτίρια είναι διατηρητέα! Αυτή θα μπορούσε να είναι η καθησυχαστική απάντηση σε όλους εκείνους που αγωνιούν και που στο πρόσφατο παρελθόν έδωσαν σοβαρές μάχες προκειμένου να μην καταλήξει ένα νεότερο αρχιτεκτονικό και ιστορικό μνημείο στα χέρια των οπαδών της αντιπαροχής.
Ηδη το ΣτΕ με την απόφασή του Ε΄ Τμήματος άρ. 3050/2004 ακύρωσε στην ουσία της προηγούμενη απόφαση του υπουργού Πολιτισμού (26/11/2003) και συγκεκριμένα της Διεύθυνσης Νεωτέρων Μνημείων που χαρακτήριζε μόνο δύο από τα 8 συνολικά κτίρια των Προσφυγικών ως διατηρητέα.
Το σκεπτικό της απόφασης
Το ΣτΕ λαμβάνοντας υπόψη τις δεκάδες παρεμβάσεις ειδικών, καθηγητών, πολεοδόμων, δικηγόρων και πολιτών κατέληξε με ένα πολύ ενδιαφέρον σκεπτικό στην ακύρωση της απόφασης του υπουργείου. «Τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Κράτος. Νόμος θα ορίσει τα αναγκαία για την πραγματοποίηση της προστασίας αυτής περιοριστικά μέτρα της ιδιοκτησίας, καθώς και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών» (άρ. 24 του Συντάγματος).
Στο άρθρο αυτό βασίστηκε το σκεπτικό του ΣτΕ που αναφέρει: «Με τις διατάξεις αυτές ο συντακτικός νομοθέτης, αναγνωρίζοντας τη σημασία της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Χώρας, καθιέρωσε, αυξημένη προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, δηλαδή των μνημείων και λοιπών στοιχείων που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και συνθέτουν την ιστορική, καλλιτεχνική, τεχνολογική και εν γένει την πολιτιστική κληρονομιά. Η προστασία της κληρονομιάς αυτής συνίσταται στη διατήρηση στο διηνεκές αναλλοίωτων τόσο των παραπάνω μνημείων και κάθε στοιχείου του πολιτιστικού τους περιβάλλοντος και συνεπάγεται τη δυνατότητα επιβολής και των αναγκαίων μέτρων και περιορισμών της ιδιοκτησίας για την αποκατάσταση στην αρχική τους μορφή, όταν έχουν φθαρεί από τον χρόνο ή άλλες ανθρώπινες ενέργειες ή άλλα περιστατικά».
Στη συνέχεια διευκρίνιζε επικαλούμενο και το άρ. 11 της Διεθνούς Συμβάσεως (συνέχεια της Χάρτας της Βενετίας) για ποιο λόγο όχι μόνο τα κτίσματα αλλά και ο ενδιάμεσος ελεύθερος χώρος και το περιβάλλον τους αποτελεί «ιστορικό σύνολο». Με αναλυτικό σκεπτικό και περιγραφή της ιστορικής και πολιτιστικής αξίας των Προσφυγικών το ΣτΕ στάθηκε απέναντι στην απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού, αρνούμενο τον ισχυρισμό περί κακής κατάστασης των κτιρίων με το δεδομένο ότι υπάρχουν επιστημονικοί και τεχνικοί τρόποι αποκατάστασης.
Τέλος, ακύρωσε την απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων κάνοντας δεκτή την προσφυγή των πολιτών. Πρόεδρος (τότε) του Ε΄ Τμήματος ήταν ο κ. Μενουδάκος και εισηγήτρια η Α. Σακελλαροπούλου. Αργότερα το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων με νέα απόφαση (Νοέμβριος 2008) κηρύσσει διατηρητέα όλα τα κτίρια σύμφωνα με το σκεπτικό του ΣτΕ, ενώ το 2009 ο τότε υπουργός Πολιτισμού Α. Σαμαράς υιοθετεί την απόφαση αυτή.
Τα κτίρια στο μεταξύ ήδη είχαν και έχουν ακόμα ένα πολυδαίδαλο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Με αναγκαστικές απαλλοτριώσεις κάποια διαμερίσματα διάσπαρτα στα 8 κτίρια περιήλθαν στην προηγούμενη υπηρεσία του Δημοσίου, την «αμαρτωλή» ΚΕΔ. Αργότερα οι απαλλοτριώσεις σταμάτησαν ενώ μέχρι και σήμερα που εκχωρούνται στο ΤΑΙΠΕΔ υπάρχουν πολλών ειδών ιδιοκτησίες.
Ενώ όμως όλα έμοιαζαν ξεκάθαρα με τις αποφάσεις των αρμόδιων δικαστηρίων και υπηρεσιών σήμερα η είδηση της εμπλοκής του ΤΑΙΠΕΔ δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για ενδεχόμενες ορέξεις εργολαβικών και «επενδυτικών» συμφερόντων.
………………………………………….
* ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ
Ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ Σταύρος Σταυρίδης δεν έκρυψε την ανησυχία του για το ενδεχόμενο να ανατραπεί εκ νέου η απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Υπενθύμισε ότι η απόφαση του ΣτΕ έκανε μεν δεκτή την προσφυγή των πολιτών, αλλά δεν όριζε το πώς θα διατηρηθούν τα κτίρια με θετικό δηλαδή προσδιορισμό. Απλώς έγινε δεκτή η μη κατεδάφιση. Αυτό ενδέχεται να οδηγήσει ξανά στην ανακύκλωση της όλης διαδικασίας των προσφυγών και φυσικά η εκχώρηση του συγκροτήματος στο ΤΑΙΠΕΔ.
* ΕΛΕΝΗ ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ
Η Ελένη Πορτάλιου, που είχε συμμετάσχει και είχε βοηθήσει πολύ τον αγώνα για την (αυτονόητη) υπεράσπιση των ιστορικών αυτών κτιρίων, ανέφερε στην «Εφ.Συν.»: «Το σημαντικό είναι ότι η υπαγωγή του συγκροτήματος στο ΤΑΙΠΕΔ σημαίνει πώληση. Κι αν βρεθεί αγοραστής τότε μπορεί να ζητήσει και τον αποχαρακτηρισμό των κτιρίων. Δεν θα είναι απλό, αλλά δεν παύει να είναι επικίνδυνο». Η κυρία Πορτάλιου υπενθύμισε τις ενδιαφέρουσες και ρεαλιστικές προτάσεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα από το ΤΕΕ και από άλλους φορείς για την αξιοποίηση των κτιρίων που τελικά όμως κατέληξαν στο μηδέν.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ
Αρχιτεκτονικό και ιστορικό μνημείο
Πρόκειται για 8 τριώροφες πολυκατοικίες με 228 διαμερίσματα που κτίστηκαν το 1936, από επώνυμους αρχιτέκτονες, σύμφωνα με τις αρχές του μοντέρνου κινήματος, στο πλαίσιο ενός προγράμματος «εκκαθάρισης τρωγλών» για να στεγαστούν πρόσφυγες του ΄22. Στον σχεδιασμό τους τηρήθηκαν όλοι οι κανόνες υγιεινής- καλός φωτισμός και αερισμός και το σύνολο των κτισμάτων τοποθετήθηκε σε μια έκταση 14,5 στρεμμάτων.
Σήμερα αυτό το κομμάτι της Αθήνας λόγω του διαφορετικού τρόπου δόμησης, συμπυκνώνει μνήμες και Ιστορία και αποτελεί -ταυτόχρονα- μια πολύτιμη ανάσα διαφοράς σε σχέση με την πυκνοδομημένη πόλη. Περιλαμβάνει στοιχεία ποιότητας όχι μόνο για τους κατοίκους του, αλλά για όλη την πόλη, παρ΄ όλη τη σημερινή εικόνα της υποβάθμισης που το σκεπάζει.
Το συγκρότημα των προσφυγικών πολυκατοικιών της λεωφόρου Αλεξάνδρας οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1933-1935, βάσει σχεδίων των αρχιτεκτόνων Κίμωνα Λάσκαρι (1905-1978) και Δημήτριου Κυριακού (1881-1971), υπαλλήλων τότε της Τεχνικής Υπηρεσίας του υπουργείου Προνοίας (ΤΥΥΠ). Αυστηρά ωφελιμιστικά κτίρια, στη γραμμή του γερμανικού φονξιοναλισμού, απλά παραλληλεπίπεδα κατασκευασμένα με πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος και επιχρισμένη λιθοδομή, «χωρίς ίχνος διακόσμησης ή άλλης παραχώρησης σε πλαστικές αναζητήσεις».
Η μόνη διακόσμηση που συλλαμβάνει σήμερα ο φακός στα γερασμένα αυτά κτίρια είναι προϊόν της έκτοτε ιστορικής διαδρομής του τόπου: Τα ίχνη από τις σφαίρες των Δεκεμβριανών του 1944 στους τοίχους και τα πολύχρωμα υφάσματα απλωμένα στους μικρούς πανομοιότυπους εξώστες.
Διαβάστε ακόμα: Τα «Προσφυγικά» της λεωφόρου Αλεξάνδρας: Τοίχοι χαραγμένοι από την ιστορία // Το μεγάλο ξεπούλημα: Προσφυγικά και Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις περνούν στο ΤΑΙΠΕΔ προς εκποίηση
