Σε προηγούμενο άρθρο μου, με τίτλο «Η αμηχανία της Αριστεράς» («Εφ.Συν.», 21.4.2020), υποστήριζα ότι στην Ελλάδα -και όχι μόνο-, εξ αιτίας της πανδημίας, «έχει μετατοπιστεί το επίκεντρο του κοινωνικο-πολιτικού διακυβεύματος». Εννοώντας ότι τώρα τα επίμαχα ζητήματα, ακόμη και από την πλευρά των καθεστωτικών δυνάμεων, δεν είναι στενά οικονομικά - έχουν να κάνουν με τη μέριμνα για τη στοιχειώδη υγεία του πληθυσμού.
Εξ ου και η «αμηχανία της Αριστεράς» - δεν μπορείς να χτυπάς την κυβέρνηση για τα περιοριστικά μέτρα που παίρνει, έστω και αν παράλληλα οφείλεις σε κάθε ευκαιρία να εξηγείς στον κόσμο ότι για την αναγκαιότητα των οδυνηρών μέτρων του παρόντος ευθύνονται οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές του παρελθόντος.
Οι μεγάλες δημοσκοπικές διαφορές δεν οφείλονται στο ότι ο κόσμος είναι δυσαρεστημένος από την αντιπολίτευση, αλλά στο ότι απλούστατα… «ξεχνάει την ύπαρξή της». Οταν οι συνθήκες είναι τέτοιες που αφαιρούν από την αντιπολίτευση τη δυνατότητα να διαχωρίζει συνολικά τη θέση της ως προς το κρίσιμο ζήτημα που τώρα «καίει» τον κόσμο -ήτοι τα μέτρα για τον κορονοϊό μαζί με τις άμεσες επιπτώσεις τους-, αναπόφευκτα η κυβέρνηση απολαμβάνει μια σπανιότατα προκύπτουσα στην πολιτική αρένα ελευθερία κινήσεων και πρωτοβουλιών.
Για τους αντι-ΣΥΡΙΖΑ «φίλους» του ΣΥΡΙΖΑ «φταίει» ο ΣΥΡΙΖΑ. «Φταίει» διότι, αντί να επιδίδεται στην άσκηση ουσιαστικής και αποτελεσματικής αντιπολίτευσης, έχει αυτοεγκλωβιστεί στη «δίνη της εσωστρέφειας» – κατάσταση που κρίνεται πως προέκυψε αμέσως μετά το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών και συνεχίζεται τώρα με τον κορονοϊό, ίσως και προς το χειρότερο. Πριν από την υγειονομική κρίση, είχα ασχοληθεί με το θέμα σε ολόκληρη σειρά άρθρων.
Σταμάτησα να ασχολούμαι διότι έκρινα πως η πανδημία και η αντιμετώπισή της επιβάλλουν ενασχόληση με νέα επείγοντα ζητήματα - δεδομένου ότι έχουμε να κάνουμε με συνθήκες πρωτόγνωρες στη μεταπολεμική ιστορία του δυτικού καπιταλισμού. Επανέρχομαι επειδή απ’ ό,τι βλέπω το θέμα προβάλλει εκ νέου στο προσκήνιο.
Εχοντας ήδη αποσαφηνίσει πιο πάνω τη θέση μου ως προς το πρόβλημα, ότι δηλαδή για τη μεγάλη διαφορά που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις δεν «φταίει» ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε κάποια «εσωστρέφειά» του, «φταίνε» μάλλον οι εντελώς ιδιάζουσες κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες που συνδέονται με την πανδημία, θα πω δυο λόγια για την πολιτική λειτουργία του λόγου περί «εσωστρέφειας».
Πρόκειται πρώτα απ’ όλα για περίπτωση «αυτοεκπληρούμενης προφητείας». Οσο πιο πολύς λόγος γίνεται για εσωστρέφεια, τόσο πιο πολύ πείθεται ο κόσμος ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι όντως «εσωστρεφής», άρα τείνει να τον «αφήνει στην ησυχία του» - ήτοι τείνει να τον «ξεχνάει» ακόμα περισσότερο. Η συγκρότηση της εικόνας ενός εσωστρεφούς κόμματος είναι η πιο αποτελεσματική δυσφήμηση για τον σημερινό ΣΥΡΙΖΑ - δεν λέω ότι γίνεται σκόπιμα, χωρίς να το αποκλείω κιόλας.
Δεύτερον, η φιλολογία περί «εσωστρέφειας» είναι λίγο σαν την κυβερνητική προπαγανδιστική φλυαρία περί «διχασμού της ελληνικής κοινωνίας» που προξενεί ο ΣΥΡΙΖΑ. Ενώ η «εσωστρέφεια» υποτίθεται πως αναφέρεται στην εσωκομματική διαμάχη που ταλανίζει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, υπεύθυνη για την εν λόγω διαμάχη -και συνεπώς για την «εσωστρέφεια» που προκύπτει από δαύτην- κρίνεται μόνο η μία πλευρά.
Η οποία συναποτελείται από τους… συνήθεις «εσωστρεφείς»: την τάση των «53», τον Σκουρλέτη, τον Φίλη και όσους κρίνονται κατά περίσταση «συνοδοιπόροι» αυτών. Ο δε «δόκιμος» πλέον χαρακτηρισμός της «εσωστρεφούς» πλευράς: «ΣΥΡΙΖΑ του 4%». Τελευταία επινοήθηκε κι ένας πιο επιεικής: «ιδεολόγοι» - που σημαίνει βέβαια «εκτός πραγματικότητας».
Ενα τρίτο χαρακτηριστικό του περί «εσωστρέφειας» λόγου είναι η όντως ευφάνταστη σημασιοδότηση του όρου «εσωστρέφεια». Τα περιστατικά της διαμάχης που δίνουν λαβή να γίνεται λόγος για εσωστρέφεια, κατά κανόνα δεν αφορούν διαφωνίες ή διενέξεις μεταξύ στελεχών ή μελών του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά διαπληκτισμούς μεταξύ αφ’ ενός στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ και αφ’ ετέρου δημοσιογράφων και εκδοτών που ούτε ανήκουν στον ΣΥΡΙΖΑ ούτε εκδίδουν κομματικά έντυπά του.
Και επειδή τα εμπλεκόμενα στελέχη επίσης κατά κανόνα ανήκουν στην «εσωστρεφή» πλευρά, αναπόφευκτα αποκομίζει κανείς την εντύπωση πως το πρόβλημα για τους «εσωστρεφειολογούντες» είναι πως τα «εσωστρεφή» στελέχη δεν συμφωνούν με τη «γραμμή» των εν λόγω δημοσιογράφων και εκδοτών - «φίλων» του ΣΥΡΙΖΑ, βεβαίως βεβαίως.
Τέλος, η «εσωστρέφεια» παραπέμπει προφανώς και στο επίμαχο ζήτημα της «διεύρυνσης» και των «συμμαχιών». Οι «εσωστρεφείς» εγκαλούνται πως δεν θέλουν ούτε τη μεν ούτε τις δε. Που σημαίνει απλώς ότι η «εσωστρέφειά» τους συνίσταται στο ότι δεν θέλουν ούτε την πασοκοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ ούτε συμμαχία με τη σημερινή νεοφιλελευθεροποιημένη εκδοχή του ΠΑΣΟΚ. Αλλά για αυτά έχω ήδη γράψει πολλά.
*Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
