Τοποθετημένα σε δύο επάλληλες γραμμές, εκείνες του παρελθόντος και του παρόντος, χωρούν τόσες ερμηνείες όσες και οι άνθρωποι που αναφέρονται σ’ αυτά. Μπορούν, φυσικά, να στρεβλωθούν, να αμφισβητηθούν, να αναμειχθούν με μυριάδες μυθεύματα. Ο κρυφός ανορθολογικός πυρήνας εξάλλου του αστικού ορθολογισμού, που σπεύδει εκ των υστέρων να ξαναγράψει την ιστορία απ’ την πλευρά των νικητών, από τέτοιες ιστορικές στρεβλώσεις αποτελείται.
Αλλά, σε όλες τις φάσεις εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, «το (πραγματικό) υποκείμενο που γράφει την ιστορία είναι δικαιωματικά το μέρος της ανθρωπότητας, του οποίου η αλληλεγγύη αγκαλιάζει το σύνολο των καταπιεσμένων. Αυτό ακριβώς το μέρος, το οποίο μπορεί να αναλάβει το μεγαλύτερο θεωρητικό ρίσκο, γιατί, πρακτικά, έχει τα λιγότερα να χάσει» (Βάλτερ Μπένγιαμιν).
Από αυτήν την άποψη, εκείνοι, φοιτητές και άλλοι, που μετείχαν στο συμβάν του Νοέμβρη του ’73 στο Πολυτεχνείο, ζώντες και νεκροί, δικαίως μπορούν να θεωρηθούν τα ιστορικά υποκείμενα τα οποία θεμελίωσαν την εν Ελλάδι δημοκρατία. Με την αμεριμνησία της νεότητας, την αφροσύνη, το πάθος που αγνοεί τον κίνδυνο και αδιαφορεί για τα μελλούμενα, όρισαν την ιστορική τομή: από τη Χούντα στη Δημοκρατία. Είχαν, εξ ορισμού, να χάσουν τα λιγότερα, αφού η νιότη δεν μπαίνει στον κόπο να λογαριάζει κέρδη και ζημιές.
Η ανάγνωση της ιστορίας είναι ουσιαστικά μια πάλη με την έλξη της λησμονιάς. Εάν οφείλουμε να τιμούμε τη σημερινή ημέρα, είναι γιατί το σκοτάδι του ολοκληρωτισμού απειλεί ξανά την κοινωνία μας. Δεν είναι μοναχά τα χρυσαυγίτικα φιντάνια. Είναι, κυρίως ίσως, η επιχειρούμενη απαξίωση της λεγόμενης Γενιάς του Πολυτεχνείου, απαξίωση που συντελεί στην απάλειψη της τραγωδίας που συντελέστηκε κατά την Επταετία. Διότι η άποψη πως εκείνη η γενιά «άξιζε όσο μια κάλπικη δεκάρα» εντάσσεται στη γενικότερη συλλογιστική των συμψηφισμών. Αν αυτοί, όπως διαδίδεται, μας έφεραν εδώ, τότε και οι Συνταγματάρχες δεν ήταν χειρότεροι. Μάταιη άρα η εξέγερση, μάταιη η κάθε λογής αντίσταση.
Credo quia absurdum, πιστεύω γιατί είναι παράλογο, έλεγε όμως ο Τερτυλλιανός. Στην πραγμάτωση εκείνης της παράλογης πίστης των εφήβων φοιτητών, πως μπορούν ν’ αλλάξουν τη μικρή προσωπική τους ιστορία αλλά και την ιστορία της χώρας, οφείλουμε σήμερα ότι μπορούμε να ζούμε, να μιλούμε και να γράφουμε ελεύθερα.
Κι επειδή το «ψωμί – παιδεία» έγιναν ξανά ζητούμενα, κι επειδή αν δεν έχεις τούτα τα δυο, η ελευθερία και η δημοκρατία μένουν γράμμα κενό, οι συμβολισμοί παραμένουν ισχυροί. Σήμερα περισσότερο από ποτέ.
