Ο ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών και υποψήφιος καγκελάριος Μάρτιν Σουλτς έσπευσε να δεσμευθεί δημόσια ότι το κόμμα του δεν πρόκειται να διαπραγματευθεί την συγκρότηση τρίτης κυβέρνησης μεγάλου συνασπισμού, αλλά επιλέγει το ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Δύο ημέρες μετά, με την αναγγελία της μετατόπισης του Σόιμπλε στην προεδρία της Ομοσπονδιακής Βουλής, απαντήθηκε το ερώτημα που ετίθετο συνεχώς κατά την προεκλογική περίοδο: «Ποιος θα είναι ο μετεκλογικός ρόλος του Υπουργού Οικονομικών;». Κοινός παρονομαστής, σύμφωνα με τα γερμανικά ΜΜΕ, της απόφασης των Σοσιαλδημοκρατών να περάσουν στην αντιπολίτευση δεν είναι άλλος από την αντιμετώπιση της απειλής που συνιστά η Εναλλακτική για τη Γερμανία.

Αν οι Σοσιαλδημοκράτες παρέμεναν στην κυβέρνηση, η Εναλλακτική θα ήταν αξιωματική αντιπολίτευση. Επιπλέον, η παρουσία ενός βετεράνου της πολιτικής όπως ο Σόιμπλε στην προεδρία της Βουλής εγγυάται ότι δεν θα προκαλέσει βραχυκύκλωμα διαρκείας στην κοινοβουλευτική διαδικασία.

Έτσι είναι δεδομένη η συγκρότηση, για πρώτη φορά στην μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας, τρικομματικού κυβερνητικού συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών, Φιλελευθέρων και Πρασίνων, ως μονόδρομη επιλογή, καθώς όποιος θα αναλάμβανε την ευθύνη μιας παρατεταμένης ακυβερνησίας –και πολύ περισσότερο μιας πρόωρης προσφυγής στις κάλπες– θα πλήρωνε βαρύ πολιτικό κόστος. Το επιχείρημα ότι οι Χριστιανοδημοκράτες και η Μέρκελ τελούν υπό την ομηρεία των Φιλελευθέρων –και μάλιστα κατά κύριο λόγο σε ό,τι αφορά την προοπτική μεταρρυθμίσεων στην ευρωζώνη– μάλλον πρέπει να αντιστραφεί.

Το πάλαι ποτέ κόμμα του Κέντρου, που ήταν ρυθμιστής της πολιτικής ζωής, συνεργαζόμενο άλλοτε με τους Χριστιανοδημοκράτες, άλλοτε με τους Σοσιαλδημοκράτες, σήμερα βρίσκεται ξανά στην άβολη θέση που βρέθηκε στην περίοδο 2009-2013. Στις εκλογές του 2009 αύξησε τη δύναμή του προσελκύοντας τους δεξιούς ψηφοφόρους της Μέρκελ, αλλά στη συνέχεια ακολούθησε τις επιλογές της Καγκελαρίου, με αποτέλεσμα να χάσει τα 2/3 του εκλογικού του ποσοστού και να βρεθεί το 2013 εκτός Ομοσπονδιακής Βουλής.

Σήμερα το περιθώριο ελιγμών της Μέρκελ έναντι των Φιλελευθέρων είναι αυξημένο, λόγω της παρουσίας του τρίτου κυβερνητικού εταίρου, του κόμματος των Πρασίνων. Τα παραπάνω δεδομένα νομιμοποιούν την πρόβλεψη ότι τον κύριο, αν όχι τον αποκλειστικό λόγο, για τη διαμόρφωση της πολιτικής του νέου κυβερνητικού συνασπισμού στην ευρωζώνη θα τον έχουν η Μέρκελ και οι Χριστιανοδημοκράτες, ανεξάρτητα από το αν το υπουργείο Οικονομικών ανατεθεί σε στέλεχος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος ή των Φιλελευθέρων. Με βάση τα παραπάνω, θα επανέλθουμε σε μια επισήμανση που έγινε στο προηγούμενο Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων: Οι προτάσεις Μακρόν και οι γερμανικές αντιδράσεις και αντιπροτάσεις, περιλαμβανομένης και της πρότασης Σόιμπλε για μετεξέλιξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, όχι μόνο δεν είναι νομοτελειακά συγκρουσιακές, αλλά στην πορεία της διαπραγμάτευσης μπορούν να αναδειχθούν σε συμπληρωματικές.

Η ασάφεια αλλά και οι διαφορετικές τοποθετήσεις που ακούγονται από την γερμανική και γαλλική πλευρά έχουν άμεση σχέση με το εσωτερικό ακροατήριο στο οποίο απευθύνονται οι αξιωματούχοι των δύο χωρών. Στη Γαλλία το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο δεν περιλαμβάνει τον έλεγχο της εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας, ενώ αντίθετα στη Γερμανία, όπως προκύπτει και από τις πιο πρόσφατες τοποθετήσεις του Σόιμπλε, το ευρωπαϊκό ΔΝΤ πρέπει να έχει τον έλεγχο της δημοσιονομικής πειθαρχίας των ευρωπαϊκών κρατών-μελών της ευρωζώνης αντί της Κομισιόν. 06 Η πολιτική της Γερμανίας στην ΕΕ και στην ευρωζώνη θα διαμορφωθεί από τρεις κατά κύριο λόγο παράγοντες:

1. Η στρατηγική που θα επιλεγεί για την αντιμετώπιση της Εναλλακτικής για την Γερμανία, η οποία ιδρύθηκε το 2013 κατά κύριο λόγο ως ευρωσκεπτικιστικό κόμμα. Θα επιλέξουν οι γερμανοί Χριστιανοδημοκράτες τη γαλλική συνταγή Σαρκοζί, να υιοθετήσουν δηλαδή μέρος της ρητορικής και της ατζέντας της AfD για την ευρωζώνη, έτσι ώστε να επαναπατρίσουν ψηφοφόρους; Σε κάθε περίπτωση οι Βαυαροί Χριστιανοκοινωνιστές, που κατέγραψαν βαριές εκλογικές απώλειες προς την Άκρα Δεξιά, έχουν καταστήσει σαφές ότι θα κινηθούν προς την παραπάνω κατεύθυνση.

2. Στο Βερολίνο, μετά το εκλογικό θρίλερ που πέρασε η Γαλλία την περασμένη άνοιξη αλλά και την αστάθεια που επικρατεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έχει γίνει συνείδηση ότι είναι αδύνατη η περιχαράκωση στην ακινησία του σημερινού status quo. Αν η δυσκολία προσαρμογής του Νότου στη δημοσιονομική αυστηρότητα μπορούσε καταναγκαστικά να συμβαδίσει με την εμμονή της Γερμανίας σε σκληρή τοποθέτηση, η κρίση της Γαλλίας και η αποσταθεροποίησή της σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο θέτει σε κίνδυνο την ίδια την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

3. Το ενδεχόμενο ατυχημάτων, που θα υπαγορεύσει και άμεση σταθεροποιητική παρέμβαση, αλλά και επιτάχυνση των διαβουλεύσεων για την μεταρρύθμιση της ΕΕ-ευρωζώνης. Αυτή τη στιγμή παρακολουθούμε ένα ατύχημα εν εξελίξει στην Ισπανία, με την κρίση στην Καταλονία που απειλεί τη χώρα με πολιτική αλλά και δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική αποσταθεροποίηση και με παρενέργειες που μπορούν να οδηγήσουν σε παρόμοια αποσταθεροποίηση τον άλλο αδύναμο κρίκο της Ευρωζώνης, την Ιταλία.

Από το φθινόπωρο του 2008, την επαύριον δηλαδή της έναρξης της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Γερμανία παίζει στην ευρωζώνη το παιχνίδι της καθυστέρησης και της ακινησίας προκειμένου να αποφύγει μια συνολική αλληλεγγύη προς τους εταίρους της, η οποία θα οδηγούσε στη σταθεροποίηση της ευρωζώνης, αλλά και στην αμοιβαιοποίηση των κινδύνων.

Σήμερα η καθυστέρηση και η ακινησία είναι απαγορευτικές επιλογές σε μια ευρωζώνη, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας βρίσκεται σε οριακές κοινωνικές και πολιτικές ισορροπίες. Στην τέταρτη κυβερνητική της θητεία η Μέρκελ και τα τρία κόμματα που θα σχηματίσουν τον επόμενο κυβερνητικό σχηματισμό έχουν ιστορική ευθύνη, καθώς καλούνται να κάνουν επιλογές από τις οποίες δεν εξαρτάται μόνο η μελλοντική πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αλλά η ίδια η περιφρούρηση των κεκτημένων 60 χρόνων –από την συνθήκη της Ρώμης που ίδρυσε την ΕΟΚ των έξι το 1957– της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Τούτων λεχθέντων, το βασικό ερώτημα που μένει να απαντηθεί είναι: «Αρκεί μια σύνθεση ή ένας συμβιβασμός των θέσεων Γερμανίας και Γαλλίας για το μέλλον της ευρωζώνης, έτσι ώστε να πιστέψουν ξανά οι Ευρωπαίοι πολίτες ότι η ευρωπαϊκή οικοδόμηση έχει γίνει εκ νέου συνώνυμη βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και διεύρυνσης της δημοκρατίας;».

Σήμερα η απάντηση στο ερώτημα θα ήταν σαφώς αρνητική, με ζητούμενη μια πιο θετική προοπτική που θα προκύψει στην πορεία μιας συνολικής διαπραγμάτευσης, στην οποία, εκτός από της ηγεσίες των χωρών μελών της ΕΕ/ευρωζώνης, κυρίαρχο λόγο θα έχουν οι κοινωνίες.

* Το Δελτίο θα εκδίδεται δύο φορές το μήνα, στο πλαίσιο της ευρύτερης δραστηριότητας του Ινστιτούτου. Στη βάση των αρχών της Ιδρυτικής Διακήρυξης του ΕΝΑ, το Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων δεν θα στέκεται πολιτικά και κοινωνικά ουδέτερο απέναντι στα γεγονότα, αλλά θα αναζητεί πειστικές απαντήσεις, σε προοδευτική κατεύθυνση, στις ποικίλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα το ευρω-ενωσιακό εγχείρημα.