Το ενδεχόμενο ανατροπής της αδιάκοπης εναλλαγής, επί έναν σχεδόν αιώνα, δύο κομμάτων στην εξουσία συγκεντρώνει ισχυρές πιθανότητες στις επικείμενες εκλογές στην Ιρλανδία. Υπό αυτή την έννοια, η αυξημένη πιθανότητα να είναι το Sinn Féin πρώτο κόμμα στις εκλογές του Σαββάτου θα αρκούσε για να χαρακτηριστεί μια τέτοια εξέλιξη «πολιτικός σεισμός».
Στην τελευταία δημοσκόπηση της εφημερίδας Irish Times το ιρλανδικό κεντροαριστερό κόμμα προηγείται, με το κεντροδεξιό Fianna Fáil να έρχεται δεύτερο, ενώ τρίτο είναι το κυβερνών συντηρητικό Fine Gael. Οι υπόλοιπες κομματικές εκφάνσεις της Αριστεράς, από τη μετριοπαθή και την πράσινη έως την αντικαπιταλιστική, συγκεντρώνουν συνολικά ένα ποσοστό της τάξης του 15%.
Τα αίτια της δημοσκοπικής (και πιθανότατα εκλογικής) ανόδου ανιχνεύονται στην –τόσο γνώριμη για τις χώρες του Νότου– πολιτική της λιτότητας και τη συνακόλουθη κοινωνική κρίση που προκάλεσε η εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Στο επίκεντρο της προεκλογικής περιόδου βρίσκεται η στεγαστική κρίση που ταλανίζει την χώρα. Σύμφωνα με επίσημα κυβερνητικά στοιχεία, τα τελευταία πέντε χρόνια ο αριθμός των αστέγων τετραπλασιάστηκε: Οι επίσημα καταγεγραμμένοι άστεγοι ανέρχονται πλέον στους 10.253, 1.700 εκ των οποίων είναι οικογένειες και 3.749 παιδιά. Τα ενοίκια έχουν αυξηθεί τα τελευταία δύο χρόνια κατά 14%, ενώ το Δουβλίνο συγκαταλέγεται στις 10 πιο ακριβές πόλεις του κόσμου. Με το κόστος ζωής συνολικά να έχει εκτοξευθεί και το σύστημα Υγείας να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, η (πολυδιαφημισμένη) ευημερία των αριθμών δεν συνάδει με την κοινωνική πραγματικότητα.
Την κρίση χρεώνονται τα δύο κραταιά κόμματα της χώρας. To Fianna Fáil φέρει βαριά την ευθύνη της αρχιτεκτονικής της ιρλανδικής οικονομίας, που οδήγησε στη στεγαστική «φούσκα» και την οικονομική κρίση του 2008, ενώ η παροχή ψήφου εμπιστοσύνης στην παρούσα κυβέρνηση υπονομεύει την αξιοπιστία του αντιπολιτευτικού του λόγου. Το δε κυβερνών Fine Gael, παρότι προβάλλεται ως παράταξη-εγγυητής της οικονομικής ανάπτυξης, δεν κατόρθωσε να δώσει ουσιαστική λύση στο στεγαστικό πρόβλημα. Παρά τις υποσχέσεις για 25.000 νέα σπίτια το χρόνο, ο αριθμός τους –τον οποίο η ίδια η κυβέρνηση θεωρεί ανεπαρκή– δεν ξεπέρασε ποτέ τις 21.000. Στο επίκεντρο της αντιπολιτευτικής κριτικής βρίσκεται η επιλογή της κυβέρνησης να προτάξει ως λύση τη μακροχρόνια μίσθωση έναντι της δημιουργίας κατοικιών δημόσιου χαρακτήρα. Την ίδια στιγμή, υπολογίζεται πως γη αξίας 40 δισ. ευρώ έχει παραχωρηθεί σε ιδιωτικές εταιρείες που επωφελήθηκαν της εξαγοράς ενυπόθηκων δανείων από αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες και της χαμηλής εγχώριας φορολογίας.
Σε αυτό το πλαίσιο η εκστρατεία του Sinn Féin, με αιχμή την επανεκκίνηση του προγράμματος κοινωνικής κατοικίας, που αναμένεται να ωφελήσει τις 60.000 οικογένειες που βρίσκονται στις λίστες αναμονής των δημοτικών προγραμμάτων στέγασης, την κατακόρυφη –κατά 3,3 δισ. ευρώ– αύξηση των δαπανών για την Υγεία και το αίτημα πολιτικής αλλαγής, φαίνεται να κερδίζει έδαφος. Το δε αίτημα της επανένωσης της Ιρλανδίας –καθώς οι κραδασμοί που δημιουργεί η μετά-Brexit εποχή στη Β. Ιρλανδία ανοίγουν με ρεαλιστικούς όρους τη συζήτηση– λειτουργεί ως ένας ακόμη παράγοντας της επιτυχίας του κόμματος, δεδομένης της σταθερής του στάσης στο ζήτημα αυτό.
Ωστόσο, ακόμη και σε περίπτωση πρωτιάς, ο σχηματισμός κυβέρνησης απαιτεί ευρύτερες συνεργασίες. Με δεδομένη την πολλάκις διακηρυγμένη απροθυμία του παλιού κομματικού συστήματος να συμμαχήσει με το Sinn Féin –στο οποίο καταλογίζουν αφενός ότι διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τον P-IRA και αφετέρου ότι προκρίνει υψηλούς συντελεστές φορολόγησης– η μοναδική βιώσιμη προοπτική συνεργασίας φαίνεται να είναι αυτή με τα κόμματα της ευρύτερης Αριστεράς. Οι Πράσινοι δηλώνουν ανοικτοί σε συζητήσεις για το σχηματισμό κυβέρνησης εφόσον οι σχετικές διαπραγματεύσεις περιλαμβάνουν ριζικά μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ενώ οι προεκλογικές εξαγγελίες των Εργατικών και των Σοσιαλδημοκρατών συμπίπτουν ως προς τα κρίσιμα θέματα (στεγαστική κρίση, Υγεία, ανάγκη απομάκρυνσης από το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ανάπτυξης). Τέλος, το αντικαπιταλιστικό Solidarity-PBP έχει καλέσει ανοικτά μέσω βουλευτών του το Sinn Féin να εργαστεί για την οικοδόμηση ενός αριστερού μπλοκ που θα μπορεί να αποτελέσει μια πραγματική εναλλακτική.
Με βάση τα παραπάνω, το Sinn Féin έχει καταφέρει ήδη να κερδίσει το πρώτο στοίχημα για την πλήρη ανατροπή των υφιστάμενων συσχετισμών, αυτό της υπέρβασης του χαρακτήρα του μονοθεματικού κόμματος διαμαρτυρίας. Δημοφιλές πια σε γενιές που δεν έχουν τις αιματηρές εμπειρίες του παρελθόντος, το κόμμα έχει καταφέρει να ταυτιστεί με τους νέους που έδωσαν τη μάχη του δημοψηφίσματος υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση, οι οποίοι, βλέποντας το χάσμα ανάμεσα σε μια πλούσια οικονομία και στο επίπεδο ζωής των πολιτών της να μεγαλώνει, επιζητούν μια ουσιαστική κοινωνικοπολιτική αλλαγή. Σύντομα θα κληθεί να αποδείξει αν μπορεί και θέλει να αξιοποιήσει με τον κατάλληλο τρόπο την ευκαιρία που αναμένεται να του δώσει ο ιρλανδικός λαός, επιλέγοντας είτε μια επώδυνη (με όρους πολιτικού συμβιβασμού) συμφωνία με τη συντηρητική παντοκρατορία του νησιού είτε τη συμμαχία με προοδευτικές δυνάμεις, που θα του επιτρέψει να διατηρήσει τη δυναμική του, παρά τις –αναμενόμενες– αντιφάσεις. Η πρώτη πάντως επιλογή, όπως έδειξε η συρρίκνωση της δύναμης των Εργατικών μετά τη συνεργασία τους με το Fine Gael το 2011, ίσως δεν θα ήταν πολύ σοφή.
* Του Βαγγέλη Μαρινάκη, Πολιτικού Επιστήμονα, μεταπτυχιακού φοιτητή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
