Οι επιθέσεις του Νοέμβρη του 2015 στο Παρίσι, χτύπησαν τη γαλλική πρωτεύουσα στην καρδιά της νωχέλειας: εκεί όπου οι νεαροί bobos (δηλ. bourgeois-bohème, μποέμ αστοί), λευκοί στη μεγάλη τους πλειονότητα, ανακατεύονται με νεαρούς Άραβες και Αφρικανούς Γάλλους, ή ακόμα και ανθρώπους με καταγωγή από τις υπερπόντιες γαλλικές κτήσεις, δημιουργώντας μια συνθήκη ανοχής και συνύπαρξης, που -όσο κι αν μας αρέσει να βαυκαλιζόμαστε ότι η ήπειρός μας είναι το λίκνο του πολιτισμού και των δικαιωμάτων- σπανίως συναντάται στην Ευρώπη, την πραγματική μητριά του ρατσισμού και του εθνικισμού.

Αν αυτή η οπτική έμοιαζε εξεζητημένη και  περιφερειακή στις 13 Νοέμβρη, όταν χτυπήθηκε το Μπατακλάν και τον Σεν Ντενί, είναι μάλλον προφανής στο χθεσινό πολύνεκρο χτύπημα στη Νίκαια. Ο «Περίπατος των Εγγλέζων», η παραλιακή οδός που αποτελεί το πιο εμβληματικό ίσως σημείο της τουριστικής και πανάκριβης Κυανής Ακτής, αποτελεί την επιτομή της γαλλικής νωχέλειας,  μιας αντίλήψης για τη ζωή που βασίζεται στη γοητεία της βραδύτητας και της οκνηρίας, στην οποία η Γάλλοι στηρίζουν την «ιδιαιτερότητά» τους για την οποία είναι συχνά τόσο υπερήφανοι.

Η εικόνα των σπαρμένων κορμιών κατά μήκους της παραλιακής οδού, οι φωτογραφίες ανείπωτης θλίψης, σαν αυτή του παιδιού που κοίται δίπλα στο κουκλάκι του, πέρα από το πρωτογενές και ασύγκριτο με οτιδήποτε άλλο τραγικό γεγονός των ζωών που χάθηκε είναι για τους Γάλλους μια επιθετική υπενθύμιση ότι το καταφύγιο της νωχέλειας και της ανοχής δεν είναι πια ασφαλές για αυτούς. Για την γαλλική κοινωνία, αυτό το ενδεχόμενο απειλεί βεβαιότητες που επέζησαν ολόκληρων εποχών.

Είναι όμως οι εξτρεμιστές Ισλαμιστές αυτοί που πρώτοι επιτέθηκαν στο φάντασμα της γαλλικής ανοχής; Εδώ και 30 χρόνια η Γαλλία μοιάζει να προσπαθεί με μανία να απαλλαγεί από αυτή την ιδιαιτερότητα, μοιάζει να θέλει να κόψει το ένα της πόδι. Εχει ποινικοποιήσει αυτή της την ιδιότητα και σχεδόν όλος ο δημόσιος διάλογος σχετίζεται με την άρση της. H εγκατάλειψη των πολυδιαφημισμένων αστικών προαστίων με τις κοινωνικές παροχές και η περιθωριοποίηση των κατοίκων της –συνήθως προερχόμενων από τις πάλαι ποτέ αποικίες-, η άνοδος του Εθνικού Μετώπου που παραμένει γενικά αδιάκοπη από το 1984 μέχρι σήμερα, η ενοχοποίηση του παραδοσιακά μαχητικού γαλλικού συνδικαλισμού και των κατακτήσεών του, η συρρίκνωση του εκπαιδευτικού συστήματος που διατηρούσε πάντα το βλέμμα του στη δυνατότητα των χαμηλότερων στρωμάτων να αποκτήσουν γενική γνώση και όχι τεχνική ειδίκευση, η ολοένα και πιο επιθετική μιλιταριστική παρέμβαση της Γαλλίας στην Αφρική, βόρεια και υποσαχάρεια, και την Ασία, η εκλογή του Σαρκοζί που αποτέλεσε τομή στα πολιτικά ήθη της χώρας, αποτελεί μια σαλάτα Νισουάζ που αρνείται την ανοχή.

Η κυβέρνηση Ολάντ, ιδιαίτερα μετά την τοποθέτηση του απερίγραπτα αντιδραστικού Μανιέλ Βαλς στην πρωθυπουργία, σηματοδοτεί την προσχώρηση της γαλλικής αριστεράς σε αυτή τη λογική. Από το σχέδιο Βιζιπιράτ του 2001 –μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους- μέχρι την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που ανακοινώθηκε στις 13 Νοέμβρη του 2011, η Γαλλία έχασε κάθε δυνατότητα να υπερασπίζεται τη διαφορετικότητά της;

Θα μπορούσε να το κάνει αυτό πραγματικά, μόνη της, σε μια Ευρώπη που μαστίζεται από την αναζωπύρωση της ακροδεξιάς, του εθνικισμού και της ρητορικής του μίσους; Πιθανότατα όχι. Η ίδια η χώρα όμως, επέλεξε να αποσυρθεί από τη διεκδίκηση αυτού του ρόλου. Η αδυναμία του πρόσφατου μεγάλου απεργιακού κινήματος να συνδεθεί με τους μουσουλμάνους των προαστίων, η πολύ μικρότερη πολυφυλετική ενότητα που προκάλεσε –σε σχέση με άλλες εποχές- η παραδοσιακά πολυεθνική ομάδα ποδοσφαίρου στο πρόσφατο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα, αν και φάνηκαν ως ανάσες σε μια τρομαγμένη κοινωνία, υπήρξαν στην πραγματικότητα δείγματα υποχώρησης.

Μπροστά στους 84 νεκρούς της Νίκαιας, η Γαλλία οφείλει να σταθεί στον καθρέφτη και να αποφασίσει ξανά αν επιθυμεί να είναι μια χώρα ανοχής ή μια χώρα που θα βρίσκεται στο κέντρο των εντάσεων. Και το ρωμαλέο ιστορικά εργατικό της κίνημα είναι το μόνο που μπορεί πραγματικά να στρέψει τη ζυγαριά στο πλευρό της ανοχής. Έξω από αυτό, η μία ρητορική μίσους θα αναπαράγει την άλλη.